Osteological characteristics of fish remains from early medieval sedimentary layers of the port in the town of Wolin

• Autorzy: Filipiak J , Chelkowski Z.
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

seventeen early medieval sedimentary layers of the port of the town of Wolin, corresponding chronologically with the time period from the beginning of the 9th till the middle of the 13th century, the occurrence of 3 537 bone remains was stated, of which 2 784 pieces had their anatomy determined. In the identified archaeological material 33 types of bones were found, belonging to 15 species of teleost fishes, as well as 4 kinds of common sturgeon remains (Acipenser sturio). The bones of viscerocranium, mainly of zander (Stizostedion lucioperca), bream (Abramis brama), and perch (Perca fluviatilis), were dominant (57.23%).

PL

Podczas prowadzonej w latach 1977-1985 eksploracji w wykopie archeologicznym znajdującym się w obszarze starego portu w mieście Wolinie znaleziono 3 537 sztuk szczątków ichtiologicznych, które do tej pory nie były przebadane. Szczątki te w różnej liczebności zalegały w 17 wczesnośredniowiecznych warstwach osadniczych, obejmujących okres od IX do XIII wieku. Badania porównawcze, podczas których wykorzystywano kilkadziesiąt szkieletów współcześnie bytujących na Zalewie Szczecińskim ryb, pozwoliły na określenie co do nazwy anatomicznej i gatunkowej 2 584 sztuk kości. W tym materiale archeoichtiologicznym stwierdzono 33 rodzaje kości należące do 15 gatunków ryb kostnoszkieletowych oraz 4 rodzaje szczątków jesiotrów zachodnich (ten ostatni jako jedyny gatunek występował we wszystkich 17 warstwach osadniczych). Z kości należących do ryb kostnoszkieletowych największą częstotliwość występowania stwierdzono w przypadku cleithrum, operculum (w 16 warstwach), parasphenoideum i praeoperculum (w 15 warstwach), natomiast najrzadziej, bo tylko w jednej warstwie stwierdzono alisphenoideum i scapula. Zdecydowanie najwięcej kości (l 478 szt.) jak i ich rodzajów (17) pochodziło z trzewioczaszki Wśród nich dominowały praeoperculum, operculum, dentale, oraz pharyngeum, należące najczęściej do sandaczy, leszczy i okoni. Razem z interoperculum i articulare stanowiły one 41% wszystkich kości. Udział innych części szkieletu, należących do mózgoczaszki, oraz pasów barkowego i miednicowego ograniczał się odpowiednio do 323 szt. (12,5% - dom ino wała parasphenoideum) oraz 352 szt. (13,6% - zdecydowanie przeważała cleithrum). Udział szczątków jesiotra zachodniego, wśród których dominowały tarcze kostne, był stosunkowo wysoki i wyniósł 11,6% wszystkich oznaczonych anatomicznie kości.

Słowa kluczowe

EN

fish; Szczecin city; osteology; Szczecin Lagoon; early medieval period; early medieval sediment; remains; Wolin town; fish remains

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Ichthyologica et Piscatoria
• Rocznik: 2000
• Tom: 30
• Numer: 1
• Opis fizyczny: p.135-150,fig.,ref.

Twórcy

autor

Filipiak J

• Agricultural University of Szczecin, Kazimierza Krolewicza 4, 71-550 Szczecin, Poland

autor

Chelkowski Z.

