The abundance of breeding populations of Magpies Pica pica in various types agricultural landscape in Poland

• Autorzy: Dombrowski A

Warianty tytułu

PL

Liczebnosc legowej populacji sroki w roznych typach krajobrazu rolniczego Polski

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Comparisons were made of the densities of breeding populations of Magpies in 33 plots covering a total of 581.5km² in various types of agricultural landscape in Poland. The majority of plots had areas in the range 1.4 to 100km². Data used in further analysis were those from plots including all the environments making up the agricultural landscape, i.e. arable land, meadows, pastures, villages, areas of trees in fields, and orchards. Plots were taken to represent agricultural landscape outside river valleys, or 3 types of river valley landscape (with meadows, with orchards and ox-bows and with fields and ox-bows). The 24 plots (total 488.8km²) in the predominantly arable-field landscape supported a mean density of 0.8 pairs of Magpie per km² (range 0.3-3.0 pairs/km²), while the 9 plots in river valleys (92.7km²) had a mean of 2.9 pairs/km² (range 0.7-7.1). The highest densities (1.1—7.1 pairs/km²) were noted for meadow landscape on semi-natural floodplain terraces. High densities of 2.0-4.0 pairs/km² were also noted from plots in the most transformed valley landscape with ox-bows and orchards covering >20% of land, but the agricultural landscape with ox-bows (predominantly arable but with limited representation of orchards) had a mean density of 1.0 pairs/km². In the years 1979-1984, the mean densities for field plots in western and eastern Poland were 1.15 and 0.58 pairs/km² respectively. Plots in the agricultural landscape of western Poland were characterised by increasing abundance, or by no change in numbers, while comparable ones in the east sometimes even showed declines (in contrast to the increasing populations noted in the towns and cities of east-central Poland).

