Zawartosc metali ciezkich i siarki w glebach uzytkow rolnych Polski oraz ich zanieczyszczenie tymi skladnikami

• Autorzy: Trelak H , Piotrowska M , Motowicka-Trelak T , Stuczynski T , Budzynska K
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy przedstawiono zawartość ogólną metali ciężkich (Cd, Cu, Ni, Pb, Zn) i siarki siarczanowwej (S-SO₄) w ponad 15.000 prób pobranych z poziomu orno-próchnicznego (0-20 cm) gleb użytków rolnych Polski oraz oceniono stopień ich zanieczyszczenia tymi składnikami. Zanieczyszczenie gleb metalami ciężkimi oceniono w skali 6-stopniowej, opracowanej na podstawie ich stężenia w glebie oraz odczynu i składu granulometrycznego. Wydzielono gleby: niezanieczyszczone - zawartość naturalna (0⁰), o zawartości podwyższonej (I⁰), słabo (II⁰), średnio (III⁰), silnie (IV⁰) i bardzo silnie zanieczyszczone (V⁰). W przypadku siarki zastosowano skalę 4- stopniową opartą na zawartości (mg/100 g) S-SO₄: niska (<1,5), średnia (1,6-2,5), wysoka (2,6-5,0), bardzo wysoka - gleby zanieczyszczone antropogenicznie (>5,0). Średnia zawartość Cd, Cu, Ni, Pb i Zn w glebach użytków rolnych kraju wynosi odpowiednio: 0,22, 6,7, 5,5, 13,8 i 33,2 mg/kg. Gleby o naturalnej zawartości (0⁰) metali ciężkich stanowią 80,3% powierzchni użytków rolnych kraju, a o zawartości podwyższonej 17,1%. Około 2,6% gleb jest w różnym stopniu zanieczyszczona metalami ciężkimi, przy czym gleby silnie (IV⁰) i bardzo silnie (V⁰) zanieczyszczone, które winny być wyłączone z produkcji rolnej stanowią tylko około 0,3% powierzchni użytków rolnych kraju. Gleby mineralne użytków rolnych Polski zawierają od 0,01 do 32,2 (średnio - 2,0) mg S- SO₄/100 g. Około 53% gleb charakteryzuje się niską, a blisko 5% bardzo wysoką zawartością (gleby antropogenicznie zanieczyszczone). Pozostała część gleb wykazuje średnią (26%) lub wysoką (16%) zawartość S-SO₄. Największe obszary gleb zanieczyszczonych metalami ciężkimi i siarką występują w południowej i południowo-zachodniej części Polski.

EN

The total concentrations of heavy metals (Cd, Cu, Ni, Pb, Zn) and sulphur (S-SO₄) were determined in 15 000 soil samples collected from the A horizons (0-20 cm) of agricultural land of Poland. The degree of soil pollution with those constituents was classifield according to a system consisted of 6 classes specified depending on the total metal content, soil pH, organic matter content and soil texture. Following degrees of soil pollution with metals were distinguished: no pollution-natural concent of metals (0⁰), elevated content of metals (I⁰), slight pollution (II⁰), medium pollution (III⁰), heavy pollution (IV⁰), very heavy pollution (V⁰). To asses the soil pollution with sulphur the following scale consisted of 4 classes was defined depending on sulphate concentration (S-SO₄ mg/100 g of soil): low (<1,5), medium (1,6-2,5), high (2,6-5,0) and very high (>5,0) - indicating anthropogenic pollution. The average concentration of Cd, Cu, Ni, Pb, Zn in the A horizon (0-20 cm) of soils is following, respectively: 0,22, 6,7, 6,5, 13,8, 33,2 mg/kg of soil. As much as 80,3% of the total area of agricultural land of Poland posssesses natural concentrations of heavy metals (0⁰). The elevated levels of metals were found in 17% of soils. Approximately 2,6% of soils represent different degree of metal pollution and those which are heavily (IV⁰) and very heavily polluted (V⁰) occupy only 0,3% of arable land and should be excluded from the crop production. It was measured that mineral soils of Poland contain 0,01-32,2 mg of S-SO₄/100 g of soil (2,0 in average). Nearly 53% of soils are low in sulphur (S-SO₄), however almost 5% contain very high amounts of that constituents. Other soils contain medium or high amounts of S-SO₄, respectively: 26 and 16% of arable land. The largest areas of agricultural land polluted with heavy metals and sulphur are situated in south and south-west part of Poland.

Słowa kluczowe

PL

siarka; uzytki rolne; gleby; nikiel; Polska; zawartosc pierwiastkow; kadm; gleby uprawne; olow; metale ciezkie; cynk; zanieczyszczenia gleb; miedz

• Wydawca: -
• Czasopismo: Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
• Rocznik: 1995
• Tom: 418
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.45-60,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Trelak H

• Zakład Gleboznawstwa i Ochrony Gatunkow, Instytut Uprawy, Nawozenia i Gleboznawstwa, Osada Palacowa, 24-100 Pulawy

autor

Piotrowska M

• Zakład Gleboznawstwa i Ochrony Gatunkow, Instytut Uprawy, Nawozenia i Gleboznawstwa, Osada Palacowa, 24-100 Pulawy

autor

Motowicka-Trelak T

• Zakład Gleboznawstwa i Ochrony Gatunkow, Instytut Uprawy, Nawozenia i Gleboznawstwa, Osada Palacowa, 24-100 Pulawy

autor

Stuczynski T

• Zakład Gleboznawstwa i Ochrony Gatunkow, Instytut Uprawy, Nawozenia i Gleboznawstwa, Osada Palacowa, 24-100 Pulawy

autor

Budzynska K

• Zakład Gleboznawstwa i Ochrony Gatunkow, Instytut Uprawy, Nawozenia i Gleboznawstwa, Osada Palacowa, 24-100 Pulawy

