Waterfowl in Belarus - population estimates and habitat changes

• Autorzy: Kozulin A , Yourko V , Pareiko O , Pavlushchick T , Tcherkas N

Warianty tytułu

PL

Ptaki wodne Bialorusi - zmiany liczebnosci, miejsc wystepowania i trendow populacyjnych

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The survey of waterfowl distribution and density was done in different types of waterbodies in Belarus, such as small forest lakes, poor- and high-productivity lakes, reservoirs, fish-farm ponds, floodplains poor, moderately rich and rich in open water, canals and small rivers. The study was done in 1985-1996. The densities of main waterfowl species with breeding ranges covering the total area of Belarus were the same as in similar European habitats. The densities of Anas strepera, Podiceps griseigena, Anas crecca and especially of Anas querquedula in Belarus differed from those in surrounding areas. Extremely high densities and breeding far outside the continuous ranges were observed for several species on artificial highly productive waterbodies. The majority of species had high densities on one type of waterbody, whereas relatively low on other types. In most cases, the distribution of numbers of birds followed the pattern of their density distribution. The total abundance of all species was estimated from their densities on different types of wetlands. At present, the most important breeding sites of waterfowl are located in floodplains of Poles'ya with high and medium proportions of open water (48% of the waterfowl numbers) and on artificial ponds (30.3%). Trends in the populations of most species were determined by qualitative and quantitative changes in their habitats, but for some species such as Anser anser, Cygnus olor, Aythya nyroca, and Mergus merganser they may be explained by different factors.

PL

W latach 1985-1996 przeprowadzono badania składu gatunkowego i zagęszczeń ptaków wodnych na 93 naturalnych i sztucznych zbiornikach a także na dużych i małych rzekach oraz kanałach na całym obszarze Białorusi. Na większości tych wód liczenia przeprowadzono w oparciu o metodykę Linkoli (1959) i Kauppinena (1983). W niektórych przypadkach obserwacje prowadzono z wykorzystaniem helikoptera i łodzi. Zagęszczenia większości gatunków obejmujących swym zasięgiem całą Białoruś (Podiceps cristatus, Anas platyrhynchos, A. clypeata, Aythya ferina, A. fuligula), w środowiskach naturalnych nie odbiegały (tab. 2) od stwierdzanych w innych częściach Europy (Onno 1970, Cramp & Simmons 1977, Majewski 1983, Dyrcz et al. 1984, Kauppinen 1993). Różnice zaobserwowano dla gatunków, które osiągają na Białorusi granicę swego występowania (Podiceps griseigena, Anas strepera, A. crecca, A. querquedula). Gnieżdżą się one przede wszystkim na sztucznych zbiornikach (Podiceps nigricollis, P. grisegena, Aythya nyroca, Mergus albellus). Ze względu na brak badań nad awifauną Białorusi trudno jest ocenić zmiany liczebności na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci. O tendencjach tych zmian (tab. 3) można tylko mówić w oparciu o analizę zmian w wielkości powierzchni podstawowych typów siedlisk w latach 1950-1990 (tab. 4) i biorąc pod uwagę subiektywne oceny liczebności przeprowadzane wówczas w trakcie badań faunistycznych. W czasie ostatnich 40 lat nie zmieniła się powierzchnia jezior polodowcowych znajdujących się na terenach leśnych (Yakushko et al. 1988). Największe zmiany zaszły na skutek osuszenia rozlewisk rzek i błot. Zmiany stanu i powierzchni zbiorników eutroficznych wiązały się przede wszystkim z degradacją większości naturalnych jezior eutroficznych wynikającą z zachwiania równowagi hydrologicznej i ze znacznym zwiększeniem powierzchni sztucznych zbiorników wodnych. Zmiany liczebności większości gatunków wynikają z ilościowych i jakościowych zmian zachodzących w ich siedliskach (tab. 3). Stabilna pozostała jedynie liczebność gatunków gnieżdżących się przede wszystkim na jeziorach: Gavia arctica, Anas crecca, Bucephala clangula, Mergus albellus, Mergus serrator, Fulica atra. Liczebność łyski zmniejszyła się w omawianym czasie na rozlewiskach rzek, wzrosła na zbiornikach sztucznych. Z powodu osuszenia rozlewisk rzecznych i błot w latach 1960-1985 znacznie spadła liczebność kaczek. Obecnie liczba Anas platyrhynchos, A. querquedula, A. clypeata zmienia się znacznie w różnych latach w zależności od zasięgu i długości trwania wiosennych powodzi. W latach 1960-tych Aythya ferina i A. fuligula uważane były za gatunki rzadkie. W ostatnich dziesięcioleciach zarówno ich liczebność jak również liczebność Podiceps cristatus znacznie wzrosła, co wiąże się prawdopodobnie ze zwiększeniem powierzchni sztucznych eutroficznych zbiorników wodnych. Zagęszczenia większości gatunków na zbiornikach o stabilnych parametrach (jeziora polodowcowe, sztuczne zbiorniki, słabo uwodnione rozlewiska rzek) nie zmieniają się w różnych latach i odpowiadają ekologicznej pojemności środowiska (Michelson et al. 1986). Zagęszczenia ptaków wodnych w ekosystemach niestabilnych (średnio i silnie uwodnione rozlewiska rzeczne) wykazują znaczne fluktuacje w różnych latach w zależności od charakteru wiosennych powodzi.

