Wing and body mass measurements in the Great Tit Parus major in Central Poland, errors and methods of standardization

• Autorzy: Nowakowski J K , Rowinski P

Warianty tytułu

PL

Pomiary skrzydla i masy ciala srodkowopolskiej populacji bogatki Parus major, bledy i metody standaryzacji pomiarow

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Work done in the Warsaw area in the December — early April periods of the years 1994-96 involved the capture, measurement and weighing of 862 Great Tits (of which some were caught and measured many times). Studies were centred on old broad-leaved forest and nearby settlements. The mean wing lengths of males and females were 76.1 and 73.1mm respectively (SD of 1.5 and 1.3). A method was proposed by which to standardize the body masses of live birds through deduction of the mass of subcutaneous fat. Mean body mass was 18.2g (SD=0.9) in males and 16.9g (SD=0.9) in females. The respective lean body masses were 17.5g (SD=0.8) and 16.3g (SD=0.8). Among birds in the first year of life, the mean distance between the end of the first primary and the end of the longest primary covert was 10.1mm (SD=1.2), while the respective figure for older birds was 9.0mm (SD=1.3). Comparison of the body masses excluding subcutaneous fat among males and females of the same wing length revealed that males not only have longer wings on average, but also a more massive build. Comparisons of the body masses excluding subcutaneous fat among one-year-old and older birds showed that the process of growth in young birds is almost complete in winter. The studied population was found to be characterized by high body mass in comparison with birds migrating from the north and east along the southern shore of the Baltic. A review was carried out in relation to the factors producing errors and difficulties in the comparison of biometric measurements obtained by different researchers for different geographical populations. It was found that methodological differences made it impossible to compare the majority of the results obtained by different authors with one another. In any case, the drawing of conclusions regarding geographical variation in Great Tits on the basis of biometric data is very difficult due to genetically-based intrapopulational variability and local differences conditioned environmentally.

