Lower Triassic vertebrate footprints from Wiory, Holy Cross Mountains, Poland

• Autorzy: Ptaszynski T

Warianty tytułu

PL

Tropy kregowcow z dolnego triasu Wior, Gory Swietokrzyskie

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Vertebrate footprints occur in the Middle Buntsandstein (Lower Triassic) Labyrinthodontidae Beds exposed at Wióry in the northeastern margin of the Holy Cross Mountains (Poland). They represent the richest footprint assemblage from the Middle Buntsandstein in Europe known to date. This assemblage comprises 11 ichnospecies representing seven ichnogenera attributable to amphibians and reptiles. The following new ichnotaxa are erected: Prorotodactylidae ichnofam. n., Prorotodactylus mirus ichnogen. et ichnosp. n., Capitosauroides fuglewiczi ichnosp. n., Brachychirotherium wiorense ichnosp. n., Isochirotherium gierlinskii ichnosp. n., Synaptichnium kotanskii ichnosp. n., and Rhynchosauroides rdzaneki ichnosp, n. The Prorotodactylus trackmakers possibly represent a systematic group close to that from which the Rotodactylus trackmakers and dinosaurs originated.

PL

Tropy kręgowców są rzadko spotykane w utworach dolnego i środkowego pstrego piaskowca stając się częstymi i zróżnicowanymi skamieniałościami śladowymi dopiero w jego górnej części. Opisany w tej pracy materiał ichnologiczny pochodzi z pojedyńczego, dużego odsłonięcia znajdującego się w prawym zboczu doliny Świśliny koło wsi Wióry, 14 km na północny zachód od Ostrowca Świętokrzyskiego na północno-wschodnim obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich (Fig. 1) i jest najbogatszym znanym zespołem tropów kręgowców ze środkowego pstrego piaskowca (Fuglewicz et al. 1981, 1990). Odsłonięcie w Wiórach powstało w związku z budową zapory i zbiornika wodnego dla Ostrowca Świętokrzyskiego w latach 1979-1980. Występują tu przeławicające się piaskowce, mułowce i iłowce systemu kanałów oraz równi zalewowych rzek roztokowych o łącznej miąższości 40-50 m (Mader & Rdzanek 1985; Fuglewicz et al. 1990). Są to warstwy labiryntodontowe środkowego pstrego piaskowca (dolny trias) korelowane z górnymi warstwami oolitowymi Niżu Polskiego (Senkowiczowa & Ślączka 1962; Fuglewicz et al. 1990). Badania palinostratygraficzne (Fijałkowska 1994) oraz magnetostratygraficzne (Nawrocki 1997) pozwalają zaliczyć warstwy labiryntodontowe do dieneru. Warstwy labiryntodontowe odsłonięte w Wiórach zawierają liczne struktury sedymentacyjne, szczątki roślin, kości kręgowców, a także odciski pancerzyków esterii oraz liczne i zróżnicowane ślady bezkręgowców (Mader & Rdzanek 1985; Fuglewicz et al. 1990). Istniejący opis paleontologiczny zespołu ichnofauny z Wiór (Fuglewicz et al. 1990) został uzupełniony i częściowo zrewidowany w rezultacie badań prowadzonych w ciągu ostatnich dziesięciu lat. Tropy kręgowców odkryte w tym miejscu po raz pierwszy przez autora jesienią 1980 r., były zbierane i zabezpieczane przed zniszczeniem przez autora tej pracy oraz Kazimierza Rdzanka, organizatora Muzeum Ichnologicznego w Wiórach. Rozpoznany dotychczas zespół śladów kręgowców z Wiór zawiera 11 ichnogatunków przypisywanych płazom i gadom, nalezących do siedmiu ichnorodzajów: Capitosauroides, Brachychirotherium, Isochirotherium, Synaptichnium, Rhynchosauroides, Procolophonichnium oraz nowego ichnorodzaju Prorotodactylus reprezentującego nową rodzinę Prorotodactylidae. Opisano 6 ichnogatunków proponowanych tu jako nowe: Capitosauroides fuglawiczi ichnosp. n., Brachychirotherium wiorense ichnosp. n., Isochirotherium gierlinskii ichnosp. n., Synaptichnium kotanskii ichnosp. n., Rhynchosauroides rdzaneki ichnosp. n. i Prorotodactylus mirus ichnosp. n. Ichnogatunek Chirotherium hauboldi uznany został za reprezentanta ichnorodzaju Brachychirotherium; Rhynchosauroides polonicus włączono do ichnorodzaju Procolophonichnium. Okazy opisane poprzednio (Fuglewicz et al. 1990) z Wiór jako Brachychirotherium kuhni Demathieu & Haubold, 1982 uznane zostały za przedstawicieli nowego ichnogatunku Brachychirotherium wiorense ichnosp. n. W dyskusji dotyczącej zwierząt będących twórcami tropów Prorotodactylus zwrócono uwagę, w oparciu o morfologię tropów, na możliwy związek z formami, z których powstały dinozaury oraz z twórcami tropów Rotodactylus.

