Bristle oat [Avena strigosa Schreb.] - a weed or an useful plant?

• Autorzy: Kuszewska K , Korniak T.

Warianty tytułu

PL

Owies szorstki [Avena strigosa Schreb.] - chwast czy roslina uzytkowa?

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The Avena genus covers nine species in Poland, including farmed common oat (Avena sativa), wild oat (A. fatua) – a dangerous spring cereal weed, and bristle (or black) oat (A. strigosa Schreb.), a forgotten species. Bristle oat was a valuable component of common oat yield growing on the weakest soils, and it had a status of a crop plant in Poland and in many European countries till 1950s. Chemical analyses of bristle oat caryopses validated the high nutritive value of this species, which had been previously noted by the farmers of the Podhale region. On average, bristle oat contains 27–52% more protein, 14–27% more fat and 38–72% more sugars than common oat. It is good for human consumption in the form of flakes, flour and boiled grains. Bristle oat is witnessing a revival as a valuable farming species, and its crops are subsidized.

PL

W Polsce występuje 9 gatunków owsa (Avena). Wśród nich znajduje się uprawiany owies siewny (Avena sativa), groźny chwast zbóż jarych – owies głuchy (A. fatua), a także zapomniany w naszym kraju owies szorstki (A. strigosa). Gatunek ten był cennym dodatkiem do plonów owsa siewnego na najsłabszych glebach i do połowy XX wieku traktowany w Polsce i w wielu krajach Europy jako roślina uprawna. Avena strigosa jest gatunkiem diploidalnym o niełamliwej osi kłoska. Ziarniaki nie są zrośnięte z plewkami, nie osypują się na polu. Owies szorstki występował rzadko jako chwast upraw zbożowych. W ostatnich kilkunastu latach zanotowano jego rozprzestrzenianie się i częstsze pojawianie Badania składu chemicznego jego ziarniaków potwierdziły podawane już dawno przez gospodarzy z Podhala pozytywne cechy tej rośliny i jego wysokie wartości pokarmowe. Zawartość białka jest średnio o 27–52% wyższa niż w owsie siewnym, tłuszczu o 14–27%, cukrów o 38–72%. Ziarno nadaje się do spożywania w formie płatków i mąki. Jest rośliną fitosanitarną i udaje się na najsłabszych glebach. Jest cennym dawcą genów odporności na choroby owsa siewnego. Owies szorstki wraca do hodowli jako wartościowy gatunek, a jego uprawa dotowana jest w ramach wariantu 6.1 pakietu rolno-środowiskowego wraz z pszenicą płaskurką, lnicznikiem siewnym i innymi alternatywnymi gatunkami.

Słowa kluczowe

EN

oat; bristle oat; Avena strigosa; weed; plant cultivation; caryopsis; nutritional value; man; consumption

• Wydawca: -
• Czasopismo: Herba Polonica
• Rocznik: 2009
• Tom: 55
• Numer: 3
• Opis fizyczny: p.341-347,ref.

Twórcy

autor

Kuszewska K

• University of Warmia and Mazury, Pl.Lodzki 1, 10-789 Olsztyn, Poland

autor

Korniak T.