Słowa kluczowe

PL

ptaki; rzeki; zbiorniki wodne; wystepowanie; liczebnosc populacji; ptaki wodne; Bialorus; populacje zwierzat; ornitologia

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Ornithologica
• Rocznik: 1998
• Tom: 33
• Numer: 3-4
• Opis fizyczny: s.113-126, rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Kozulin A

• Institute of Zoology, Belarusian Academy of Science, Akademichnaya str.27, 220072 Minsk, Belarus

autor

Yourko V

• Belarusian State Pedagogical University, Sovetskaya str. 220050, Minsk, Belarus

autor

Pareiko O

• Institute of Zoology, Belarusian Academy of Science, Akademichnaya str.27, 220072 Minsk, Belarus

autor

Pavlushchick T

• Institute of Zoology, Belarusian Academy of Science, Akademichnaya str.27, 220072 Minsk, Belarus

autor

Tcherkas N

• Belovezhskaya Pushcha National Park, Kamenyuki, Brest region, 225063, Belarus

Bibliografia

• Bauer S., Thielke G. 1982. Gefährdete Brutvogelarten in der Bundesrepublik Deutschland und im Land Berlin: Bestandsentwicklung, Gefahrdungsursachen und Schutzmassnahmen. Die Vogelwarte 31:183-391.
• Biryukov V. P. 1990a. [Breeding of Podiceps auritus in Belarus Lakeland.] In: Nikiforov M. (ed.). [Protected animals of Belarus.] vol. 2., p. 25.
• Biryukov V. P. 1990b. [Breeding of Black-throated Diver Gavia arctica in Belarus Lakeland.] Ibidem., pp. 26-29.
• Boyd H. 1983. Intensive regulation of duck hunting in North America: its purpose and achievements. Occas. Pap. Nr. 50. Canadian Wildlife Service.
• Bychuk S. F. (ed.). 1986. [Changes in hydrography of Belarus under influence of drainage activities.] Minsk.
• Cramp S., Simmons K. E. L. (eds.). 1977. Handbook of the Birds of Europe, the Middle East and North Africa. Oxford Univ. Press, Oxford.
• Darby H. C. 1956. The draining of the fens. Cambridge Univ. Press, Cambridge.
• Dyrcz A., Okulewicz J., Witkowski J., Jesionowski J., Nawrocki P., Winiecki A. 1984. [Birds of fens in Biebrza Marshes. Faunistic approach.] Acta orn. 20:1-108.
• Fedushin A.V., Dolbik M. S. 1967. [Birds of Belarus.] Minsk.
• Gritschik V. V., Shklarov L. P. 1993. [Changes in ornithofauna of Naroch Lake Basin during XIX-XX centuries.] Herald of Belarus State University. Series. 2, Chemistry, Biology, Geography, 1:26-28.
• Gritschik V., Kozulin A. 1996. Breeding status of Goosander, Redbreasted Merganser and Swan in Belarus. Wetlands International Seaduck Specialist Group Bulletin, 6:42-43.
• Kalchreuter H. 1996. Waterfowl harvest and population dynamics: an overview. In: Birkan M., van Vessem J., Havet P., Madsen J., Trolliet B., Moser M. (eds.). Proc. of the Anatidae 2000 Conf., Strassbourg, Gibier Faune Sauvage, Game Wildl. 13:991-1006.
• Kauppinen J. 1983. Methods used in the census of breeding ducks in northern Savo (Finland) at the beginning of the breeding season. Finnish Game Research. 40:49-81.
• Kauppinen J. 1993. Densities and habitat distribution of breeding waterfowl in boreal lakes in Finland. Finnish Game Research. 48: 24-45.