Słowa kluczowe

PL

fauna kopalna; Gory Swietokrzyskie; wies Wiory; kregowce; trias; ichnofauna; skamienialosci; dolny trias; Polska; paleontologia

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 2000
• Tom: 45
• Numer: 2
• Opis fizyczny: s.151-194,tab.,fot.,rys.,map.,bibliogr.

Twórcy

autor

Ptaszynski T

Bibliografia

• Beasley, H.C. 1905. Report on footprints from the Trias. -Part II. -Reports of British Association of Advanced Sciences 74, 275-282.
• Bock, W. 1952. Triassic reptilian tracks and trends of locomotive evolution. - Journal of Paleontology 26, 395-433.
• Brand, L.R. & Tang, T. 1991. Fossil vertebrate footprints in the Coconino Sandstone (Permian) of northern Arizona: Evidence for underwater origin. - Geology 19, 1201-1204.
• Courel, L. & Demathieu, G. 1976. Une ichnofaune reptilienne remarquable dans les grés triassiques de Largentiére (Ardéche, France). - Palaeontographica A 151, 194-216.
• Demathieu, G. & Müller, E. 1978. Fährten von Kleinreptilien im Mittleren Buntsandstein bei Britten (Saarland). - Jahresberichte und Mitteilungen des Oberrheinischen geologischen Vereins N.F. 60, 155-165.
• Demathieu, G. & Haubold, H. 1982. Reptilfährten aus dem Mittleren Buntsandstein von Hessen (BRD). - Hallesches Jahrbuch für Mitteldeutsche Erdgeschichte 7, 97-110.
• Demathieu, G. & Leitz, F. 1982. Wirbeltier- Fährten aus dem Röt von Kronach (Trias, Nordost-Bayern). - Mitteilungen der Bayerische Staatssamlung für Paläontologie und historische Geologie 22, 63-89.
• Demathieu, G. 1984. Une ichnofaune du Trias Moyen du Bassin de Lodéve (Hérault, France). - Annales de Paléontologie 70, 247-273.
• Demathieu, G. 1985. Trace fossil assemblages in Middle Triassic marginal marine deposits, eastern border of the Massif Central, France. In: H.A. Curran (ed.), Biogenic Structures: Their Use in Interpreting Depositional Environments. -Society of Economic Paleontologists and Mineralogist. Special publication 35, 53-66.
• Fichter, J. & Lepper, J. 1997. Die Fährenplatte vom Heuberg bei Gieselwerder. - Philippia 8/1, 35-60.
• Fijałkowska, A. 1994. Palynostratigraphy of the Lower and Middle Buntsanstein in northwestern part of the Holy Cross Mts. - Kwartalnik Geologiczny 38, 59-84.
• Fuglewicz, R., Ptaszyński, T., & Rdzanek, K. 1981. Tropy gadów w utworach pstrego piaskowca w okolicy Ostrowca Świętokrzyskiego. - Przegląd Geologiczny 29, 608-609.
• Fuglewicz, R., Ptaszyński, T., & Rdzanek, K. 1990. Lower Triassic footprints from the Świętokrzyskie (Holy Cross) Mountains, Poland. - Acta Palaeontologica Polonica 35, 109-164.
• Gand, G. 1975. Sur les traces des premiers dinosaures Morvandiaux. 71 pp. Marcelin, Autun.
