Rugose corals from the Devonian Kowala Formation of the Holy Cross Mountains

• Autorzy: Wrzolek T
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Rugose corals of the Givetian to Lower Frasnian Kowala limestone Formation in the environs of Chęciny, SW Holy Cross Mts and in its age equivalents in the Silesian-Cracow region of Southern Poland represent five distinct assemblages of restricted time-and-space distribution. Within the Stringocephalus Beds the high diversity Pseudohexagonaria(?) laxa assemblage indicates open-shelf conditions whereas low diversity Temnophyllum occidentale assemblage represents restricted conditions. The transgressive Jaźwica Mbr. locally contains diversified and cosmopolitan Acanthophyllum sp. n. fauna. Following temporally coral assemblages, i.e. Disphyllum (lower Sitkówka and Chęciny Beds) and Macgeea-Thamnophyllum (Kadzielnia Mbr, upper Sitkówka Beds) are mostly biostromes of branching corals of low taxonomical diversity typical for restricted relatively setting, rather unfavorable for rugosans. Exceptional are two Hexagonaria horizons with common massive colonies. Diffiisolasma gen. nov., Sociophyllum severiacum sp. nov., Temnophyllum zamkowae sp. nov. and Hexagonaria hexagona kowalae subsp. nov. are proposed as the new taxa.

PL

Koralowce czteropromienne z żywecko-frańskiej formacji wapieni z Kowali SE części Gór Świętokrzyskich (Fig. 1) układają się w następstwo pięciu charakterystycznych zespołów, wyznaczających lokalne zony biostratygraficzne. Dwie najniższe z nich stwierdzono w obrębie warstw stringocefalowych żywetu. Pierwsza, Zona Pseudohexagonaria(?) laxa, zawiera stosunkowo zróżnicowany zespół gatunków, wiele z nich występuje również poza obszarem świętokrzyskim (w tym w wapieniach z Dziewek obszaru Śląsko-Krakowskiego), co wskazuje na „otwarty” charakter morza stringocefalowego. Kolejny zespół, Temnophyllum occidentale, jest znacznie słabiej zróżnicowany taksonomicznie; także wskaźniki facjalne sugerują relatywnie „zamknięty” charakter zbiornika tej doby. Górnożywecki zespół Acanthophyllum sp. n. występuje jedynie lokalnie w obrębie ogniwa wapienia mikrytowego z Jaźwicy (dokładniej: w poziomie liliowcowo-koralowcowym Sowich Górek), lecz jego silne zróżnicowanie gatunkowe oraz kosmopolityczny charakter koralowców są typowe dla pulsu transgresywnego (cykl T-R IIb Johnsona et. al. 1985, patrz Racki 1993). Kolejne zespoły, Disphyllum (dolne warstwy sitkówczańskie i wapienie chęcińskie; także wapienie łomu karmelickiego w Dębniku) oraz Macgeea-Thamnophyllum (Ogniwo z Kadzielni, górne warstwy sitkówczańskie) ponownie charakteryzują się zubożeniem gatunkowym. Choć Rugosa pojawiają się tu niekiedy masowo, to jednak jako nieliczne gatunki, a także jako podrzędny ilościowo składnik kompleksów skalnych, w których występują. Świadczy to o relatywnie „zamkniętym” typie późnożywecko-wczesnofrańskiego zbiornika SE części Gór Świętokrzyskich. Z drugiej strony słabym echem wczesnofrańskiego cyklu T-R IIc jest zapewne zastąpienie zespołu Disphyllum przez Macgeea-Thamnophyllum. Nowe taksony, zaproponowane w niniejszej pracy to: Diffusolasma gen. nov., gatunek typowy Cyathophyllum diffusum Wrzołek 1982, duży osobniczy disfyllid, pochodzący zapewne od Spinophyllum i wykazujący homeomorfię do niektórych osobniczych Cyathophyllum (sensu Birenheide 1963); Sociophyllum severiacum sp. nov., z nadzwyczaj rzadkimi presepimentami i wklęsłym do płaskiego profilem tabularium; Temnophyllum zamkowae sp. nov., bez grubej septoteki, z septum głównymi(?) zazwyczaj skróconym i z bardzo krótkimi sepiami drugiego rzędu; Hexagonaria hexagona kowalae subsp. nov., z karinacją septów słabiej zaznaczoną niż u podgatunku nominalnego.

