Z historii nauczania genetyki zwierzat na studiach rolniczych - zootechnicznych

• Autorzy: Stalinski Z
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Nauczanie genetyki zwierząt w Polsce rozpoczęto prawdopodobnie pod koniec XIX lub na początku XX wieku na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Na drugim roku trzyletniego Studium Rolnego wykładany byl przedmiot „Ogólna nauka hodowli zwierząt". W Dublanach, należących do Politechniki Lwowskiej, już w 1905 r. utworzono Katedrę Ogólnej Hodowli Zwierząt. W 1912 roku w Polsce byl dostępny podręcznik pt. Zasady dziedziczenia u zwierząt i roślin, napisany przez prof. Z. Moczarskiego. W okresie międzywojennym ogólną hodowlę zwierząt, a tym samym i elementy genetyki zwierząt wykładano na Uniwersytecie Jagiellońskim, Poznańskim i Stefana Batorego w Wilnie oraz na Politechnice Lwowskiej (Wydział Rolno-Lasowy) i w Wyższej Szkole Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Zaraz po drugiej wojnie światowej wykłady z zakresu genetyki zwierząt niewiele się różniły od okresu przedwojennego. Od 1948 roku, przez wiele lat, z przyczyn politycznych, zagadnienia genetyki nie były w ogóle wykładane lub przedstawiano je w sposób wypaczony. Od 1956 roku nastąpił powrót do wykładania genetyki ogólnej, opartej na zasadach mendlowskich w ramach przedmiotu „ogólna hodowla zwierząt". W latach siedemdziesiątych w planach studiów zootechnicznych, oprócz „hodowli ogólnej", znalazły się takie przedmioty, jak: „genetyczne metody doskonalenia zwierząt" oraz „genetyka molekularna i populacji", a po pewnych zmianach programowych nauczanie genetyki odbywało się w ramach przedmiotu „genetyka zwierząt i metody hodowlane". Obecnie, wskutek znacznej autonomii uczelni, nauczanie genetyki zwierząt w Polsce jest bardzo zróżnicowane. Odbywa się ono nie tylko na wydziałach zootechnicznych, ale także na wydziałach weterynaryjnych oraz w różnym wymiarze godzinowym i na różnych latach studiów tych kierunków kształcenia studentów.

EN

Teaching of animal genetics was started in Poland probably at the end of the 19th century or at the beginning of the 20th one, at the Jagiellonian University in Cracow. The subject called: 'General Knowledge of Animal Breeding' was taught there during the second year of a three- year Agricultural Study. As early as in 1905, Department of Animal Breeding was created in Dublany - belonging to University of Technology in Lwów. In 1912, a book entitled: 'The Rules of Inheritance in Animals and Plants' written by Prof. Z. Moczarski, was available in Poland. In the period between the two World Wars, general animal breeding and, what follows, elements of genetics were taught at the Jagiellonian University, at the Poznań University, at the Stefan Batory University in Wilno, at the Lwów University of Technology (Faculty of Agriculture and Forestry) and at the Main School of Farming in Warsaw. Directly after the Second World War, the lectures on animal genetics and their content did not differ in any significant way from those coming from the pre-war period. Since 1948, due to political reasons, the problems of genetics have been ignored or presented in a distorted way. The 1956 year brought along the return to teaching of general genetics, based on the rules formulated by Iear Mendel, as a part of the subject: ,Animal Breeding". In the 1970s, the studies at the Faculty of Animal Husbandry included, except for 'general breeding', such subjects as: „Genetic Methods of Animal" Improvement and „Molecular and Population Genetics"; after introducing some changes into the programme of education, genetics became a part of the subject: ,,Animal Genetics and Breeding Methods". At present, due to considerable autonomy of universities, teaching of animal genetics in Poland is very differentiated. It takes place not only at the faculties of Animal Husbandry, but also at those of Veterinary Medicine, in different number of hours and during various years of studies at the above-mentioned faculties.