• Haubold, H. 1967. Eine Pseudosuchier-Fährenfauna aus dem Buntsandstein Südthüringens. - Hallesches Jahrbuch für Mitteldeutsche Erdgeschichte 8, 12-48.
• Haubold, H. 1971a. Die Tetrapodenfährten des Buntsandsteins. - Paläontologische Abhandlungen A, Paläozoologie 4, 395-548.
• Haubold, H. 1971b. Ichnia Amphibiorum and Reptiliorum fossilium. In: O. Kuhn (ed.), Encyclopedia of Paleoherpetology, Part 18. 124 pp. Gustav Fischer Verlag, Jena.
• Haubold, H.1984. Saurierfährten. Die Neue Brehm-Bücherei. 231 pp. A. Ziemsen Verlag, Wittenberg Lutherstadt.
• Leonardi, G. (ed.) 1987. Glossary and Manual of Tetrapod Footprint Palaeoichnology. 75 pp. Deptamento Nacional da Producao Mineral, Brasilia.
• Lockley, M. & Hunt, A.P. 1995. Dinosaur Tracks and Other Fossil Footprints of the Western United States. 338 pp. Columbia University Press, New York.
• Machalski, M. & Machalska, K. 1994. Arthropod trackways 'Diplichnites' triassicus (Linck, 1943) from the Lower Triassic (Buntsandstein) fluvial deposits of the Holy Cross Mts., Central Poland. - Acta Geologica Polonica 44, 267-275.
• Mader, D. & Rdzanek, K. 1985. Sandy braidplain deposition with minor pedogenesis in the Labyrinthodontidae Beds (Middle Buntsandstein) of the northeastern Holy Cross Mountains, Poland. In: D. Mader (ed.), Aspects of Fluvial Sedimentation in the Lower Triassic Buntsandstein of Europe. - Lecture Notes in Earth Sciences 4, 287-317.
• Maidwell, F.T. 1911. Notes on footprints from the Keuper of Runcorn Hill. - Procedings of the Liverpool Geological Society 9, 140-152.
• Maidwell, F.T. 1914. Notes on footprints from the Keuper II. - Procedings of the Liverpool Geological Society 12, 53-71.
• Nawrocki, J. 1997. Permian to Early Triassic magnetostratigraphy from the Central European Basin in Poland: Implications on regional and worldwide correlations. -Earth and Planetary Science Letters 152, 37-58.
• Peabody, F.E. 1948. Reptile and amphibian trackways from the Moenkopi Formation of Arizona and Utah. - University of California Publications Bulletin of the Department of Geological Sciences 27, 8, 295-468.
• Ptaszyński, T. 1996. Ślady gadów w najniższym pstrym piaskowcu okolic Ostrowca Świętokrzyskiego. - Przegląd Geologiczny 44, 1042-1043.
• Senkowiczowa, H. & Ślączka AA. 1962. Pstry piaskowiec na północnym obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich. - Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego 22, 313-338.
• Soergel, W. 1925. Die Fährten der Chirotheria. Eine Paläobiologische Studie. 92 pp. Gustav Fischer Verlag, Jena.
• Thulborn, T. 1990. Dinosaur Tracks. 410 pp. Chapman and Hall, London.
• Woodward, A.S. 1902. Notes on footprints from the Keuper of Staffordshire. - Geological Magazin, ser. 4, 9, 215-217.