Słowa kluczowe

PL

Sociophyllum severiacum; Diffusolasma; Cyathophyllum diffusum; skamienialosci; Macgeea-Thamnophyllum; Polska; zywet; Disphyllum; koralowce; Rugosa; Gory Swietokrzyskie; taksony; stratygrafia; Acanthophyllum; Spinophyllum; paleontologia; fran; korale czteropromienne; dewon; wapienie

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1992
• Tom: 37
• Numer: 2-4
• Opis fizyczny: s.217-254,tab.,fot.,map.,bibliogr.

Twórcy

autor

Wrzolek T

• Uniwersytet Slaski, Katowice

Bibliografia

• Baliński, A. 1979. Brachiopods and conodonts from the Frasnian of the Dębnik anticline, Southern Poland. Palaeontologia Polonica 39, 3-95.
• Birenheide, R. 1962. Revision der koloniebildenden Spongophyllidae und Stringophyllidae aus dem Devon. Senckenbergiana lethaea 43, 1, 41-99.
• Birenheide, R. 1963. Cyathophyllum- und Dohmophyllum-Arten (Rugosa) aus dem Mitteldevon der Eifel. Senckenbergiana lethaea 44, 5, 363-458.
• Birenheide, R. 1978. Rugose Korallen des Devon. Leitfossilien, begründet von Georg Gürich 2, 265 pp.
• Birenheide, R. 1979. Xystriphyllum- und Sociophyllum-Arten (Rugosa) aus dem Eifelium der Eifel. Senckenbergiana lethaea 60, 1/3, 189-221.
• Bulvanker, E.Z. (Бульванкер Э.З.) 1958. Девонские четырехлучевые кораллы окраин Кузнецкого бассейна, 212 рр. ВСЕГЕИ Ленинград.
• Coen-Aubert, М. 1980. Rugueux massifs cerioides du Givetien et du Frasnien de la Belgique. Bulletin de l’Institut royal des Sciences naturelles de Belgique, Sciences de la Terre 51, 14, 1-53.
• Coen-Aubert, M. 1982. Massive and solitary rugose corals from the upper part of the Givetian and the Frasnian of Belgium. Geological Survey of Belgium Papers on the Frasnian-Givetian boundary, 65-68.
• Coen-Aubert, M. 1992. Rugueux coloniaux mésodévoniens du Fondry des Chiens à Nismes (Ardenne, Belgique). Bulletin de lʼInstitut royal des Sciences naturelles de Belgique, Sciences de la Terre 62, 5-21.
• Coen-Aubert, M. & Lütte, B.-P. 1990. Massive rugose corals from the Middle Devonian of the North Eifel Hills (Rheinisches Schiefergebirge, West Germany). Geologica et Palaeontologica 24, 17-39.
• Coen-Aubert, M. & Wrzotek. T. 1991. Redescription of the rugose coral Macgeea (Rozkowskaella) sandaliformis (Rozkowska, 1980) from the Upper Frasnian of the Holy Cross Mountains (Poland). Bulletin de I’Institut royal des Sciences naturelles de Belgique. Sciences de la Terre 61, 5-19.
• Glinski, A. 1957. Taxionomie und Stratigraphie einiger Stauriidae (Tetracoralla) aus dem Eiflium der Eifel und des Bergischen Landes. Senckenbergiana lethaea 36, 73-114.
• Gürich, G. 1896. Das Paläozoicum im polnischen Mittelgebirge. Verhandlungen der Russisch-Kaiserlichen Mineralogischen Gesellschaft, ser. 2, 32, I-VI + 1-539.
• Hill, D. 1981. Coelenterata, Supplement 1, Rugosa and Tabulata. In: K. Teichert (ed.) Treatise on Invertebrate Paleontology. F 1-2. I-Xl + 1-762, Boulder, Colorado.
