Peregrine Falcon Falco peregrinus in cites - the background for its planned reintroduction in Warsaw

• Autorzy: Luniak M

Warianty tytułu

PL

Sokol wedrowny w miastach - przeglad zagadnienia zwiazku z planowana reintrodukcja w Warszawie

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

This paper is a review aimed to provide compiled knowlege useful for planned reintroduction of Peregrine (PF) in Warsaw and other cities in Eastern Europe. PF inhabited human settlements for at least two centuries. Its vanishing from cities since 1950's was connected with the total crisis of the species. Recent recovery of the PF brought growth of its urban population, particularly in North America, mainly due to introduction and protection measures. But in cities of Eastern Europe, the PF is still absent. Urban population of PF show good brood productivity and behavioural adaptation to specific conditions of the urban environment. Their prey is diverse, one of the main components being pigeons. PF born or released in cities show a tendency to settle in urban areas. Urban habitat is favourable for cliff-nesting ecotype of PF, which is (versus tree-nesting one) a dominating feature of the species. Promoting of PF presence is purposeful for: 1) Success of of the species by its coexistence with urbanization; 2) Enriching urban ecosystems by a predator playing a selective and sanitary role (but not effectively reducing of Feral Pigeons); 3) Stimulating the ecological culture of a city's public by spectacularly enriching urban wildlife with a new, attractive element. Present knowledge and experience creates the possibility of successful reintroduction of PF to cities in Eastern Europe.

PL

Treść pracy opiera się na danych z piśmiennictwa dostępnego autorowi, przedstawionych pod kątem dostarczenia wiedzy naukowej dla realizacji zamiaru reintrodukcji sokoła wędrownego w Warszawie i w innych miastach Europy Wschodniej. Sokół wędrowny był od co najmniej dwóch stuleci, do połowy XX w., stałym - jednak dość rzadkim - składnikiem awifauny osiedli ludzkich w Europie i w innych regionach swojego występowania. Jego pomyślne lęgi w miastach notowano rzadko, natomiast zimowanie było częstsze i bardziej regularne. Również z obecnego obszaru Polski wykazano w przeszłości jego gnieżdżenie się w miastach (we Wrocławiu, Świdnicy, Gdańsku) oraz występowanie ( w Poznaniu, Łodzi, Krakowie). Z Warszawy są dane o samicy regularnie zimującej przez kilkanaście lat w połowie XIX w. w ówczesnym śródmieściu, o występowaniu w okresie międzywojennym oraz (m.in. o prawdopodobnym gnieżdżeniu się) w pierwszych latach powojennych w centrum miasta. Od lat 50-tych naszego stulecia, w związku z ogólnym kryzysem gatunku, spowodowanym zatruciem środowiska pestycydami, sokół zniknął z miast, zarówno w Polsce jak też w innych krajach. Od połowy lat 70-tych poprawa stanu środowiska oraz ochrona i reintrodukcją, przyniosły stopniowe odrodzenie gatunku. W Ameryce Płn. i w Europie Zachodniej sokoły powróciły do miast. W USA i Kanadzie populacja miejska jest obecnie liczniejsza niż przed kryzysem lat 50-60-tych i wykazuje szybki wzrost (tab. 1), w dużej mierze dzięki reintrodukcji młodych ptaków z hodowli oraz instalowaniu miejsc lęgowych. W Polsce oraz na wschód od naszego kraju, sokół w miastach bywa obserwowany sporadycznie, nie podejmowano też działań dla odrodzenia populacji miejskiej. Najbliższym miastem skąd są dane o stałym występowaniu i gnieżdżeniu się (od 1977 r.) jest Berlin. Dane z Ameryki Płn. i Europy Zach. wykazują, że sokół dobrze przystosowuje się do warunków miejskich, a nawet jego byt jest tu pomyślniejszy niż na terenach niezurbanizowanych. Produktywność lęgów jest podobna jak u populacji pozamiejskiej, a przeżywalność młodych jest nawet wyższa (tab. 2 i 3). Dane z Berlina (tab. 4) i z miast amerykańskich wskazują, że zdobycz sokoła w środowisku zurbanizowanym stanowią ptaki o bardzo różnorodnym składzie gatunkowym, jednak największy udział w niej mają gołębie, szpaki i występujące na danym terenie gatunki drozdów. Stosunkowo częstymi ofiarami są egzotyczne ptaki, które wydostały się z hodowli domowej. Młode sokoły wychowane (m.in. introdukowane) w miastach wykazują tendencję do osiedlania się na terenach zurbanizowanych, często w odległości setek kilometrów od miejsca pochodzenia. Ta odrębność (nie będąca jednak izolacją) w stosunku do populacji pozamiejskiej tworzy się prawdopodobnie przez tzw. imprinting (nauczenie się we wczesnym stadium rozwoju osobniczego). Ptaki wylęgłe w hodowli mają zapewne większą łatwość dostosowywania się do warunków antropogenicznych. Naskalna forma gnieżdżenia się sokoła jest, w stosunku do nadrzewnej, dominująca w naturze gatunku i reprezentująca ją populacja, uważana przez Saar'a (1978) za odrębny genetycznie ekotyp, jest predysponowana do osiedlania się w miastach. Aktualna wiedza naukowa i dotychczasowe pomyślne wyniki działań praktycznych przemawiają za zamiarem reintrodukcji sokoła w Warszawie i innych miastach tej części Europy. Odrodzenie i rozwój jego miejskiej populacji ma uzasadnienie w trzech celach: 1) Sozologiczny - koegzystencja z urbanizacją, najbardziej ekspansywną formą antropogenicznego przekształcenia krajobrazu, stwarza gatunkowi perspektywę sukcesu; 2) Ekologiczny - wzbogacenie strukturalne i funkcjonalne bioróżnorodności zubożonego ekosystemu miejskiego o drapieżnika spełniającego istotną rolę selekcyjną i sanitarną, nie można natomiast oczekiwać żeby sokół spełnił w miastach rolę efektywnego reduktora gołębi; 3) Społeczny - spektakularne wzbogacenie miejskiej przyrody o atrakcyjny i znany z publikatorów gatunek może być wykorzystane dla kształtowania kultury przyrodniczej szerokiej publiczności, a także decydentów i sponsorów. Reintrodukcja sokoła w Warszawie, służyłaby trzem wymienionyum celom oraz odrodzeniu conajmniej stuletniej tradycji obecności tego gatunku. Obserwowany ostatnio w Warszawie znaczny wzrost populacji pustułki (ok. 30 par) wskazuje, że stan środowiska umożliwia pomyślną egzystencję gatunku o typie troficznym sokoła wędrownego.

