Test of Busse,s method of studying directional preferences of migrating small Passeriformes

• Autorzy: Nowakowski J K , Malecka A.

Warianty tytułu

PL

Sprawdzenie metody Bussego sluzacej do badania ukierunkowania wedrowkowego drobnych ptakow wroblowych Passeriformes

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The test was carried out in the Central Poland, during the autumn migration in years 1997 and 1998, and the object was the Robin Erithacus rubecula. The aim of the study was the verification of the new field method for studying directional preferences in small Passerine migrants, proposed by Busse (1995). In total, 843 Robins were tested in "Busse's cage". Directions preferred by the tested birds were distributed in conformance with wintering areas and migration routes of the species known from literature. Robins with dark legs and grey plumage at flanks pointed at the directions according to the axis Scandinavia — the Balkans, which is in consistence with the literature data. Robins tested at daytime show stronger directionality than those tested at night. Birds tested with the sun visible expressed stronger directionality than those tested under overcast. The Robins tested at day more often pointed at the return direction — to the north and to the north-east. The activity of birds in the experimental cage increased at daytime with the lack of sun visible, and with overcast, and was higher in birds with smaller fat deposit, thus it reflected mainly the normal vital activity not associated with the migration.

PL

Rozkład wiadomości powrotnych uzyskany w wyniku obrączkowania ptaków tylko w niewielkim stopniu odzwierciedla ich rzeczywiste zimowiska i trasy przelotu (Paevskiy 1973, Busse & Kania 1977). Pozbawione tej wady metody z użyciem klatek orientacyjnych są czasochłonne, używa się ich głównie w laboratoriach, a eksperymenty na nocnych migrantach przeprowadza się nocą. W 1995 roku Busse zaproponował nowy rodzaj klatki, która może być używana także w dzień. Celem prezentowanej pracy była weryfikacja wyników otrzymanych przy zastosowaniu tej nowej, bardzo taniej i prostej w użyciu metody. Testy przeprowadzono na rudzikach Erithacus rubecula w stacji obrączkowania ptaków „Brzumin” (51°58'N, 21°15'E) w woj. Mazowieckim podczas jesiennej migracji tego gatunku w latach 1997 i 1998. Ptaki chwytano w sieci stylonowe. Obrączkowanie i pomiary prowadzono zgodnie ze standardem Akcji Bałtyckiej (Busse 1983). Budowę eksperymentalnej klatki (rys. 1) oraz sposób przeprowadzania eksperymentów — wzorowano na opisie Bussego (1995). Klatka miała kształt płaskiego walca, zrobionego z dwóch drucianych kręgów połączonych równo rozmieszczonymi pionowymi drutami, które dzieliły bok klatki na osiem sektorów. Od góry obszyta była siatką, a bok obciągano paskiem przezroczystej folii spożywczej. Podczas eksperymentu klatka umieszczana była w centrum okrągłej, nieprzezroczystej osłony, zasłaniającej przed wzrokiem ptaka wszelkie punkty odniesienia. Próbując się wydostać rudzik uderzał w folię pozostawiając na niej ślady. Eksperyment trwał 15 minut. Po zakończeniu testu znaki aktywności ptaka (ślady pozostawione dziobem i pazurami) były liczone w każdym sektorze osobno. Łącznie przeprowadzono 897 eksperymentów na 843 osobnikach. W pracy analizowano następujące współczynniki: 1. % bez kierunku — odsetek eksperymentów, w których ptak przejawiał bardzo niską aktywność lub nie pokazał konkretnego kierunku (starał się wydostać z klatki we wszystkich kierunkach). 2. stopień ukierunkowania — różnica w liczbie śladów pozostawionych przez ptaki w poszczególnych sektorach wyrażona wartością statystyki χ². 3. aktywność — sumaryczna liczba śladów na folii pozostawionych przez ptaka 4. kierunek ucieczki (z dokładnością 45°) — sektor z największą ilością śladów pozostawionych na folii. Kierunki ucieczki preferowane przez rudziki poddane eksperymentowi orientacyjnemu nie rozkładały się w sposób losowy (dla 1997 — N = 385; χ² = 133,86; p « 0,001 i dla 1998 — N = 469; χ² =69,64; p « 0,001). Rudziki wskazywały głównie kierunki na SSW i SE, rzadziej na W (ryc. 2), a więc w stronę znanych zimowisk (Cramp 1988, Glutz. & Bauer 1988, Remisiewicz et al. 1997). Rudziki o ciemnych nogach i szarym boku ciała (N = 32), chwytane głównie w ostatniej dekadzie września, preferowały kierunki na osi NW-SE (rys. 3). Jest to zgodne z wynikami uzyskanymi za pomocą obrączkowania przez Petterssona et al. (1990). Jeśli ptaki pokazywały dwa kierunki (33% eksperymentów), to z reguły (87%) znajdowały się one naprzeciwko siebie (pod kątem 135° lub 180°). Takie położenie drugiego kierunku nie jest losowe ( χ² = 83,81; p « 0,001). Wynik ten jest zgodny z teorią (Busse 1992) zgodnie z którą ptaki mają zakodowaną oś przelotu i w jej ramach dwa kierunki na zimowisko i na lęgowisko. Rudziki testowane w dzień (N = 721) i w nocy (N = 75) nie różniły się pod względem preferowanych kierunków. Niemniej w nocy prawie dwukrotnie rzadziej (χ²= 4,00; p = 0,045) pokazywały kierunek powrotny (na północ i północny wschód). W dzień rudziki wykazywały wyższą aktywność i lepszy stopień ukierunkowania (tab. 1). Ptaki testowane przy widocznym słońcu i przy bezchmurnym niebie były lepiej ukierunkowane, chociaż jednocześnie mniej aktywne (tab. 1). Wyniki te wskazują, że rudziki (a być może również inne nocne migranty) można testować również w czasie dnia. Być może mogą one wykorzystywać do nawigacji również słońce. Ptaki słabiej otłuszczone wykazywały nieco większą aktywność (bliskie istotności — tab. 1) niż ptaki silnie otłuszczone, gotowe już do przelotu. Ten fakt, oraz wysoka aktywność w ciągu dnia wskazują, że ruchliwość ptaków w eksperymentalnej klatce nie jest prostym odzwierciedleniem jego aktualnego pobudzenia wędrówkowego. Prezentowana metoda nie wymaga specjalistycznego sprzętu, klatek do przetrzymywania ptaków itp., dzięki czemu jest bardzo tania. Testy są łatwe do przeprowadzenia w warunkach terenowych i mogą być prawidłowo samodzielnie wykonywane już po godzinie nauki. Jeden, nawet niezbyt doświadczony, obserwator może wykonywać kilkadziesiąt testów dziennie. Wydaje się, że uzyskiwane wyniki dobrze oddają ukierunkowanie wędrówkowe ptaków, a eksperymenty na nocnych migrantach można przeprowadzać również w ciągu dnia. Natomiast różnice w aktywności poszczególnych osobników w eksperymentalnej klatce nie powinny być, przynajmniej na razie, interpretowane jako różnice w stanie ich pobudzenia wędrówkowego, ani jako różnice w gotowości do kontynuowania wędrówki.