Bibliografia

• 1. Baum BR. Oat: wild and cultivated. A monograph of the genus Avena L. (Poaceae). – In: BiosistematicsResearch Institute Monograph. Departament of Agriculture, Ottawa 1977; 14:1-463.
• 2. Coffman F. Oat history, identyfication and classification. Tech. Bull. 1516, Agric. Res. Services US Dep. Agriculture, Washington DC 1977.
• 3. Ladizinsky G. Biological species and wild genetic resources in Avena. – msc., Hebrew University, Faculty of Agriculture, Rehovot 1990.
• 4. Jauzein P. Flore des champs cultives. Collection Techniques et Pratiques 1995. 345
• 5. Paczos-Grzęda E. Systematyka, ewolucja i cytogenetyka gatunków z rodzaju Avena L. Wiad Bot 2003; 47(1-2):7-17.
• 6. Mirek Z, Piękoś-Mirkowa H, Zając A, Zając M. Flowering plants and pteridophytes of Poland – a checklist. In: Z. Mirek (ed.), Biodiversity of Poland. Kraków 2002.
• 7. Rutkowski L. Lowland grasses in Poland. In: L. Frey (ed.), Problem of grass biology. Kraków 2003:83-94.
• 8. Malzev A. J. Wild and cultivated oats. Sectio Euavena Grseb. Bull Appl Bot Gen Plant – Breed Suppl 1930; 38:1-522.
• 9. Kropáč Z. Avena strigosa – a disappearing synanthropic species in Czechoslovakia. Preslia (Praha), 1981; 53:305-21.
• 10. Frey L. Distribution of Avena strigosa (Poaceae) in Europa. Fragm. Flor et Geobot 1991; 36(2):281-8.
• 11. Nowiński M.. Dzieje upraw i roślin uprawnych. Warszawa 1970.
• 12. Podyma W. Występowanie gatunku Avena strigosa Schreb. sensu lato oraz zmienność cechmorfologicznych i biochemicznych w populacjach tego gatunku. Radzików 1994.
• 13. Rocha AML, Avena L. In: Tutin TG, Heywood VH, Burges NA, Moore DM, Valentine DH, Walters SM, Webb DA. (eds.). Flora Europaea, 5. Alismataceae to Orchidaceae (Monocotyledones). Cambridge University Press 1980:206-8.
• 14. Korniak T, Kuszewska K, Błocki K. Niektóre taksonomiczne cechy owsa szorstkiego (Avena strigosa Schreb.). Acta Univ Lodz, Folia Bot 1998; 13:51-6.
• 15. Kornaś J. Zmiany roślinności segetalnej w Gorcach w ostatnich 35 latach. Zesz Nauk Uniw Jagiell 834, Prac. Bot. 1987; 15:7-26.
• 16. Frey L. Rozmieszczenie Avena strigosa Schreb. w Polsce. Fragm Flor et Geobot 1989; 34(1-2):43-51.
• 17. Warcholińska AU. List of threatened segetal plant species in Poland. In: Mochnacký S, Terpo A. (eds.). Antropization and environment of rural setlements. Flora and vegetation. Proceedings of International Conference, Sátoraljaú, hely, Botanical Garden, P. J. Safdrik University, Košice 22-26 August 1994:206-19.
• 18. Korniak T. Avena strigosa (Poaceae) in north – eastern Poland. Fragmenta Floristica et Geobotanica 1997; 42(2):201-6.
• 19. Chater A. O. Avena strigosa, bristle oat, and other cereals as crops and casuals in Cardiganshire. Welsh Bulletin Botanical Society of the British Isles 1993; 55:7-14.
• 20. Wiethold J, Meyer J. Getreidevorräte und Verarbeitungsabfälle aus einer Brandruine des 13. Jahrhunderts auf dem Grundstück Kuhstraße 23 in Greifswald. Bodendenkmalpflege in Mecklenburg-Vorpommern, Jahrbuch 2002; 50:77-118.
• 21. Ruebenbauer T., Brej S. Hodowla roślin zbożowych. 1957, PWRiL, Warszawa.
• 22. Hubbard Ch.E. Grasses, a guide to their structure, identification, uses, and distribution in the British Isles. Harmondsworth, Middlesex 1984, England.
• 23. Tarkowski Cz. Systematyka owsa. W: Mazurek J. (red.) Biologia i agrotechnika owsa. Inst. Upr. Nawoż. i Gleboznaw., Puławy 1993:11-16.
• 24. Fernandez MR, Santos HP. Contribution of Avena spp. used in crop rotation systems under conservation tillage, to the inoculum levels of some cereals pathogens. Canadian Journal of Plant Pathology 1992; 14(4):271-7.
• 25. Steinberg JG, Fetch JM, Fetch TG. Evaluation of Avena spp. accesions for resistance to oat stem rust Plant disease 2005: 89(5):521-5.
• 26. Rayapati PJ, Portyanko VA, Lee M. Placement of loci avenins and resistance to Puccinia coronata to a common linkage group in Avena strigosa. Ottawa, Ontario, National Research Council of Canada, 1994; 37(6):900-3.
• 27. Gregory JW, Wise RP. Linkage of genes conferring specific resistance to oat crown rust in diploid Avena. Ottawa, Ontario, Canada: National Research Council Canada 1994; 37(1):92-6.
• 28. Boller W, Gamero CA, Pereira JO. Evaluation of different tillage systems and soil cover conditions. Engenharia-Agricola, 1997: 17(2):52-63.
• 29. Basso CJ, Reinert DJ. Variation in aggregation induced by winter cover crops and corn no-tillage i a Hapludalf. Ciencie – Rural 1998; 28(4):567-71.
• 30. Kluk K. Roślin potrzebnych, pożytecznych, wygodnych, osobliwie kraiowych, albo które w kraiu użyteczne być mogą, utrzymanie, rozmnożenie i zażycie. T.3. Z figurami. O rolnictwie, zbożach, łąkach, chmielnikach, winnicach, y Roślinach gospodarskich. Drukarnia Jego Królewskiej Mci i Rzeczypospolitey u XX . Schol. Piar. Warszawa 1779.
• 31. Miczyński K. Owies szorstki (Avena strigosa Schreb.) – zanikająca roślina uprawna w powiecie nowotarskim. Acta Soc Bot Pol 1949-1950; 20(1):155-6.
• 32. Korniak T, Kuszewska K. Owies szorstki (Avena strigosa Schreb.) – zapomniana roślina uprawna. Zesz Probl Post Nauk Rol 1999; 468:95-103.
• 33. Gąsiorowski H. (red.). Owies – chemia i technologia. Poznań 1995.
• 34. Dolnicki A. Cechy form owsa z kolekcji roboczej w warunkach górskich i podgórskich. Biul. Inst. Hod. i Aklimat Rośl 1992; 181-182: 181-8.
• 35. Bartnikowska E, Lange E, Rakowska M. (2). Ziarno owsa-niedoceniane źródło składników odżywczych i biologicznie czynnych. Część II. Polisacharydy i włókno pokarmowe, składniki mineralne, witaminy. Biul Inst Hod i Aklimat Rośl 2000; 215:223-37.
• 36. Bartnikowska E, Lange E, Rakowska M. (1). Ziarno owsa - niedoceniane źródło składników odżywczych i biologicznie czynnych. Część I. Ogólna charakterystyka owsa. Białka, tłuszcze. Biul Inst Hod i Aklimat Rośl 2000; 215:209-22.
• 37. Juźwiak S, Wójcicki J, Tustanowski S, Gonet B, Kałdońska M, Górnik W, Juzyszyn Z, Ceglecka M, Myśliwiec Z, Gorecki P, Mścisz A, Segiet-Kujawa E. Wpływ wyciągu z plew owsa zwyczajnego (Avena sativa L.) na przebieg miażdżycy doświadczalnej. Herba Pol 1994; 40(1-2):50-8.
• 38. Mazurek J. Znaczenie gospodarcze i użytkowanie owsa. W: Mazurek J. (red.) Biologia i agrotechnika owsa. Inst. Uprawy Nawoż. i Gleboznaw., Puławy 1993:7-10.
• 39. Ożarowski A, Jaroniewski W. Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie. Warszawa. Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1987:284-6.
• 40. www.underutilized-species.org
• 41. www.pfaf.org