Słowa kluczowe

PL

szkoly wyzsze; akademie rolnicze; historia; dydaktyka; zootechnika; genetyka zwierzat

EN

higher education institution; agricultural university; history; didactics; animal husbandry; animal genetics

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Academiae Agriculturae ac Technicae Olstenensis. Zootechnica
• Rocznik: 1996
• Tom: 45
• Opis fizyczny: s.35-59,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Stalinski Z

• Akademia Rolnicza, Krakow

Bibliografia

• Adametz L. 1925. Hodowla ogólna zwierząt domowych. PAU, Kraków.
• Akademia Rolnicza w Szczecinie w latach 1954-1979. 1979. Szczecin.
• Akademia Rolnicza w Poznaniu w XXX-lecie PL. 1974. Poznań.
• Brzuski P., Narucka I. 1977, 1981. Przewodnik do ćwiczeń z genetyki populacji i metod doskonalenia zwierząt. Skrypt. Poznań.
• Charon K.M. i in. 1987. Genetyka zwierząt gospodarskich. Materiał do ćwiczeń dla Wydziału Zootechnicznego. Skrypt. Warszawa.
• Chełmońska В., Geringer H., Jaczewski S., Żuk B. 1967. Przewodnik do ćwiczeń z ogólnej hodowli zwierząt. Skrypt. Wrocław.
• XXV-lecie Akademii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie, 1950-1975. 1975. Wyd. ART, Olsztyn.
• Dzieje akademickich studiów rolniczych i leśnych w Wielkopolsce, 1919-1969. 1970. Poznań.
• Dzieje studiów rolniczych w Krakowie, 1890-1962. 1965. Kraków.
• Dziesięciolecie Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie, 1950-1960. 1960. Wyd. ART, Olsztyn.
• Encyklopedia Rolnicza. 1895. Т. IV, hasło: „Hodowla ogólna zwierząt domowych", s. 232-307.
• Falconer D.S. 1974. Dziedziczenie cech ilościowych. PWN, Warszawa.
• Filistowicz A., Zwolińska-Bartczak I. 1980. Przewodnik do ćwiczeń z genetyki i metod doskonale­nia zwierząt gospodarskich. Skrypt. Wrocław.
• Gedymin J., Pawlak H. 1964. Ćwiczenia z ogólnej hodowli zwierząt. Skrypt. Poznań.
• Gedymin J. 1976. Nauczanie genetyki i metod doskonalenia zwierząt hodowlanych na Wydziale Zootechnicznym Akademii Rolniczej w Poznaniu. W: Materiały z konferencji metodycznych z przedmiotów podstawowych w Akademiach Rolniczych. Genetyka. Międzyuczelniany Ośro­dek Metodyczny AR. Warszawa.
• Gedymin J. 1982. Podstawowe wiadomości z genetyki i metod doskonalenia zwierząt. Skrypt. Poznań.
• Gedymin J., Sobek Z. 1988. Ogólna hodowla i metody doskonalenia zwierząt. Skrypt. Poznań.
• Gedymin J., Świtoński M. 1988. Podstawy genetyki zwierząt. Skrypt. Poznań.
• Geringer H. 1980. Przewodnik do ćwiczeń z genetyki i metod hodowli zwierząt. Skrypt. Wrocław (wyd. 2).
• Goldschmidt R. Nauka o dziedziczności. Bibl. Wiedzy, t. 38, Warszawa.
• Hammond J. 1949. Zwierzęta gospodarskie. PIWR, Warszawa.
• Kamieniecki H. i in. 1986. Metody hodowlane zwierząt. Skrypt. Szczecin.
• Karty z dziejów Zootechniki Polskiej, na pięćdziesięciolecie (1922-1972) Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego im. M. Oczapowskiego. 1973. PWRiL, Warszawa.