Bibliografia

• Barus V., O. Oliva, 1995: Mihulovci a ryby [Cyclostomes and fishes].Wyd. Akademia Ćeske Repubłiky,Prana. (In Czech).
• Bnlińska M. (red.), 1986: Ryby słodkowodne Polski [Freshwater fishes of Poland]. PWN, Warszawa.(In Polish).
• Chełkowski Z., 1959: Szczątki ryb w materiale wykopaliskowym z osady wczesnośredniowiecznej Szczecin-Mścięcino [Fish remains in excavation material from early medieval settlement Szczecin-Mścięcino]. Mat. Zachodniopomorskie, 5: 165-192. (In Polish).
• Chełkowski Z., 1960: Wczesnośredniowieczne pozostałości ryb z Kamienia Pomorskiego [Elary medieval fish remains from Kamień Pomorski]. Mat. Zachodniopomorskie, 6: 245-264. (In Polish).
• Chełkowski Z., 1965: Pozostałości ichtiologiczne z badań wykopaliskowych na grodzisku wczesnośredniowiecznym w Szczecinie flchthyological remains from excavations conducted on early medieval city of Szczecin], Mat Zachodniopomorskie, 11: 551-561. (In Polish).
• Chełkowski Z., B. Chełkowska, 1964: Pozostałości ryb z grodziska i osady wczesnośredniowiecznej w Kędrzynie, pow. Kołobrzeg [Fish remains from medieval city and settlement In Kędrzyn, county of Kołobrzeg]. Mat. Zachodniopomorskie, 10: 343-365 (In Polish).
• Chełkowski Z., J. Filipiak, B. Chełkowska, 1998: Występowanie i charakterystyka ichtiofauny we wczesnośredniowiecznych warstwach osadniczych portu w Wolinie [Description of ichthyofauna found in early medieval layers of the port of Wolin]. Mat. Zachodniopomorskie,(in print). (In Polish).
• Filipowiak W., 1994: Wolin i żegluga u ujścia Odry w świetle chronologii radiowęglowej [Wolin and navigation in the estuary of the Odra River in the light of radioisotope carbon dating]. Zesz. Nauk. Politechniki Śląskiej. Ser. Mat -Fiz., 70, Geochronometria, 9: 113-125. (In Polish).
• Grodziński Z., 1961: Anatomia i embriologia ryb [Anatomy and embryology of fishes]. PWRiL, Warszawa. (In Polish).
• Horoszewicz L., 1960: Wartości kości gardłowych dolnych (ossapharyngea interiora) jako kryterium gatunkowego oznaczania ryb karpiowatych (Cyprynidae) [Importance of lower pharyngeal bones (ossa pharyngea interiora) as a criterion for specific identification of cyprinid fishes (Cyprinidae)]. Rocz. Nauk. Roln.s 75, B-2,: 237-258. (In Polish).
• Iwaszkiewicz M., 1980: Szczątki ryb z grodzisk nad jeziorami Szczytno i Charzykowskim [Fish remains from medieval cities on lakes Szczytno and Charzykowskie]. Rocz. Nauk. Roi. Poznań,CXXI: 3-6. (In Polish).
• Janec-Susłowska W., 1957: Osteologia szczupaka [Osteology of pike]. PWN, Warszawa (In Polish).
• Kaj J., 1952-1953: Próbki ichtiologiczne wykopaliskowe. Wolin - rok 1952 - stanowisko 2, Wolin — rok 1953 - stanowisko 4 [Ichthyołogical excavation samples. Wolin—1952—site 2,Wolin—1953—site 4]. Manuscripts—Archaeological Section ΙΑίΕ PAN Wolin. (In Polish).
• Kaj J., 1957: Możliwości poznawcze badań ichtiologicznych w archeologii i metodyka badań [Cognitive potential ichthyological studies in archaeology; methodology]. Archeol. Pol., Warszawa-Wrocław, 1: 116-125. (In Polish).
• Kozikowska Z., 1974. Ryby w pokarmie średniowiecznych (X-XIV w.) mieszkańców Wrocławia na Ostrowie Tumskim jako wskaźnik gatunków ryb łowionych na wodach danych okolic lub docierających tam drogą handlu [Fishes in the food of medieval (10 to 14th century) citizens of Wrocław at Ostrów Tumski as indication of species caught in the local waters or imported from elsewhere]. Acta Univ. Vratisl., 233: 3-14. (In Polish).
• Lebedev V.D., 1960: Presnovodnaja cetvierticnaja ichtiofauna evropejskoj casti SSSR [Quaternary freshwater ichthyofauna of the European part of the USSR], Izd. Moskovskogo. Univ., Moskva. (In Russian).
• Makowiecki D., 1993: O możliwościach poznawczych i niektórych problemach metodycznych archeozoologii polskiej [Cognitive potential and selected methodological problems of Polish archaeozoology]. Archeol. Pol., 38 (1): 37-49. (In Polish).
• Makowiecki D., 1999: Some aspects of studies on the evolution offish fauna and fishing in prehistoric and historic times in Poland. In: The Holocene History of the European Vertebrate Fauna-Workshop 6-9.04.1998, Berlin. Ed. Benecke N. Verlag Marie Leidorf, 6 : 171-184.
• Marciniak A., 1996: Archeologia i jej źródła. Materiały faunistyczne w praktyce badawczej archeologii [Archaeology and its roots. Faunistic materials in archaeological research practice].PWN, Warszawa-Poznań. (In Polish).
• Pazdur M.F., R. Awsiuk, T. Gosler, A. Pazdur, 1994: Chronologia radiowęglowa początków osadnictwa w Wolinie i żeglugi u ujścia Odry [Radioisotope carbon dating of early settlements in Wolin and of the Odra estuary navigation]. Zesz. Nauk. Politechniki Śląskiej. Ser.Mat -Fiz., 70, Geochronometria, 9: 127-195. (In Polish).
• Rulewicz M., 1994: Rybołówstwo Gdańska na tle ośrodków miejskich Pomorza od IX do XIII wieku [Fishing of the city of Gdańsk in relation to the other urban centres of Pomerania from 9th to 13th century]. Wyd. Ossolineum, Wrocław. (In Polish).
• Stanislawski B., 1998: Wczesnośredniowieczna ceramika słowiańska z Wolina - Portu a procesy dystrybucji naczyń [Early medieval Slavonic ceramics from Wolin-Port in view of the processes of pottery distribution]. Mat. Zachodniopomorskie, 43: 159-192. (In Polish).
• Suslowska W., 1968: The morphology od osseous remants of cyprinidae fishes excavated in the main Gdańsk stand. Zool. Pol., 18, 2: 171-210.
• Susłowska W., K. Urbanowicz, 1967: Szczątki kostne ryb z wczesno-średniowiecznego Gdańska (X-XIIIw.) [Osseous remnants of fishes from early medieval Gdańsk (10-13th century)]. Gdańsk Wczesnośredniowieczny, 6: 53-65. (In Polish).
• Suvorov B.K., 1948: Osnovy ichtiologii [Fundamentals of ichthyology]. Soviecka Nauka, Moskva.(In Russian).
• Urbanowicz K., 1965: Połowy jesiotra zachodniego Acipenser sturio L. we wczesnośredniowiecznym Gdańsku w świetle materiałów wykopaliskowych [Catches of common sturgeon,Acipenser sturio L. in early medieval Gdańsk in view of the excavation materials]. Przegl.Zool., 9, 4: 372-377. (In Polish).
• Ważny T., D. Eckstein, 1986: Dendrologiczne datowanie wczesno-średniowiecznej słowiańskiej osady Wolin [Dendrological dating of early medieval Slavonic settlement of Wolin]. Mat. Zachodniopomorskie,33: 147-164. (In Polish).
• Wojtasik J., 1986: Materiały bursztynowe z Wolina - Starego Miasta (stanowisko l, wykop 7 i 8)[Amber items from Wolin Old City (Site 1, excavations 7 and 8)]. Mat. Zachodniopomorskie, 37: 63-96. (In Polish).