PL

Porównano wyniki badań nad zagęszczeniem sroki na 33 powierzchniach próbnych o łącznym obszarze 581,5km² (1,4-100,0km²) w krajobrazie rolniczym Polski. Najwięcej danych pochodziło ze środkowowschodniej i zachodniej części kraju (ryc. 1). Do analiz wytypowano tylko takie powierzchnie, które obejmowały wszystkie typy środowisk charakterystycznych dla lokalnego krajobrazu rolniczego. Uwzględniając wyjątkowe preferencje sroki do gniazdowania we wsiach, odrzucono z analiz te powierzchnie, na których osiedla wiejskie były pominięte. Poszczególne powierzchnie znacznie różniły się udziałem procentowym środowisk oraz lokalizacją względem dolin rzek. Wyróżniono zatem 4 typy krajobrazów. Pierwszy typ krajobrazu obejmuje krajobrazy polne (F). Są to powierzchnie typowo rolnicze, o większym niż 60% udziale gruntów ornych. Ten typ krajobrazu był reprezentowany przez 24 powierzchnie położone w 9 regionach Polski (ryc. 1, tab. 1). Powierzchnie te były położone poza dolinami rzek, głównie na terenach wysoczyznowych. Pozostałe, 9 powierzchni w 4 regionach zlokalizowanych w dolinach rzek reprezentujących różny stopień przekształcenia i charakter użytkowania (Ryc. 1, Tab. 2), zaklasyfikowano do jednego z 3 typów krajobrazów: krajobraz łąkowy (M) - w dolinach ekstensywnie zagospodarowanych. Powierzchnie odznaczały się ok. 80-100% udziałem łąk i pastwisk i różnym udziałem nadrzecznych zadrzewień łęgowych i zarośli wierzbowych (do 20%); krajobraz polny ze starorzeczami (FB) - w dolinach intensywnie zagospodarowanych. Powierzchniowo dominowały grunty orne (>60%) utworzone na żyznych, nadrzecznych madach, a udział trwałych użytków zielonych nie przekraczał 15%, natomiast sadów -10 %. krajobraz sadowniczy ze starorzeczami (OB) - w dolinach najsilniej przekształconych, ze znacznym (>20%) udziałem wysokotowarowych sadów oraz z dominacją gruntów ornych (>50 %) i niewielkim udziale łąk i pastwisk (<15 %). Zagęszczenia sroki w krajobrazie polnym były znacznie niższe w porównaniu ze środowiskiem dolin rzek (tab. 3). Porównanie zagęszczeń sroki pomiędzy wyróżnionymi typami krajobrazów, wskazuje na generalnie wyższe zagęszczenia tego gatunku w dolinach rzek w porównaniu z krajobrazem polnym. Średnie zagęszczenie sroki w tym krajobrazie wyniosło 0,8 pary/km², a w poszczególnych trzech typach krajobrazów w dolinach rzek: 1,0; 3,1 i 3,5 pary/km² . Tylko na jednej powierzchni w krajobrazie polnym odnotowano zagęszczenie przewyższające 2 pary/km², wobec pięciu takich powierzchni w dolinach rzek (tab. 1 i 2). W obrębie krajobrazu polnego (F) zagęszczenia sroki były zróżnicowane i mieściły się w przedziale: 0,3-3,0 pary/km². Wyniki uzyskane na 24 powierzchniach wskazują na znaczne różnice zagęszczeń sroki pomiędzy poszczególnymi powierzchniami. Aż na 9 powierzchniach (37,5%) zagęszczenie nie przekraczało 0,5 pary/km²; na 13 powierzchniach (54%) zagęszczenie mieściło się w przedziale 0,6-1,1 pary/km², a tylko na 2 powierzchniach zagęszczenia przekroczyły wartość 1,1 pary/km ² (tab. 1). Na powierzchniach w dolinach rzek, zagęszczenia były również silnie zróżnicowane. W krajobrazie łąkowym (M) zalewanych łąk i pastwisk zagęszczenia sroki mieściły się w przedziale 1,1-7,1 pary/km ² (tab. 2). Najniższe zagęszczenie stwierdzono na powierzchni „Klimonty” w największym stopniu zmeliorowanej, odznaczającej się najkrótszymi zalewami wiosennymi i niewielkim udziałem zarośli wierzbowych i zadrzewień łęgowych. Powierzchnia „Kol. Czepielin” położona w dolinie tej samej rzeki ale odznaczająca się wyższym udziałem silnie podmokłych łąk i torfowisk niskich oraz zarośli wierzbowych, odznaczała się 3-krotnie wyższym zagęszczeniem niż powierzchnia „Klimonty” (tab. 2). Natomiast najwyższe zagęszczenie (7,1 pary/km²), odnotowano na najbardziej naturalnej powierzchni, zlokalizowanej w bagiennej dolinie Narwi („Suraż-Tykocin”) odznaczającej się znacznym udziałem roślinności szuwarowej, torfowisk niskich, podmokłych łąk oraz zarośli wierzbowych. Zastanawiające, że zagęszczenia sroki w skrajnie odmiennych dolinach rzek, zbliżonych do naturalnych (M) i z wysokotowarowymi sadami (OB)) były znacznie wyższe w porównaniu ze zlokalizowanymi w dolinach rzek o pośrednim stopniu przekształcenia (FB), różniącymi się od powierzchni typu OB nieznacznym udziałem sadów, a więc wyższym stopniem „otwartości”. Szczególnie wskazuje na to porównanie 2 sąsiadujących ze sobą powierzchni („Wilga” i „Podwierzbie”) zlokalizowanych w dolinie Wisły. Obie powierzchnie odznaczają się zbliżonym udziałem starorzeczy i osiedli wiejskich ale prawie 8-krotną przewagą sadów na powierzchni „Wilga”, na której odnotowano 2-krotnie wyższe zagęszczenie sroki (tab. 2). Przypuszczalnie sady stwarzają równie wysoką szansę na gniazdowanie srok jak zarośla wierzbowe w bardziej naturalnych krajobrazach łąkowych. Interesujące byłoby wyjaśnienie, jakie czynniki były odpowiedzialne za wyższe zagęszczenia sroki w dolinach silnie przekształconych (FB i OB - tab. 2) w porównaniu z polnymi powierzchniami (F) (tab. 1), odznaczającymi się również dominacją gruntów ornych ale brakiem starorzeczy i zarośli wierzbowych. Dla doliny Sanu wykazano korzystny wpływ starorzeczy i zarośli wierzbowych na występowanie sroki (Hordowski 1994b). Zagęszczenia sroki w krajobrazie polnym były na wschodzie Polski niższe w porównaniu z zachodnią częścią kraju (t-test, t = 1, 86, p = 0,005) Wskazuje na to również porównanie średnich zagęszczeń tego gatunku, uzyskanych na 8 powierzchniach „wschodnich” (0,58 pary/km²) i na 8 powierzchniach „zachodnich” (1,15 pary/km² ) o zbliżonej wielkości (7,0- 24,0km²) oraz kontrolowanych w tym samym okresie (1979-1984). Tylko dla 13 powierzchni dysponujemy danymi o zmianach liczebności lęgowej populacji sroki. Na powierzchni „Ogrodniki” (Południowe Podlasie) dla lat 1978-1982 nie wykazano zmian liczebności. Natomiast na Śląsku w tym typie krajobrazu i w tym samym czasie stwierdzono wyraźny wzrost liczebności („Św. Katarzyna”, „Tarnowskie Góry” i „Tyniec Mały”). W późniejszym okresie (1983-1987), również na powierzchni „Górzyca” (Ziemia Lubuska) stwierdzono wzrost liczebności sroki (tab. 1), jakkolwiek nie był on tak znaczny jak wcześniej na śląskich powierzchniach. Na innej powierzchni („Smardzewo”) zlokalizowanej na Ziemi Lubuskiej odnotowano spadek liczebności z 38 do 31 par (L. Jerzak). W połowie lat 90. powtórzono badania tylko na 2 powierzchniach Południowego Podlasia („Ogrodniki” i „Paprotnia”) i jednej powierzchni Północnego Podlasia („Polana Skupowska”). Podczas gdy na dwóch powierzchniach Południowego Podlasia nastąpił wyraźny spadek liczebności, to na powierzchni na Północnym Podlasiu nie odnotowano żadnej tendencji (tab. 1). W innym typie krajobrazu (łąkowym — M) Południowego Podlasia, stwierdzono w krótkim okresie (1981-1982) niewielki spadek liczebności na powierzchni „Mordy”. Natomiast na sąsiedniej powierzchni („Kol. Czepielin”) spadek liczebności był dość znaczny (tab. 2). Przeciwstawne tendencje populacyjne sroki wykazano dla miast tego regionu. W Białej Podlaskiej, pomiędzy rokiem 1982 a 1993 nastąpił prawie 5-krotny wzrost liczebności sroki: z 8 do 38 par (K. Zachaj i M. Rzępała). W Łukowie, w tym samym okresie, wykazano 3-krotny wzrost liczebności: z 6 do 18 par (K. Zachaj i S. Michalak). W innych regionach Polski również odnotowano wzrostowe tendencje synur- bijnych populacji sroki: w Zielonej Górze (Jerzak 1992), a także w Słupsku (Górski i Kotlarz 1997). Jako główną przyczynę szybkiego wzrostu liczebności sroki w miastach, Jerzak (1995) podaje wyższy sukces lęgowy w tym środowisku w porównaniu ze środowiskami pozamiejskimi.