• Kaufman L. 1934. Zasady hodowli rodowodowej kur użytkowych, z. 10, PINGW, Puławy.
• Kaufman L. Wyd. I 1952, Wyd. II 1961, Wyd. III 1964. Zasady zarodowej hodowli kur. PWRiL, Warszawa.
• Kaufman L. 1953. Ogólna hodowla zwierząt. Skrypt SGGW. Warszawa.
• Kaufman L. 1959. Biologiczne podstawy hodowli zwierząt. PWN, Warszawa.
• Kawęcki A.M., Kamieniecki H., Petkov К. 1977. Genetyka zwierząt i metody hodowlane. Skrypt. Szczecin.
• Kawęcki A.M. 1976. Zakres i technika nauczania genetyki zwierząt i metod hodowlanych na Wydziale Zootechnicznym Akademii Rolniczej w Szczecinie. W: Materiały z konferencji metodycznych z przedmiotów podstawowych w Akademiach Rolniczych. Genetyka. Międzyu­czelniany Ośrodek Metodyczny AR, Warszawa.
• Klecki W. 1918. W sprawie agrotechniki. Prace Centr. Tow. Roln. nr 10, Warszawa.
• Klech W. 1924. Gatunek i rasa. Wykłady o biologicznych podstawach hodowli. Warszawa.
• Klecki W. 1926. Zasady nauki hodowli gospod, zwierząt domowych, (oprać. Karol Klecki). Poznań.
• Konopiński T. 1951. Dobór, chów i wychów bydła (na prawach rękopisu). Wrocław.
• Krzanowska H. 1973. Laura Kaufman (1889-1972). W: Karty z dziejów Zootechniki Polskiej, na pięćdziesięciolecie (1922-1972) Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego im. M. Oczapowskie­go. PWRiL. Warszawa.
• Krzanowska H., Łomnicki A., Rafiński J. 1982. Wprowadzenie do genetyki populacji. PWN, Warszawa.
• Księga pamiątkowa ku uczczeniu CCCL rocznicy założenia Uniwersytetu Wileńskiego. 1929. Wilno.
• Księga pamiątkowa ku uczczeniu potrójnej rocznicy zaczątków, założenia i utrwalenia SGGV/ w Warszawie (1906-1911-1916-1936). 1937. Warszawa.
• Księga pamiątkowa Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, 1906-1956. 1958. Т. I, Warszawa.
• Księga pamiątkowa Wyższej Szkoły Rolniczej w Lublinie, 1944-1964. 1965. PWRiL, Warszawa.
• Księga pamiątkowa 50-lecia Wydziału Rolniczego Akademii Rolniczej. 1994. Lublin.
• Lasley J. F. 1968. Genetyczne podstawy doskonalenia zwierząt. PWRiL, Warszawa.
• Lerner I. M. 1969. Genetyczne podstawy selekcji zwierząt. PWRiL, Warszawa.
• Lorkiewicz M., Tarkowski J. 1978. Zbiór zadań z genetyki i metod doskonalenia zwierząt. PWN, Warszawa.
• Lush J.L. 1961. Doskonalenie zwierząt. PWRiL, Warszawa.
• Maciejowski J., Zięba J. Genetyka i ogólna hodowla zwierząt. Wyd. I 1972, Wyd. II 1975. PWN, Warszawa.
• Maciejowski J. 1976. Geneza programu i planu nauczania przedmiotu „genetyka zwierząt i metody hodowlane". W: Materiały z konferencji metodycznych z przedmiotów podstawowych w Akademiach Rolniczych. Genetyka. Międzyuczelniany Ośrodek Metodyczny AR, Warszawa.
• Maciejowski J., Zięba J. 1982. Genetyka zwierząt i metody hodowlane. PWN, Warszawa. Malinowski E. 1958. Genetyka. PWN, Warszawa.
