Powstawanie i przeobrazanie sie gleb hydrogenicznych w krajobrazie mlodoglacjalnym Pojezierza Mazurskiego i Rowniny Sepopolskiej

• Autorzy: Gotkiewicz J , Okruszko H , Smolucha J
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Istnieje wyraźna zależność między zróżnicowaniem geomorfologicznym Poj. Mazurskiego i Równiny Sępopolskiego a ilością i iodzajami występujących siedlisk hydrogenicznych i związanych z nimi gleb. W wyróżnionych na badanym terenie 9 typach krajobrazu zróżnicowanie w procentowym udziale powierzchni siedlisk hydrogenicznych w ogólnej powierzchni terenu wynosiło od 3,3 do 26,2%. Najwięcej siedlisk hydrogenicznych występuje na piaszczystych terenach sandrowych równin, najmniej na płaskich, gliniastych równinach zastoiskowych. W siedliskach hydrogenicznych dominują torfowiska, 64.1% na Poj. Mazurskim, 98.5% na Równinie Sępopolskiej. W zależności od stopnia rozkładu torfu oraz jego miąższości różnicują się rodzaje gleb hydrogenicznych. W krajobrazie morenowych wzgórz i pagórków gliniastych dominują gleby zaliczane do kompleksów potencjalnie mokrego lub okresowo mokrego. Gleby te występują w siedliskach o soligenicznym typie zasilania i mają wyraźną tendencję do powtórnego zabagniania się. W krajobrazie sandrowych równin przeważają gleby kompleksów potencjalnie posusznego i okresowo suchego. Związane są z siedliskami o topogenicznym typie zasilania nie podlegającymi wtórnemu zabagnieniu przy braku konserwacji melioracyjnej sieci odwadniającej. W warunkach ekstensywnego użytkowania zaznacza się degradacja organicznej masy glebowej nabierającej cech hydrofobowości. W badaniach wyróżniono odrębny typ hydrologicznego zasilania, określany jako spływowy, swym charakterem zbliżony do fluwiogenicznego, ale związany z wodami powierzchniowymi spływającymi do siedlisk hydrogenicznych z przyległych terenów. Wyniki badań wykazują, że w młodoglacjalnym krajobrazie siedliska hydrogeniczne intensywnie zasilane, soligeniczne, odporne na przesuszenie stanowią 26,8%, siedliska powiązane głównie z zasilaniem podsiąkowym, topogeniczne, podatne na przesuszenie - 47,8%, a siedliska z dopływem powierzchniowym (spływowe i fluwiogeniczne) - 25,4 % ogólnej powierzchni terenów hydrogenicznych. Rozpoznanie zróżnicowania siedlisk hydrogenicznych, powodowanego geomorfologią ułatwia ustalenie zasad ich zrównoważonego rozwoju.

EN

There is a clear dependence between geomorghological differentiation of the Masurian Lake District and Sępopol Plain and the number and type of hydrogenic sites as well as soils, connected with them. 9 types of landscape were distinguished in the examined region. The percentage of hydrogenic sites in the total area of the territory was equal to 3.3 - 26.2%. Sandy outwash plains contain the greatest number of hydrogenic sites, and flat, clay plains of ice - dammed lake origin contain the fewest. The most hydrogenic sites are situated on sandy outwash plains, the fewest - on flat, clay plains of ice-dammed lake origin. Peatbog prevail among hydrogenic sites: they constitute 64.1% in the Masurian Lake District and 98.5% on the Sępopol Plain. Hydrogenic soils are divided into different types according to the degree of peat decomposition, and its thickness. Soils of potentially or periodically wet prognostic soil-moisture complex dominate in morainic landscape of hills and hillocks composed of clay. Such soils are present in sites with a soligenous type of - water - feeding and they show a strong tendency to re-swamping. Soils of potentially dry and dry prognostic soil-moisture complex prevail in landscape of outwash plains. Such soils are connected with sites of topogenous type of - water - feeding and are not subjected to re-swamping when there is a lack of maintenance of the melioration drainage network. Degradation of organic soil matter, which starts to be revealed by the features of hydrophobia takes place in the case of extensive cultivation. A specific type of hydrological feeding was distinguished in the course of research. It was described as superficial run-off, similar in character tofluviogenous, but connected with surface waters flowing to hydrogenic sites from the neighbouring grounds. The results of investigation indicate that in the case of young glacial landscape, hydrogenic sites which are fed intensively, of soligenous type and therefore resistant to overdrying, consitute 26.8% of the total area of hydrogenic sites. The sites connected with ascending feeding, of topogenous type, prone to overdrying constitute 47.8%, and the ones with surface inflow (superficial run-off and fluoviogenous) constitute 25.4% of the total area of hydrogenic sites. Recognition of differentiations concerning hydrogenic sites and related to geomorghology, enables formulation of the rules of their balanced development.

