EN
The work was carried out in the villages of the Łomianki commune near Warsaw, Poland (52°20'N, 20°50'E) in 1994 and 1995. From among 315 clutches of Tree Sparrows studied, 20 exhibited one-day interruptions in the laying of first and second broods, while 2 were characterised by two-day interruptions. Amongst third broods, there was just a single one-day interruption noted in each year of the study. Interruptions did not occur immediately prior to the laying of the last egg in a clutch. Only in the case of the first brood in 1995 could a period of cold account for interruptions; in the remaining cases, the phenomenon must have been influenced by non-meteorological factors. The Tree Sparrow resembles the House Sparrow Passer domesticus in having far fewer interruptions to laying than other small hole-nesting birds, such as tits Parus spp. This is probably a reflection of the genus Passer having evolved in dry areas, where the accumulation of body reserves in the female prior to laying is an adaptation reducing the length of the breeding period to match the time associated with the rainy season, when food is abundant.
PL
W przeciwieństwie do innych grup ptaków małe gatunki wróblowych znoszą codziennie po jednym jaju i gromadzą większość nutrientów (substancji odżywczych) potrzebnych do budowy jaj w trakcie ich znoszenia (Drent & Daan 1980, Carey 1996, Perrins 1996 i inni). Samice wróbla domowego gromadzą około ⅓ nutrientów potrzebnych do budowy jaj w swym ciele przed zniesieniem pierwszego jaja (Schifferli 1976, 1980, Pinowska 1979) natomiast zjawisko to nie występuje u sikor (Perrins 1996). Celem prezentowanej pracy było zbadanie częstości występowania przerw w znoszeniu jaj u mazurka, porównanie pod tym względem z innymi gatunkami małych ptaków wróblowatych oraz próba wyjaśnienia różnic. Badania prowadzono w okolicach Warszawy w gminie Łomianki (52°20' N, 20°50' E). W 1994 roku w 148 zbadanych zniesieniach mazurka w 8 zniesieniach stwierdzono 9 przerw, a w 1995 roku odpowiednio w 167 zniesieniach — 10 przerw (Tab. 1). W obu latach stwierdzono po jednej przerwie dwudniowej, inne były jednodniowe. Przerwy występowały w lęgach pierwszych i drugich, a w lęgach trzecich tylko po 1 przerwie jednodniowej w każdym roku. Nie stwierdzono przerw bezpośrednio poprzedzających zniesienie ostatniego jaja (Tab. 1 i 2). Ciężary jaj w zniesieniach, w których występowały przerwy nie różniły się od ciężarów jaj składanych w tym samym czasie w zniesieniach bez przerw. Również jaja znoszone przed przerwą nie różniły się ciężarami od jaj znoszonych po przerwie. Większość autorów (Winkel & Winkel 1974, von Haartmann 1990, Lundberg & Alatalo 1992 i inni) za przyczynę przerw w znoszeniu jaj uważa pogorszenie się warunków pogodowych, zwłaszcza spadek temperatury powietrza. W naszych badaniach nie stwierdzono związku między temperaturą a przerwami w znoszeniu jaj. Jedynie w I lęgu w 1995 r. obniżenie się temperatury mogło być przyczyną przerw występujących w tym czasie, jednak związek ten nie był statystycznie istotny (Fig. 1). U mazurka, podobnie jak u wróbla domowego i u wróbla cynamonowego Passer rutilans, przerwy w znoszeniu jaj występują o wiele rzadziej niż u sikor i muchołówki żałobnej (Tab. 3). Samice wróbla domowego gromadzą zapasy nutrientów przed zniesieniem pierwszego jaja, co może tłumaczyć rzadsze występowanie przerw w znoszeniu jaj u tego gatunku. Zapewne analogiczny mechanizm odpowiada za rzadsze, w stosunku do sikor (Perrins 1996), występowanie takich przerw u innych gatunków z rodzaju Passer, w tym i u mazurka (Tab. 2 i 3). Naszym zdaniem czynniki pogodowe są tylko jednym z wielu czynników warunkujących przerwy w znoszeniu jaj, np. czynniki socjalne mogą również grać pewną rolę w tym zjawisku.