• Malsburg. K. 1907. O współczesnym kierunku biologicznym w nauce hodowlanej (prelekcja wygłoszona na uroczystości imatrykulacyjnej w Akademii Rolniczej Dublańskiej dnia 20 listopada 1907 г.). Lwów.
• Malsburg K. 1918. Gospodarczy i naukowy udział Polski w powszechnej hodowli zwierząt domowych. Rozwój i stan obecny wiedzy rolniczej w Polsce. Kraków.
• Malsburg K. I. 1974. Polski Słownik Biograficzny. t. XIX/i z. 80.
• Makchlewski T. 1925. Nauka o dziedziczności a praktyka hodowlana. Przewodnik Kółek Rolni­czych. R. 38, nr 48.
• Marchlewski T. 1930. Zarys nauki o dziedziczności. Geberthner i Wolff, Warszawa. Marchlewski T. 1948. Genetyczne podstawy doboru hodowlanego. PIWR, Warszawa.
• Marchlewski T. 1961. Genetyka zwierząt. PWRiL, Warszawa.
• Materiały z konferencji metodycznych z przedmiotów podstawowych w Akademiach Rolniczych. Genetyka. 1976. Międzyuczelniany Ośrodek Metodyczny AR, Warszawa.
• Mendel G. 1915. Badania nad mieszańcami roślin, (przekład W. Wolskiej), Warszawa.
• Moczarski Z. 1912. Zasady dziedziczenia u zwierząt i roślin. Warszawa -Lwów.
• Moczarski Z. 1913. Podstawy nauki o dziedziczności i ich zastosowanie w hodowli. Akademickie wykłady rolnicze Wydz. dośw.-naukowego CTR. Т. II, wygłoszone w dniach 7-11 lutego, Warszawa.
• Moczarski Z. 1926. Hodowla ogólna zwierząt domowych wg... Opracował Jerzy Dmochowski, z. II. Metody hodowlane. Wyd. Sekcji skryptów Koła Roln. U. P. Poznań.
• Moczarski Z. 1926-1928. Hodowla zwierząt. Min. Roln. i Dóbr Państw., 3 tomy.
• Moczarski Z., Szuman J.G. 1927. Zarys genetyki zwierzęcej. Poznań.
• Nowicki B. 1959. Pewne wybrane zagadnienia z genetyki populacji i ich zastosowań do teorii dziedziczenia cech użytkowych i selekcji. Skrypt. Wrocław.
• Nowicki B. 1963. Przewodnik do ćwiczeń z genetyki populacji. Skrypt. Wrocław - Gliwice.
• Nowicki B. Wyd. I 1974, Wyd. II 1977. Genetyka i zasady doskonalenia zwierząt. Skrypt. Wrocław.
• Nowicki B. 1985. Genetyka i metody doskonalenia zwierząt. PWRiL, Warszawa.
• Nowicki B. Tadeusz M. Olbrycht (1891-1963). 1973. W: Karty z dziejów. Zootechniki Polskiej, na pięćdziesięciolecie (1022-1972) Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego im. M. Oczapowskie­go. PWRiL. Warszawa.
• Oczapowski M. 1849. Gospodarstwo Wiejskie. T. VIII wyd. 2, wyd. S.H. Merzbacha, Warszawa. Olbrycht T. 1952. Zootechnika. Część ogólna. Wyd. 2, PWN, Wrocław.
• Olbrycht Т., Nowicki B. 1961. Ogólna hodowla zwierząt. Skrypt, wyd. 3, Warszawa - Wrocław.
• Pawlina E., Chudoba K. Przewodnik do ćwiczeń z genetyki zwierząt. Wyd. I 1985, Wyd. II 1992. Skrypt. Wrocław.
• Plan wykładów i ćwiczeń - Wydział Zootechniczny. Min. Szkół Wyższych i Nauki. 31.08.1951.
• Plan studiów - Wydział Zootechniczny. 1956.
• Plan studiów - Wydział Hodowli Zwierząt. 10.07.1961.
• Plany i programy studiów kierunku zootechniki w Akademiach Rolniczych. 1974. MNSWiT. Plany i programy studiów Wydziału Zootechnicznego w Krakowie (opracowane zgodnie z zarz. MNSWiT z lipca 1978). 1979.