Bibliografia

• 1. Adriano D.C. (1992). Biogeochemistry of Trace Metals., Lewis Publishers, 1-84,
• 2. Dudka S. (1992). Ocena całkowitych zawartości pierwiastków głównych i śladowych w powierzchniowej warstwie gleb Polski., Wyd. IUNG, Puławy, Seria R(293), 1-71,
• 3. Dudka S., Piotrowska M., Matysiak Z., Witek T. (1994). Spatial distribution of Trace Metal Concentrations in Arable Soils and Crop Plants of Poland. The Science of Total Environment (in press),
• 4. Dudka S., Piotrowska M., Witek T., Ponce-Hernandez R. (1994). The spatial distribution of cadmium concentrations in the soils and main crop plants in Poland., The Science of the Total Environment (in press),
• 5. Ekspertyza (1993) pt. „Prognoza ostrzegawcza zmian środowiskowych warunków życia człowieka na początku XXI wieku” ., Wyd. Komitet Nauk. PAN - „Człowiek i Środowisko” , 1-41,
• 6. Kaczor A. (1992). Wskaźniki glebowe i roślinne stopnia zanieczyszczenia środowiska kwaśnymi opadami., Wyd AR Lublin, Seria Rozpr. Habilit., 154, 1-54,
• 7. Kabata-Pendias A., Piotrowska M. (1987). Pierwiastki śladowe jako kryterium rolniczej przydatności odpadów., Wyd. IUNG, Puławy, Seria P(22), 1-46,
• 8. Kabata-Pendias A., Motowicka-Terelak T., Piotrowska M., Terelak H., Witek T. (1993). Ocena stopnia zanieczyszczenia gleb i roślin metalami ciężkimi i siarką. Wyd. IUNG, Puławy, Seria P(53), 1-20,
• 9. Kabata-Pendias A., Pendias H. (1993). Biogeochemia pierwiastków śladowych., PWN, Warszawa, 1-364,
• 10. Kozłowski S. (1968). Rola obszarów ekologicznego zagrożenia w gospodarce rolnej., Mat. Zjazdu Naukowego PTCh i SITPCh, 199-202,
• 11. Lityński T., Jurkowska M. (1982). Żyzność gleby i odżywianie się roślin., PWN, Warszawa,
• 12. Motowicka-Terelak T., Dudka S. (1991). Degradacja chemiczna gleb zanieczyszczonych siarką i jej wpływ na rośliny uprawne. Wyd. IUNG, Puławy, Seria R(284), 1-95,
• 13. Piotrowska M., Dudka S., Ponce-Hernandes R., Witek T. (1994). The spatial distribution of lead concentration in the agricultural soils and main crop plants in Poland., The Science of the Total Environment, 158, 147-155,
• 14. Pondel H., Terelak H., Terelak T. (1972). Właściwości chemiczne gleb kompleksów przydatności rolniczej., Pam. Puł., 53, 59-98,
• 15. Pondel H., Terelak H., Terelak T., Wilkos S. (1979). Właściwości chemiczne gleb uprawnych Polski., Pam. Puł., Supl. do zesz. 71, 1-189,
• 16. Pondel H., Sadurski W., Wilkos S. (1985). Zawartość próchnicy w glebach Polski., Pam. Puł., 85, 5-27,
• 17. Raport - ekspertyza (1989) pt. „Chemiczne zagrożenia środowiska w Polsce”, pod red. L.Pawłowskiego i Z.Kozaka, Wiadomości Chemiczne, 38, 451-497,
• 18. Stan środowiska w Polsce (1993). Opracowanie pod red. R.Andrzejewskiego i M.Baranowskiego., Wyd. PIOŚ/GRID, Warszawa, 1-104,
• 19. Terelak H., Motowicka-Terelak T., Pasternacki J., Wilkos S. (1988). Zawartość form siarki w glebach mineralnych Polski., Pam. Puł., Suplement do zesz. 91, 1-59,
• 20. Terelak H., Motowicka-Terelak T., Budzyńska K. (1994). Zawartość siarki w glebach., Mapa w skali 1:500 000., Wud. Okręg. Przedsięb. Geodez.-Kartograf. w Białymstoku,
• 21. Terelak H., Piotrowska M., Budzyńska K. (1994). Stan zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi., Mapa Polski w skali 1:500 000., Wyd. Okrę. Przedsięb. Geodez.-Kartograf. w Białymstoku,
• 22. Terelak H., Piotrowska M., Motowicka-Terelak T., Stuczyński T., Budzyńska K., Pietruch Cz., Sroczyński W. (1994). Właściwości chemiczne gleb oraz zawartość metali ciężkich i siarki w glebach i roślinach., Ekspertyza wykonana dla MRiGŻ., Maszynopis powielony, Wyd. IUNG, 1- 96,
• 23. World Map on Status of Human - Induced Soil Degradation. (1990)., Wyd. UNDP/ISRiC.