Słowa kluczowe

PL

ptaki; miasta; reintrodukcja; Falco peregrinus; sokol wedrowny; Warszawa; ptaki drapiezne

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Ornithologica
• Rocznik: 1995
• Tom: 30
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.53-62, rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Luniak M

• Muzeum i Instytut Zoologii, ul.Wilcza 64, 00-679 Warszawa

Bibliografia

• Anhaeuser H. 1984. Frankfurter Wanderfalken. Deutsch. Falkenorden, 1984, pp. 49-53.
• Baum J. 1955. [Birds of the Greater Prague]. Praha, pp.123-124.
• Cade T.J., Bird D.M. 1990. Peregrine Falcons, Falco peregrinus, nesting in an urban environment: a review. Canad. Field Naturalist, 104:209-218.
• Cramp S., Simmons K.E.L. (eds.) 1980. The birds of the Western Palearctic. Vol. II. London, pp.361-378.
• Crick H.Q.P., Ratcliffe D.A. 1995. The Peregrine Falco peregrinus breeding population of the United Kingdom in 1991. Bird Study, 42:1-19.
• Dementev G.P. 1951. [Birds of prey Falco peregrinus]. In: Dementev G.P., Gladkov N.A. (eds.) [Birds of the Sovet Union], vol. 1. Moskva, pp. 95-96.
• Flint V.E., Sorokin A.G. 1995. Programme for reintroduction of the Peregrine Falcon Falco peregrinus in the Moscow region. Acta orn. 30:71-72.
• Fischer W. 1977. Der Wanderfalk. Wittenberg Lutherstadt, 152 pp.
• Gliwicz J., Goszczyński J., Luniak M. 1994. Characteristic features of animal populations under synurbization - the case of the Blackbird and of the Striped Field Mouse. Memorabilia Zool., 49: 237-244.
• Godyń Z. 1938. [Rare bird species of the Falconiformes observed in the years 1920-1937 in South-Eastern Poland]. Acta orn, 2: p. 141.
• Herbert R.A., Herbert K.,G.,S. 1965. Behaviour of Peregrine Falcons in the New York City region. Auk, 82: 62-94.
• Hickey J.J. (ed.). 1969. Peregrine Falcon populations - their biology and decline. Madison, USA, 596 pp.
• Ilyichev V.D., Butyev V.T., Konstantinov B.M. 1987. [Birds of Moscow and its suburban area]. Moscow, p.218.
• Kirmse W. 1993. Wiedereibuergerung baumbruetender Wanderfalken durch erneunte Traditionsbildung. Vogel u. Umwelt, 7: 231-240.
• Lorenz T. 1893. Die Voegel des Moskauer Gouvernements. Bull. Soc. Nat. Mosk., 7: 341-342.
• Luniak M., Kalbarczyk W., Pawłowski W. 1964. [Birds of Warsaw]. Acta orn. 8:175-285.
• Malchevskiy A.S., Pukinskiy Yu.B. 1983. [Birds of the Leningrad province and adjacent territories], vol. 1. Leningrad, p.191.
• Mebs T. 1968. Wanderfalkenbruten an menschlichen Bauwerken. Deutsch. Falkenorden 1968, pp. 55-66.
• Mebs T. 1971. Todesursachen und Mortalitaetsraten beim Wanderfalken (Falco peregrinus) nach den Wiederfunden deutschen und finnischer Ringvoegel. Vogelwarte, 26:98-105.
• Mueller T. 1989. Management am Berliner Wanderfalkenpaar. Pica, 16:114-120.
• Mueller T., Soemmer P. 1990. Zum verhalten Berliner Wanderfalken. Falke, 37:115-120.
• Pax F. 1925. Wirbeltierfauna von Schlesien. Berlin, p.323.
• Program Report 1983-84, New York State Dept.of Environm. Conserv. p.2.
• Ratcliffe D. 1980. The Peregrine Falcon. Calton, England, 416 pp.
• Saar C. 1978. Die Auswilderung von gezuechten Wanderfalken in Berlin. Jb. Deutsch. Falkenorden, pp. 4-14
• Septon G. 1993. An overview of prey species taken by Midwestern Peregrine Falcons (Falco peregrinus) from 1987-1993. Manuscript, 9+11 pp.
• Septon G., Marks J.B., Ellestad T. 1995. A preliminary assessment of Peregrine Falcon Falco peregrinus recovery in Midwestern North America. Acta orn. 30: 65-68.
• Soemmer P. 1989. Die Emaehmng des Berliner Wanderfalnen-paares. Pica, 16:120-129.
• Taczanowski W. 1882. [Polish birds] vol. 1. Kraków, p. 73.