• Podstawy genetyki zwierząt. 1991. Praca zbiorowa. Skrypt. Bydgoszcz.
• Politechnika Lwowska 1844-1945. 1993. S.M. Brzozowski - Wydział Rolniczo-Lasowy. Wyd. Politechniki Wrocławskiej.
• Prawocheński R. 1947. Wykłady hodowli ogólnej zwierząt. Skrypt, cz. I i II. Lublin.
• Prawocheński R. 1950. Hodowla koni. T. III. Bibl. Puławska, Warszawa.
• Program ogólnej hodowli zwierząt (Wydział Zootechniczny, zatwierdzony przez Sekcję Gospodar­stwa Wiejskiego dla Spraw Nauki i Szkolnictwa Wyższego). 1952/53
• Projekt przedmiotu: „Genetyczne metody doskonalenia zwierząt". MOiSW. 20.06.1971.
• Projekt programu przedmiotu: "Genetyka molekularna i populacji" (Działy wybrane, studia magisterskie). MOiSW. 20.06.1971.
• Projekt programu przedmiotu: „Biologiczne podstawy hodowli zwierząt". MNSWiT. 20.06.1972.
• Protokół z konferencji katedr genetyki zwierząt Akademii Rolniczych odbywającej się w Poznaniu w dniach 26-27.01.1988 r. i Stanowisko w sprawie ramowego programu nauczania przedmio­tów: „Podstawy hodowli i genetyka zwierząt" oraz „Metody hodowlane i organizacja hodowli" wypracowane przez Konferencję.
• Przyborowski J. 1918. Znaczenie genetyki w hodowli zwierząt, wyd. C.T.R. w Królestwie Polskim. Warszawa.
• Punnet R.C. 1913. Mendelizm (przekład E. Malinowskiego). Warszawa.
• Radomska M.J. Metody i kierunki doskonalenia zwierząt. Wyd. I 1975, Wyd. II 1982, Wyd. III 1984. PWN. Warszawa.
• Radomska M. J., Wirth-Dzięciołowska E., Michalska E. Ćwiczenia z genetyki zwierząt. Wyd. I 1974, Wyd. II 1977. Skrypt. Warszawa.
• Ramowe programy studiów przedmiotów podstawowych, kierunkowych dla kierunku studiów zootechnicznych. 1987. MNSWiT.
• Rocznik Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie 1937-1938. 1938. Wilno.
• Skalińska M. 1939. Podręcznik eugeniki. Т. I. Genetyka. Wyd. Pol. Tow. Eugenicznego. Warszawa.
• Skolasiński W., Charon K.M. Genetyka zwierząt i podstawy pracy hodowlanej. Wyd. 1 1987, Wyd. II 1993. Skrypt. Warszawa.
• Sławiński T. 1976. Aktualny zakres i technika nauczania genetyki zwierząt i metod hodowlanych na Wydziale Zootechnicznym Akademii rolniczej w Warszawie. W: Materiały z konferencji metodycznych z przedmiotów podstawowych w Akademiach Rolniczych. Genetyka. Międzyu­czelniany Ośrodek Metodyczny AR. Warszawa.
• Sławiński T. 1977. Materiały do ćwiczeń z metod pracy hodowlanej w zootechnice. Cz. 1. Podstawy genetyki populacji. Skrypt. Warszawa.
• Spis wykładów Uniwersytetu Jagiellońskiego za lata: koniec XIX wieku - 1948/49.
• Srb A.M., Owen R.D. 1959. Genetyka ogólna. PWRiL. Warszawa.
• Staliński Z. 1968. Zasady prowadzenia pracy hodowlanej ze szczególnym uwzględnieniem hodow-1 li bydła. Skrypt. Kraków.
• Staliński Z., Żarnecki A. 1974. Genetyczne podstawy oceny wartości hodowlanej i selekcji bydła, i Skrypt. Kraków - Wrocław.