• Hill, D. & Jell, J. 1970. Devonian corals from the Canning Basin, Western Australia. Geological Survey of Western Australia, Bulletin 121, 1-158.
• Jia, H.Z. 1977. Anthozoa In: H.Z. Jia, S.Y. Xu, G.D. Kuang, B.F. Zhang, Z.B. Zuo, & J.S. Wu Atlas of the Paleontology of the South Central Regions 2, 109-272, Geological Publishing House, Beijing.
• Johnson J.G., Klapper, G., & Sandberg, C.A. 1985. Devonian eustatic fluctuations in Euramerica. Geological Society of America Bulletin 96, 567-587.
• Liao, W.H. & Birenheide, R. 1984. Rugose Korallen aus dem Givetium von Dushan, Provinz Guizhou, S-China. 1: ‘Cystimorphaʼ. Senckenbergiana lethaea 65, 1-25.
• Liao, W.H. & Birenheide, R. 1985. Rugose Korallen aus dem Givetium von Dushan, Provinz Guizhou, S-China. 2: Kolonien der Columnariina. Senckenbergiana lethaea 65, 265-295.
• Liao, W.H. & Birenheide, R. 1989. Rugose corals from the Frasnian of Tushan Province of Guizhou, South China. Courier Forschungs-Institut Senckenberg 110, 81-103.
• McLean, R. 1976. Middle Devonian cystiphyllid corals from the Hume Formation, northwestern Canada. Geological Survey of Canada. Bulletin 274, 1-80.
• McLean, R. 1982. Ceciliaphyllum, a new charactophyllid coral genus from the Upper Devonian (Late Frasnian) of British Columbia. Current Research Geological Survey of Canada, Paper 82-1C, 95-98.
• McLean, R. & Pedder, A.E.H. 1984. Frasnian rugose corals of western Canada, pt 1: Chonophyllidae and Kyphophyllidae. Palaeontographica 185A, 1-38.
• McLean, R. & Pedder, A.E.H. 1987. Frasnian rugose corals of western Canada, pt 2: The genus Smithiphyllum. Palaeontographica 195A, 131-173.
• Moenke, M. 1954. Rodzaj Hexagonaria w dewonie Gór Świętokrzyskich. Acta Geologica Polonica 4, 445-483.
• Narkiewicz, M., Racki, G., & Wrzołek, T. 1991. Litostratygrafia dewońskiej serii stromatoporoidowo-koralowcowej w Górach Świętokrzyskich. Kwartalnik geologiczny 34, 433-456.
• Pedder, A.E.H. 1972. Species of the tetracoral genus Temnophyllum from Givetian/Frasnian boundary beds of the District of Mackenzie, Canada. Journal of Paleontology 46, 696-710.
• Pickett, J. 1967. Untersuchungen zur Familie Phillipsastreidae (Zoantharia rugosa). Senckenbergiana lethaea 48, 1-89.
• Racki, G. 1988. Middle to Upper Devonian boundary beds of the Holy Cross Mts, central Poland: introduction to ecostratigraphy. Canadian Society of Petroleum Geologists Memoir 14, 3, 119-130, Calgary.
• Racki, G. 1993. Evolution of the bank to reef complex in the Devonian of the Holy Cross Mountains. Acta Palaeontologica Polonica 37, 87-182.
• Racki, G. & Bultynck, P. (in preparation) Conodont biostratigraphy of the Middle to Upper Devonian boundary beds in the Kielce area of the Holy Cross Mountains. Acta Palaeontologica Polonica 38.
• Racki, G., Głuchowski, E., & Wrzołek T. 1989. Zdarzenie na granicy fran-famen w regionie świętokrzyskim a najważniejsze grupy bentosu. Przegląd geologiczny 11, 546-551.