PL

W latach 1994-96 od grudnia do początku kwietnia schwytano w okolicach Warszawy, zmierzono i zważono 862 bogatki. Część ptaków była chwytana i ważona wielokrotnie (łącznie 1692 kontrole). Badania prowadzono głównie w starym lesie liściastym i w pobliskich osiedlach. Maksymalną długość skrzydła złożonego (MLW) i odległość końca pierwszej lotki pierwszorzędowej od końca najdłuższej pokrywy pierwszorzędowej (1pp) mierzono według standardu opisanego przez Svenssona (1992), odpowiednio z dokładnością do 1mm i do 0,5mm. Bogatki ważono z dokładnością do 0,25g, a stopień ich otłuszczenia określano w 10-stopniowej skali od T₀ do T₅ (Nowakowski & Rowiński 1995). Wszystkie masy ciała ptaków redukowano o wagę tłuszczu podskórnego obliczoną na podstawie stopnia ich otłuszczenia, i w ten sposób uzyskiwano masę ptaka bez tłuszczu podskórnego (CLM) zwaną dalej obliczoną masą chudą. Dla danych z sezonu 1994/95 zastosowano przekształcone wzory podane w pracy Nowakowskiego i Rowińskiego (1995): dla samców: y = x + 0,0243z⁴ - 0,2199z³ + 0,5892z² - 0,8701z dla samic: y = x + 0,0949z⁴ - 0,5907z³ + l,0525z² - 0,8411z gdzie: y — obliczona masa chuda (CLM) w gramach, x — masa ciała ptaka otłuszczonego w gramach, z — stopień otłuszczenia — wielkość niemianowana. W sezonie zimowym 1995/96 ulepszono metodę oceny otłuszczenia. W związku z tym zastosowano nowe wzory redukujące masę ptaków otłuszczonych: dla samców w pierwszym roku życia (M im.): y = x - 0,0681z³ + 0,1954z² - 0,556z; dla samców po pierwszym roku życia (M ad.): y = x - 0,0931z³ + 0,3518z² - 0,759z; dla samic w pierwszym roku życia (F im.): y = x - 0,0024z³ - 0,1234z² - 0,0953z; dla samic po pierwszym roku życia (F ad.): y = x - 0,0092z³ - 0,0451z² - 0,2402z. Sprawdzono poprawność przedstawionej metody wyliczania CLM porównując masy ptaków z otłuszczeniem zredukowanym do stopnia T₀ za pomocą podanych wzorów (obliczona masa chuda) z masami ptaków rzeczywiście nieotłuszczonych (rzeczywista masa chuda). Nie zanotowano różnic istotnych statystycznie. Dla każdej sikory, na podstawie wszystkich jej obliczanych mas chudych (CLM) wyliczono średnią masę chudą osobnika (mCLM) i dopiero te wartości przyjmowano jako podstawę do dalszych obliczeń. W środkowej Polsce zimują nie tylko ptaki miejscowe, ale również osobniki z północnego wschodu (Lihachev 1957). Potwierdzone to zostało również dwoma własnymi wiadomościami powrotnymi. O 38% osobników było wiadomo, że są miejscowe tzn. były obrączkowane jako pisklęta lub/i stwierdzone w czasie lęgów. Pozostałą grupę 62% bogatek stanowiły ptaki o nie ustalonym pochodzeniu. Opisane grupy ptaków porównano pod względem analizowanych w niniejszym artykule cech biometrycznych i w żadnym przypadku nie stwierdzono istotnych różnic między średnimi (Tab. 1). Na tej podstawie przyjęto, że podawane w niniejszej pracy średnie wyniki pomiarów dotyczą populacji miejscowej. Dla wszystkich grup wiekowo-płciowych i dla wszystkich analizowanych cech, różnice średnich między badanymi latami były niewielkie i we wszystkich przypadkach nieistotne statystycznie. Dlatego dane biometryczne z obu sezonów opracowano i przedstawiono łącznie (Tab. 2,3,4 i 5; Ryc 1,2 i 3). Porównanie mas ciała bez tłuszczu podskórnego (mCLM) ptaków jednorocznych i starszych wykazało że zimą proces wzrostu ptaków młodych jest prawie zakończony (Tab. 6). Pomiędzy grudniem, a końcem marca nie odnotowano u młodych ptaków przyrostu masy ciała. Przez cały ten okres były one o około 0,2 g lżejsze od ptaków starszych. Porównanie chudych mas ciała (mCLM) samców i samic o tej samej długości skrzydła wykazało, że samce mają nie tylko średnio dłuższe skrzydła, ale są również masywniej zbudowane od samic (Tab. 7). Większych rzeczywistych mas dała samców nie można więc tłumaczyć tylko rozmiarami liniowymi i otłuszczeniem jak sugerował van Balen (1967). Odległość końca pierwszej lotki pierwszorzędowej od końca najdłuższej pokrywy pierwszorzędowej (1pp) była większa u ptaków w 1 roku życia niż u ptaków starszych. Różnica średnich jest istotna statystycznie zarówno dla samców jak i dla samic (t test; p<<0,0001). Natomiast różnice między płciami są, pomimo dużych prób, nieistotne statystycznie. Badana populacja charakteryzowała się dużą chudą masą dała (mCLM) w stosunku do bogatek wędrujących przez polskie wybrzeże Bałtyku (Busse 1970) i przez Mierzeję Kurońską (Dolnik & Blyumental 1967). Wynik taki jest niezgodny z regułą Bergmana — prawdopodobnie geograficzna zmienność wielkośd bogatki zależy od dużej liczby czynników, a nie tylko od temperatury w najzimniejszym miesiącu roku na jej terenie lęgowym, jak podawał Snow (1954). Można wyróżnić trzy rodzaje czynników powodujących, że pomiary zebrane przez różnych badaczy są nieporównywalne i nie dają prawidłowego obrazu zmiennośd geograficznej bogatki: 1) Różnice metodyczne w ogóle uniemożliwiające prowadzenie porównań. Błędy wynikające z techniki pomiarów są szczególnie częste przy pomiarze skrzydła. 2) Niejednorodność badanego parametru co znacznie utrudnia wnioskowanie. Np. ważąc ptaka badamy jednocześnie dwie jego cechy. Po pierwsze masę ptaka bez tłuszczu, która jest u osobników dorosłych w okresie pozalęgowym wielkością względnie stałą i przynajmniej częściowo odzwierciedlającą międzypopulacyjną zmienność geograficzną. Po drugie masę samego tłuszczu będącą wielkością zmienną w cyklach dziennych i sezonowych. Z tego powodu, jedynie porównywanie mas ciała ptaków bez zapasów tłuszczu podskórnego może prowadzić do formułowania poprawnych wniosków o geograficznej zmienności wielkości bogatki. 3) Zmienność wewnątrzpopulacyjna o podłożu genetycznym i lokalne różnice o uwarunkowane czynnikami środowiskowymi, co utrudnia a często uniemożliwia uchwycenie zmienności międzypopulacyjnej. Konkludując autorzy uważają, że ze względów metodycznych większość danych biometrycznych zgromadzonych przez różnych badaczy nie może być między sobą bezpośrednio porównywana. Konieczne jest stosowanie odpowiednich poprawek. Wnioskowanie o zmienności geograficznej bogatki jest dodatkowo bardzo utrudnione z powodu lokalnych różnic o charakterze środowiskowym i zmienności wewnątrz- populacyjnej o podłożu genetycznym.