Słowa kluczowe

PL

siedliska podmokle; Pojezierze Mazurskie; gleby; powstawanie gleb; obszary mlodoglacjalne; przeobrazenia gleb; Rownina Sepopolska; gleby hydrogeniczne

• Wydawca: -
• Czasopismo: Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
• Rocznik: 1996
• Tom: 431
• Opis fizyczny: s.181-201,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Gotkiewicz J

• Katedra Gleboznawstwa, Akademia Rolniczo-Techniczna, 10-957 Olsztyn-Kortowo

autor

Okruszko H

• Zakład Ekorozwoju Przestrzeni Rolniczej Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach

autor

Smolucha J

• Katedra Gleboznawstwa, Akademia Rolniczo-Techniczna, 10-957 Olsztyn-Kortowo

Bibliografia

• 1. Bieniek B., Gotkiewicz J. (1990). Badania nad właściwościami i troficznością gleb deluwialnych terenów młodoglacjalnych. Acta Acad. Agricult. Tech. Olst. Geod. Ruris Regulat., 20: 109-121.
• 2. Churski T. (1964). Przegląd form plejstoceńskich związanych z torfowiskami. Wiad. IMUZ, 4, (2): 72-90.
• 3. Gotkiewicz J., Smołucha J. (1996). Charakterystyka krajobrazów młodoglacjalnych Pojezierza Mazurskiego i Równiny Sępopolskiej. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., 431: 119-136.
• 4. Kondracki J. (1972). Polska północno-wschodnia. PWN, Warszawa.
• 5. Okruszko H. (1979). Zasady prognozowania warunków wilgotnościowych na glebach hydrogenicznych według koncepcji kompleksów wilgotnościowo-glebowych. Bibl. Wiad. IMUZ , 58: 7-20.
• 6. Okruszko H. (1981). Faza decesji w naturalnej ewolucji torfowisk niskich. Zesz. Nauk AR Wrocław, Rol., 38 (134): 39-48.
• 7. Okruszko H. (1983). Zróżnicowanie warunków hydrologicznych mokradeł w aspekcie ich melioracji. Wiad. IMUZ 12 (1): 13-31.
• 8. Okruszko H. (1992). Siedliska hydrogeniczne, ich specyfika i zróżnicowanie. Bibl. Wiad. IMUZ, 79: 5-14.
• 9. Okruszko H. i inni (1991). Zróżnicowanie siedlisk hydrogenicznych w różnych typach krajobrazu młodoglacjalnego. Biul. Inform. ART Olszt., 31: 77-99.
• 10. Piaścik H. (1977). Przeobrażanie gleb torfowo-murszowych Pojezierza Mazurskiego ze szczególnym uwzględnieniem zmian w zawartości wapnia, żelaza i glinu. Zesz. Nauk. ART Olszt., Rol., 23: 3-60.
• 11. Piaścik H., Gotkiewicz J., Łachacz A. (1990). Rodzaje siedlisk hydrogenicznych wybranych obiektów sandru mazursko-kurpiowskiego jako wyraz zróżnicowania warunków wodnych w krajobrazie. Acta Acad. Agricult. Tech. Olst. Geod. Ruris Regulat., 20: 57-65.
• 12. Solarski H., Nowicki Z. (1990). Możliwości retencyjne oczek wodnych i mokradeł na Pojezierzu Mazurskim. Acta. Acad. Agricult. Techn. Olst. Geod. Ruris Regulat., 20, 173-183.
• 13. Rudnicka A., Markowicz S., Żerański Z. (1988). Olsztyńskie użytki zielone - stan i możliwości. Wiad. Melior. i Łąk., 5-6: 138-141.
• 14. Szuniewicz J., Churska Cz., Churski T. (1992). Potencjalne hydrogeniczne siedliska wilgotnościowe i ich zróżnicowanie pod względem dyspozycyjnych zapasów wody użytecznej. Bibl. Wiad. IMUZ, 79: 69-93.