• Racki, G., Nowak, B., Wrzołek, T., & Słupik, A. (in press). Nowe dane o dewonie antykliny Siewierza na podstawie wiercenia WB-12. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, Geologia 12-13.
• Rohart, J.-C. 1988. Rugueux Givetiens et Frasniens de Ferques (Boulonnais - France), ln: D. Brice (ed.) Le Dévonien de Ferques, Bas Boulonnais (N.O. France). Biostratigraphie du Paléozoïque 7, 231-296.
• Rohart, J.-C. & Semenoff-Tian-Chansky, P. 1981. Description des types de Hexagonaria davidsoni (Milne-Edwards et Haime) et de ʻPseudoacervulariaʼ profunda (Michelin), Tétracoralliaires du Dévonien du Boulonnais. Bulletin de Musee national de lʼHistoire naturelle, Paris, ser. 4, 3, sect. C 1, 3-29.
• Różkowska, M. 1953. Pachyphyllinae et Phillipsastraea du Frasnien de Pologne. Palaeontologia Polonica 5, 1-89.
• Różkowska, M. 1954. Badania wstępne nad Tetracoralla z eiflu Grzegorzowic. Acta Geologica Polonica 4, 207-248.
• Różkowska, M. 1960. Blastogeny and individual variations in tetracoral colonies from the Devonian of Poland. Acta Palaeontologica Polonica 5, 3-64.
• Różkowska, M. 1980. Contribution to the Frasnian tetracorals from Poland. Palaeontologia Polonica 40, 3-56.
• Różkowska, M. & Fedorowski, J. 1972. Genus Disphyllum de Fromentel (Rugosa) in the Devonian of Poland and its distribution. Acta Palaeontologica Polonica 18, 265-340.
• Sorauf, J. 1967. Massive Devonian Rugosa of Belgium. The University of Kansas Paleontological Contributions 16, 1-41.
• Soshkina, E. D. (Сошкина, Е.Д.) 1952. Определитель девонских четырехлучевых кораллов. Труды Палеонтологического Института 39, 1-127.
• Sytova, V.A. & Ulitina, L.M. (Сытова, B.A. & Улитина, Л.М.) 1974. Девонские Tetracoralla. In: V.T. Akopyan (B.T. Акопян) (ed.) Атлас ископаемой фауны Армянской ССР, 31-39.
• Szulczewski, М. 1971. Upper Devonian conodonts, stratigraphy and facial development in the Holy Cross Mts. Acta Geologica Polonica 21, 1-129.
• Tsien, H.H. 1977. Rugosa massifs du Dévonien de la Belgique. Mémoirs de lʼInstitut géologique de lʼUniversité de Louvain 29, 197-229.
• Wrzołek, T. 1982. Rugose coral Cyathophyllum diffusum sp. n. from the Frasnian deposits of the Holy Cross Mts. Acta Geologica Polonica 31, 169-175.
• Wrzołek, T. 1984. Rugose corals of the Devonian stromatoporoid-coral limestones of the SW part of Góry Świętokrzyskie, 1-156. Unpublished PhD thesis, A. Mickiewicz’s University, Poznań.
• Wrzołek, T. 1988. Tetracoral zonation of the stromatoporoid-coral limestones, southwestern Holy Cross Mts, Poland. Canadian Society of Petroleum Geologists Memoir 14, 3, 413-423, Calgary.
• Wrzołek, T. & Wach, P. (in press) Tetracoral genus Spinophyllum in the Devonian of the Holy Cross Mts, Poland. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, Geologia 12-13.
• Yü, C.M. & Birenheide, R. 1987. Devonian massive rugose corals from central Guangxi, South China. Courier Forschungs institut Senckenberg 92, 123-159.