• Staliński Z. Program nauczania genetyki i metod doskonalenia zwierząt w Akademiach Rolni- czych. Referat na posiedzeniu Komisji Genetyki KNZ PAN w dniu 7 marca 1973 r. W: Materiały z konferencji metodycznych z przedmiotów podstawowych w Akademiach Rolniczych. Genetyka. Międzyuczelniany Ośrodek Metodyczny AR. Warszawa.
• Staliński Z., Dorożyńska D. 1976. Aktualny zakres i technika nauczania genetyki i metod hodowlanych na Wydziale Zootechnicznym Akademii Rolniczej w Krakowie. W: Materiały z konferencji metodycznych z przedmiotów podstawowych w Akademiach Rolniczych. Genety­ka. Międzyuczelniany Ośrodek Metodyczny AR. Warszawa.
• Staliński Z. 1979. Historia nauczania hodowli zwierząt w środowisku krakowskim. Zeszyty Nauk. AR w Krakowie, ser. Historia Rolnictwa, nr 150 (4).
• Staliński Z. 1976. Teaching of animal breeding and genetics at university level schools in socialist countries. Kongres EAAP. Zürich, nr 21.
• Staliński Z. 1986. Genetyka zwierząt i metody hodowli. Cz. I. Genetyka populacji. Skrypt. Kraków.
• Staliński Z. 1993. Nowe plany i programy kształcenia w zakresie zootechniki na poziomie akademickim na wydziałach zootechnicznych. P.N.R. 1/93: 3-19.
• Śliwa Z. 1956. Biologiczne podstawy hodowli zwierząt (Hodowla ogólna). Skrypt. Poznań.
• Wydział Rolniczo-Leśny Uniwersytetu Poznańskiego. Sprawozdanie za pierwsze 15 lat istnienia, 1919/20-1933/34. 1934. Poznań.
• Wyższa Szkoła Gospodarstwa Wiejskiego w Łodzi. 1946. Łódź.
• Wyższa Szkoła Rolnicza we Wrocławiu, 1945-1970. 1970. Wyd. AR Wrocław, zesz. spec. 86.
• Wyżycki J.G. 1838. Nauka hodowli zwierząt domowych czyli o systematycznej poprawności oraz... Warszawa.
• Vetulani Т. 1936. Zakład hodowli zwierząt U.S.B, w Wilnie w okresie pierwszych pięciu lat swej działalności, (odbitka z Tygodnika Rolniczego) Wilno.
• Zakrzewski J. 1922 (?). Hodowła ogólna zwierząt gospodarskich (dla wyższych studiów rolniczych) na podstawie wykładów Z. Moczarskiego w latach 1915-1918 w Warszawie. Warszawa.
• Załuska k. 1976. Program nauczania genetyki zwierząt i metod hodowlanych na Wydziale i Zootechnicznym Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy. W: Materiały z konferencji metodycznych z przedmiotów podstawowych w Akademiach Rolniczych. Genetyka. Międzyu­czelniany Ośrodek Metodyczny AR. Warszawa.
• Zarys hodowli ogólnej. Cz. I. Udomowienie i pochodzenie zwierząt, Cz. II. Materiał hodowlany i rozród. 1909. Praca zbiorowa, wyd. Redakcja Rolnika i Hodowcy.
• Zieliński J., Bąkowski I. 1918. Metodyka i organizacja hodowli według wykładów Z. Moczarskie­go. Oprać ..., wyd. Sekcji skryptów „Koła Rolników" Zrzeszenia słuchaczów Wyższej Szkoły Rolniczej, Warszawa.
• Żuk B. Metodyka genetyki populacji w hodowli zwierząt. Wyd. I 1973, Wyd. II 1979 . PWRiL, Warszawa (tytuły nieco się różnią).