• Kozulin A. V. 1990. [Isolated colony of Smew (Mergus albellus) in Pripyat Poles'ya]. In: Nikiforov M. (ed.). [Protected animals of Belarus.] vol. 2., p. 28.
• Kozulin A. 1996. Changes in species diversity, trends in numbers and ecology of wintering waterbirds in Belarus during 1967-93. In: Birkan M., van Vessem J., Havet P., Madsen J., Trolliet B., Moser M.(eds.). Proc. of the Anatidae 2000 Conf., Strassbourg, Gibier Faune Sauvage, Game Wildl. 13:1328-1329.
• Kozulin A., Gritschik W. 1996. Isolierte Brutpopulation des Zwergsagers Mergus albellus im Suden Weissrusslands (Republik Belarus). Vogelwelt 117:87-88.
• Krivenko V. G. 1991. [Waterfowl birds and their protection.] Moskva.
• Krivenko V. G. 1993. The Current Status of Waterfowl Resources and their Habitats in the Middle Region of the Former USSR. In: Moser M., van Vessem J. (eds.). Wetland and Waterfowl Concervation in South and West Asia. Proc. Int. Symp., Karachi, pp. 72-77.
• Linkola P. 1959. Zur Methodic der quantitativen Vogelforschung in den Binnengewassern. Ornis Fennica 36: 66-78.
• Majewski P. 1983. Evaluation of the role of the Słońsk Reserve (Poland) for waterfowl. Acta orn. 19:227-235.
• Michelson H., Mednis A., Blums P. 1986. [Population ecology of migratory ducks in Latvia.) Riga.
• Mineyev J. 1998. Dynamics of duck number in the east-European tundra. Acta Zoologica Lithuanica, Ornithologia 8: 48-51.
• Onno S. 1970. The numbers and distribution of Estonian waterfowl during the nesting season. Waterfowl in Estonia. Acad. of Sci. Estonian S.S.R. Inst. Zoology and Botany, pp. 18-46.
• Owen M., Atkinson-Willes G. L., Salmon D. G. 1986. Wildfowl in Great Britain. Cambridge Univ. Press, Cambridge.
• Padutov E. E. 1966. [To distribution of rare waterfowl species in western part of Belarus Poles'ya.] In: Proc. of 4th Zoogeographical Conf. Odessa, pp. 203-204.
• Pihl S., Frikke J. 1992. Counting birds from aircrafts. In: Komdeur J., Bertelsen J., Cracknell G. (eds.). Manual in counting waterfowl from aircraft and ships. IWRB Public. No 19:37 pp.
• Rose P. M. 1995. Western Palearctic and South-West Asia Waterfowl Census 1994. IWRB Public. 35.
• Rose P. M., Scott D. A. 1997. Waterfowl Population Estimates — Second Edition. Wetlands Intern., Publ. 44, Wageningen.
• Ruger A., Prentice C., Owen M. 1986. Population Estimates and Trends in Selected Species of Ducks, Swans and Coot from January Counts in the Western Palearctic. IWRB Public. No. 6.
• Tomiałojć L. 1990. [The Birds of Poland. Their distribution and abundance.) Warszawa
• Vyazovich Y. A. 1973. [Wild ducks of Belarus.) Minsk.
• Vyazovich Y. A. 1983. [Recent state of Anatidae populations in Belarus and forecast of anthropogenic impact on their behaviour and numbers.] In: Biological base for reclamation, reconstruction and protection of Belarus wild animals. Minsk, pp. 115-116.
• Yakushko O. F., Mislivets I. A., Rachevsky A. N. 1988. [The lakes of Belarus.] Minsk.