Uzdrowiska w poludniowo-wschodnich Karpatach polskich. Szanse i zagrozenia rozwoju

• Autorzy: Ptaszycka-Jackowska D , Matlak H. , Faracik R.
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Południowo-wschodnia część Karpat wyróżnia się długimi tradycjami uzdrowiskowymi i posiada walory sprzyjające rozwojowi funkcji uzdrowiskowej. W oparciu o korzystne warunki klimatyczne i zasoby wód leczniczych wykształciły się Iwonicz Zdrój i Rymanów Zdrój, których dynamiczny rozwój przypadł na II połowę XIX wieku. Obecnie funkcja uzdrowiskowa rozwijana jest - obok Iwonicza i Rymanowa - w Polańczyku. W planach proponuje się ponadto dalszy rozwój funkcji uzdrowiskowej poprzez stworzenie nowych uzdrowisk. Szanse i zagrożenia rozwoju funkcji uzdrowiskowych w tym rejonie określono dla 4 grup miejscowości: - uzdrowiska istniejące (Iwonicz Zdrój, Rymanów Zdrój), - miejscowości o funkcji uzdrowiskowej, w których trwają starania o nadanie im statutu uzdrowiska (Polańczyk), - miejscowości, na które rozciągnięto niektóre przepisy ustawy o uzdrowiskach i w których projektuje się rozwój funkcji uzdrowiskowej (Komańcza, Rabe, Czarna), - uzdrowiska projektowane (Rudawka Rymanowska). W przypadku dwu pierwszych grup miejscowości zidentyfikowano mocne i słabe strony funkcjonowania uzdrowisk oraz szanse i zagrożenia dla ich przyszłego rozwoju. Natomiast w stosunku do pozostałych miejscowości główny nacisk położono na ocenę przestrzennych uwarunkowań rozwoju funkcji leczniczej i turystyki oraz wskazanie szans i zagrożeń rozwoju. Zarówno uzdrowiska istniejące, jak i planowane położone są na obszarach przeznaczonych dla rozwoju turystyki i wypoczynku, dzięki czemu miejscowości te są chronione przed nadmiernym rozwojem funkcji konfliktowych. Na funkcjonowanie wszystkich istniejących i planowanych uzdrowisk znaczny wpływ wywiera peryferyjne położenie w skali kraju i badanego regionu. Skutkiem tego jest utrudniona ich dostępność. We wszystkich miejscowościach występują lub mogą wystąpić w przyszłości problemy komunikacyjne związane z dojazdem i ruchem tranzytowym lub koncentracją ruchu samochodowego w centrum uzdrowisk. W istniejących uzdrowiskach stopniowo zaciera się zróżnicowanie na noclegową bazę uzdrowiskową i turystyczno-wypoczynkową. Rozwijającym się typem bazy są prywatne pensjonaty. Coraz szerzej rozwija się model lecznictwa uzdrowiskowego wzbogaconego aktywnymi formami spędzania wolnego czasu. Stan środowiska i infrastruktura techniczna są prawidłowo porządkowane, natomiast niepokojący jest wysoki poziom cen gazu i powrót do węgla jako medium grzewczego. Iwonicz Zdrój, Rymanów Zdrój i Polańczyk są najistotniejszymi ogniwami turystycznymi regionu południowo-wschodnich Karpat. W miejscowościach tych znajduje się ponad 40 % ogółu miejsc noclegowych, a same miejsca w sanatoriach uzdrowiskowych stanowią 27 % stałej bazy turystycznej regionu. W trzech wymienionych uzdrowiskach przebywa rocznie około 35 tys. kuracjuszy, natomiast ogółem ruch turystyczny w Iwoniczu i Rymanowie szacuje się na 70-80 tys. osób. Przez Polańczyk przewija się rocznie około 180 tys. osób. Z tak dużym ruchem wiąże się zjawisko kumulacji ruchu turystycznego głównie w sezonie letnim i dodatkowo w weekendy i dni wolne od pracy. Obserwuje się wzmożony ruch autokarów i samochodów osobowych, wzrost poziomu hałasu i zanieczyszczeń powietrza, a także obciążenie urządzeń rekreacyjno-sportowych, bazy gastronomicznej i usług. Obecnie głównym problemem dotyczącym funkcjonowania wszystkich uzdrowisk polskich, a więc i karpackich, są zmiany w systemie zarządzania i finansowania lecznictwa uzdrowiskowego, powodowane przekształceniami gospodarki kraju.