Słowa kluczowe

PL

ptaki; krajobraz rolniczy; Polska; sroki; populacje zwierzat; populacje legowe; ornitologia

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Ornithologica
• Rocznik: 1997
• Tom: 32
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.25-32, rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Dombrowski A

• ul.Swierkowa 18, 08-110 Siedlce

Bibliografia

• Dombrowski A., Nawrocki P., Krogulec J., Chmielewski S., Rzępała M. 1994. [Breeding avifauna of the lateral arms of the Vistula middle course]. Not. Orn., 35: 49 - 78.
• Dyrcz A. 1973. [The birds in polish part of the Karkonosze Mountains]. Ochr. Przyr. 38: 213 - 284.
• Dyrcz A. 1991. Magpie (Pica pica) In: A. Dyrcz (ed.) [The birds of Silesia], 428 - 430.
• Górski W. 1988. [Breeding birds in agricultural landscape of the Wysoczyzna Damnicka region (NW Poland)]. Acta orn. 24: 29 - 63.
• Górski W., Kotlarz B. 1997. Dynamics in number and breeding ecology of an urban Magpie populations in Słupsk, NW Poland. Acta orn., 32: 59 - 67.
• Hordowski J. 1994a. [Breeding birds in agriculture landscape in the Próg Lessowy region]. Bad. orn. Ziem. Przem.: 2: 3 - 73.
• Hordowski J. 1994b. [Localisation and densities of Magpie nests in the village landscape on the south-east part of the Sandomierska Kotlina region]. Bad. orn. Ziem. Przem. 2: 103 - 109.
• Hordowski J., Kunysz P. 1991. [The birds of the Przemyśl region]. Not. Orn., 32: 5 - 90.
• Hordowski J., Czernicki M. 1994. [Breeding birds in ox-bow lakes of middle course of San river]. Bad. orn. Ziem. Przem., 2: 75 - 89.
• Hudec K. 1983. Fauna ĆSSR. Ptaci - Aves II. Praha.
• Jermaczek D., Tryjanowski P. 1990. [Breeding birds communities of agriculture landscape in the Ziemia Lubuska and Zachodnia Wielkopolska regions]. Lub. Przegl. Przyr. 1: 3 - 26.
• Jerzak L. 1988. [Localisation of Magpies nests in the non-urban areas in Poland]. Not. Orn. 29: 27 - 41.
• Jerzak L. 1992. [Factors influencing on the distribution of Magpie breeding population in Zielona Góra town]. In: Górski W., Pinowski J. (eds.) [Dynamic of birds populations and limiting factors]. WSP, Słupsk, 133 - 136.
• Jerzak L. 1995. Breeding ecology of on urban Magpie Pica pica population in Zielona Góra (SW Poland). Acta orn., 29: 123 - 133.
• Klejnotowski Z. 1974. [Urbanization of Magpie (Pica pica L.)]. Roczn. WSR Poznań, 70: 77 - 88.
• Kot H. 1988. The effect of suburban landscape structure on communities of breeding birds. Pol. Ecol. Stud., 14: 235 - 261.
• Kujawa K. 1994. Influence of land-use change within agricultural landscapes on the abundance and diversity of breeding bird communities. In: Ryszkowski L. i Balazy S. (eds.) Functional Appraisal of Agricultural Landscape in Europe. EUROMAB and INTECOL Seminar 1992: 183 - 196.
• Kurek H. 1993. [The birds of ox-bow lake in Hurko near Przemyśl]. Bad. orn. Ziem. Przem., 1: 59 - 72.
• Lontkowski J. 1989. [The Passeriformes birds in the north-west part of Wrocław (with use quantitative investigations)]. Ptaki Śląska, 7: 40 - 81.
• Luniak M., Nowicki W., Kozłowski P. 1997. The Magpie in Warsaw - its population and distribution. Acta orn., 32: 77 - 86.
• Tomiałojć L. 1990. [The birds of Poland. Their distribution and abundance]. PWN Warszawa.