Słowa kluczowe

PL

ptaki; pomiary zoometryczne; Parus major; bledy pomiarowe; masa ciala; sikora bogatka; metody pomiarow; ornitologia; skrzydla ptasie

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Ornithologica
• Rocznik: 1996
• Tom: 31
• Numer: 2
• Opis fizyczny: s.107-118, rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Nowakowski J K

• Wyzsza Szkola Rolniczo-Pedagogiczna, ul.Prusa 12, 08-110 Siedlce

autor

Rowinski P

• Wyzsza Szkola Rolniczo-Pedagogiczna, ul.Prusa 12, 08-110 Siedlce

Bibliografia

• Alatalo R.V. 1982. Evidence for interspecific competition among European tits Parus spp.: a review. Ann. zool. fenn. 19:309-317.
• Alatalo R.V., Gustafsson L., Lundberg A. 1984. Why do young passerine birds have shorter wings than older birds. Ibis 126:410-415
• Alerstam T. 1994. Bird Migration. Cambridge.
• Cramp S., Perrins C. M. (eds.) 1993. Handbook of the Birds of Europe the Middle East and North Africa, vol. VII. Oxford - New York
• Balen van J.H. 1967. The significance of variations in body weight and wing length in the great tit, Parus major. Ardea 55:1-59.
• Bednekoff P. A., Biebach H. Krebs J. R. 1994. Great Tit fat reserves under unpredictable temperatures. J. Avian Biol. 25:156-160.
• Busse P. 1970. Measurements of weight and fatness in migrating populations of birds. Not. om. 11:1-15
• Busse P. 1983. Biometrical standars in the Operation Baltic work. Ring 10:126-138.
• Dhont A.A.1981. Postnuptial moult of the Great Tit in southern Sweden. Ornis Scand. 12:127-132.
• Dhont A. A., Eckerman R., Huble J. 1979. Will Great Tits become Little Tits? Biol. J. Linn. Soc. 11:289-294.
• Dolnik V. R., Blyumental T. I. 1967. Autumnal premigratory and migratory periods in the Chaffinch (Fringilla coelebs coelebs) and some other temperate-zone passerine birds. Condor 69:435-468.
• Dufva R. 1996. Blood parasites, health, reproductive success, and egg volume in female Great Tits Parus major. J. Avian Biol. 27:83-87.
• Ebenman B. 1986. Sexual size dimorphism in the great tit Parus major in relation to the number of coexisting congeners. Oikos 47: 355-359
• Gosler A. 1993. The Great Tit. Hamlyn, London, pp: 1-128.
• Gosler G. A., Greenwood J.J.D., Perrins C. 1995. Predation risk and the costs of being fat. Nature 377:621-623.
• Haftorn S. 1971. [Birds of Norway]. Oslo-Bergen-Tromso, pp: 729-733
• Haftorn S. 1976. Variation in the body weight, wing length and tail length in the Great Tit Parus major. Norw. J. Zool. 24:241-271.
• Haftorn S. 1989. Sesonal and diurnal body weight variations in titmice, based on analyses of individual birds. Wilson Bull. 101: 217-235
• Hilden O.1977. [Weight loss of roosting Great Tits]. Ornis Fenn. 54: 135-137.
• Hudde H. 1985. Individuelle Unterschiede im Längenwachstum der Flügel bei Kohl-, Blau-, Sumpf- und Weidenmeise (Parus major, P. caeruleus, P. palustris und P. montanus). Vogelwelt 106:50-58.
• Jordans von A. 1970. Die westpalearktischen Rassen des Formenkreises Parus major (Aves, Paridae). Zool. Abh. Mus. Tierk. Dresden. 31(11): 205-225.
• Kiziroglu von I. 1983. Biometrische Untersuchungen an vier Meisen- Arten (Parus spp.) in der Umgebung von Ankara. Bonn. zool. Beitr. 34(4):453-458.
• Kluyver H. 1952. Notes on body weight and time of breeding in the Great Tit, Parus m. major L. Ardea 40:123-141.
• Lihachev G. N. 1957. [Residence and migratin of Great Tit (Parus major L.)]. Trudy byura kolcevaniya 9:242-256.
• Noordwijk van A. J., Balen van J. H., Scharloo W. 1980. Heritability of ecologically important traits in the great tit. Aredea 68:193-203.
• Nowakowski J. K., Rowiński P. 1995. An expanded scale for the assessment of fatness in Great Tits Parus major in the nonbreeding period. Acta orn. 30:135-144.
• Orell M. 1983. Nestling growth in the Great Tit Parus major and the Willow Tit P. montanus. Ornis fennica 60:65-82.
• Owen D.F. 1954. The winter weights of titmice. Ibis 96:299-309.
• Pettersson J. 1981. Wing length, moult, and geographic origin of Great Tits Parus major at Ottenby. Var Fagelvärld 40:461-466.
• Snow D.W. 1954. Trends in geographical variation in palaearctic members of the genus Parus. Evolution 8:19-28.
• Swenson L. 1992. Identification guide to European passerines. Stockholm.
• Ulfstrand S., Alatalo R.V., Carlson A., Lundberg A. 1981. Habitat distribution and body size of the Great Tit Parus major. Ibis 123: 494-499.
• Winkel W. 1980. Über die Flügellänge von Kohl-, Blau- und Tannenmeisen (Parus major, P. caeruleus und P. ater) in Beziehung zu Geschlecht und Alter. Beitr. Vogelkd. 26:213-221.