EN

For many years, health-resorts in the southern-eastern part of the Carpathian Mountains have been a characteristic element of the region and its tradition; the specific attributes of this district also encourage the development of its recreational and health-promoting functions. Based on the favourable climatic features and numerous curative water resources, the towns of Iwonicz Zdrój and Rymanów Zdrój were developed, and their most dynamic growth took place in the second half of the 19th century. Presently, besides those two resorts, a third one, Polanczyk, has developed the function of a health resort. In the physical plans, it is assumed that the further development of the area also includes its health resort function, and that new resorts shall be established. Opportunities and threats that health resorts of this district encounter have been estimated with regard to the four groups of localities: - existing health-resorts (Iwonicz Zdrój, Rymanów Zdrój), - localities that already serve as health-resorts but which are still awaiting being granted the status of a health-resort (Polańczyk), localities which obligatory come under some regulations of the Health-Resort Law and in which the development of their function of a health-resort is at the planning stage (Komańcza, Rabe, Czarna), - planned health-resorts (Rudawka Rymanowska). For the first two groups of localities, their strong and weak points as health resorts have been identified, as have the opportunities and threats of their prospective development. As for all other remaining localities, the assessment of spatial development conditions of their function as recreation and health-resorts have been given special consideration; opportunities and threats of the planned development have been pointed out. Both the existing and planned health-resorts are located in the areas included in the tourist and recreational plans, which means that they are protected against excessive development and conflicting functions. Suburban localities in the national and in the examined region scales substantially influence on functioning of all existing and planned health-resorts. Its result is their difficult accessibility. In all localities, transportation problems, pertaining to journeys and transit traffic, or to the concentration of road traffic in strict centres of health-resorts, already occur or may appear in the future. In the existing health-resorts, the hitherto differentiation between their roles of a providing accommodation and tourist-recreation centre gradually fades. Private boarding-houses constantly increase in number. A model of a health-resort offering active forms of recreation and spending leisure time becomes more and more popular. The conditions of the environmental surroundings and its technical infrastructure are properly arranged and set in order. However, the high gas pricing is an obstacle and should be perceived as alarming because it makes that people give up this heating medium and return to coal. Iwonicz Zdrój, Rymanów Zdrój and Polańczyk are the most essential tourist links in the South-East Carpathian region. In these three health-resorts, over 40% of all boarding places exist, and places in sanatoriums constitute 27% of the permanent tourist basis of the region. In the three above named health-resorts, approx. 35.000 visitors stay annually, and the total tourist traffic in Iwonicz and Rymanów is estimated to be nearly 70.000-80.000 persons per annum. The location of Polańczyk is visited by almost 180.000 people annually. With such high tourist traffic, the tourist peaks occur mainly in summer, and, additionally, over weekends and holidays. Bus and private vehicle traffic is registered over those periods, as well as the increase in noise and air pollution rates. Furthermore, recreational and sports facilities, gastronomic and other tourist services are overloaded. Presently, the main problem pertaining to the functioning of all Polish health-resorts, including the Carpathian ones, are the changes in the managing and financing systems of the entire health-resort service policy that are related to the transformation of the state economy.

Słowa kluczowe

PL

Karpaty; Polska; planowanie przestrzenne; uzdrowiska

• Wydawca: -
• Czasopismo: Człowiek i Środowisko
• Rocznik: 1999
• Tom: 23
• Numer: 2-3
• Opis fizyczny: s.279-296,bibliogr.

Twórcy

autor

Ptaszycka-Jackowska D

autor

Matlak H.

autor

Faracik R.

Bibliografia

• Groch J. 1991 Badania diagnostyczne uzdrowisk polskich z zastosowaniem metod wielowymiarowej analizy porównawczej. Rozprawy habilitacyjne nr 220. Kraków.
• Jabłońska B. 1996 Turystyka uzdrowiskowa szansą rozwoju gmin i regionów, [w:] Lokalna polityka turystyczna i marketing. Centrum Edukacji Kadr Turystycznych w Krakowie, Instytut Turystyki. Kraków.
• Kajoch A. (red.) 1990 Atlas Uzdrowisk Polskich. Warszawa.
• Ostafil A. 1995 Wpływ zmian systemowych na funkcjonowanie uzdrowisk polskich na przykładzie Iwonicza Zdroju. Praca magisterska wykonana w Instytucie Geografii UJ pod kierunkiem dr hab. J. Grocha.
• Ptaszycka-Jackowska D., Matlak H., Faracik R. 1996 Lecznictwo uzdrowiskowe a turystyka [w:] Metodyka badania chłonności turystycznej pasm górskich województwa krośnieńskiego z uwzględnieniem obszarów chronionych. Projekt badawczy zrealizowany na zamówienie wojewody krośnieńskiego, finansowany przez Komitet Badań Naukowych. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej w Krakowie.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z 12 kwietnia 1974 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie rozciągnięcia niektórych przepisów o uzdrowiskach na inne miejscowości. DzU nr 16 z 29 kwietnia 1974 r., poz. 89.
• Studium zagospodarowania przestrzennego województwa krośnieńskiego. Wojewódzkie Biuro Planowania Przestrzennego. Krosno 1996.
• Ustawa o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym. DzU nr 23 z 17 czerwca 1996, poz. 150.
• Wysocka E. 1969 Zasady i metody zagospodarowania przestrzennego obszarów ochrony uzdrowiskowej dla potrzeb lecznictwa uzdrowiskowego i turystyki. Praca doktorska. Problemy Uzdrowiskowe, zeszyt 1 (3). Warszawa.
• Wysocka E. 1989 Rola pasm uzdrowiskowo-wypoczynkowo-turystycznych w rozwoju profilaktyki zdrowotnej. Instytut Turystyki. Warszawa.
• Wysocka E. 1996 Turystyka uzdrowiskowa [w:] Rocznik Dydaktyczny. Wyższa Szkoła Turystyki i Hotelarstwa. Warszawa.