Słowa kluczowe

PL

ptaki; metoda Bussego; wroblowe; metody badan; rudzik; Erithacus rubecula; wedrowki zwierzat; Passeriformes; ornitologia

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Ornithologica
• Rocznik: 1999
• Tom: 34
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.37-44,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Nowakowski J K

• Wyzsza Szkola Rolniczo-Pedagogiczna, Prusa 12, 08-110 Siedlce

autor

Malecka A.

Bibliografia

• Adriaensen F. 1987. The timing of Robin migration in Belgium as shown by ringing recoveries. Ringing and Migr. 8:45-55.
• Alerstam T. 1990. Bird Migration. Cambridge Univ. Press. 420 pp.
• Beck W., Wiltschko W. 1981. Trauerschnapper (Ficedula hypoleua Pallas) orientieren sich nicht-visuel mit Hilfe des Magnetfelds. Vogelwarte 31: 168-174.
• Busse P. 1983. Biometrical standards in the Operation Baltic work. Ring 10: 125-138.
• Busse P. 1992. Migratory behaviour of Blackcaps (Sylvia atricapilla) wintering in Britain and Ireland: contradictory hypotheses. Ring 14: 51-75.
• Busse P. 1995. New technique of a field study of directional preferences of night passerine migrants. Ring 17: 97-116.
• Busse P., Kania W. 1977. Metody ilościowej oceny rozmieszczenia obrączkowanych ptaków na podstawie rozkładu wiadomości powrotnych. Not. Om. 18: 79-93.
• Cramp S. (ed.). 1988. The Birds of the Western Palearctic. Vol. V. Oxford Univ. Press, Oxford, New York, pp: 596-616.
• Dolnik V. R., Blyumental T. I. 1967. Autumnal premigratory and migratory periods in the Chaffinch (Fringilla coelebs coelebs) and some other temperate-zone passerine birds. Condor 69: 435-468.
• Ehnbom S., Karlsson L., Ylvén R., Åkesson S. 1993. A comparison of autumn migration strategies in Robins Erithacus rubecula at a coastal and an inland site in southern Sweden. Ringing & Migr. 14: 84-93.
• Ellegren H., Wallin K. 1991. Autumn migrating Bluethroats Luscinia s. svecica orient in an east-south-esterly direction at Gävle, East Sweden. Omis Svecica 1: 47-50.
• Emlen S. T., Emlen J. T. 1966. A technique for recording migratory orientation of captive birds. Auk 83: 361-367.
• Erard C. 1966. Sur le mouvements migratories du Rougegorge Erithacus rubecula (L.) a l'aid des donnees du fichier de baguage français. L'Oiseau 36,1: 4-51.
• Evans P. R. 1968. Reorientation of passerine night migrants after displacement by the wind. Brit. Birds 61:281-303.
• Glutz von Blotzheim U. N., Bauer K. M. (eds.). 1988. Handbuch der Vögel Mitteleuropas. VoL 11/11. Aula-Verlag Wiesbaden, pp: 57-77.
• Griffin D. R. 1964. Wędrówki ptaków. Wiedza powszechna, Warszawa. 177 pp.
• Helbig A. J. 1991. Inheritance of migratory direction in a bird species: a cross-breeding experiment with SE- and SW-migrating Blackcaps (Sylvia atricapilla). Behav. Ecol. Sociobiol. 28: 9-12.
• Helbig A J., Berthold P., Wiltschko W. 1989. Migratory orientation of blackcap (Sylvia atricapilla): Population-specific shifts of direction during the autumn. Ethology 82: 307-315.
• Hilgerloh G. 1989. Orientation of Trans-Saharan Passerine Migrants in Southwestern Spain. Auk 106: 501-502.
• Keller M., Rowiński P., Nowakowski J. K., Maniakowski M. 1997. [Vistula Operation — students camp of bird ringing on the middle course of Vistula in 1983-1996.] Kulon 2: 232-243.
• Kramer G. 1949. Uber Richtungstendenzen bei der nächtlichem Zugunruhe gekäftiger Vögel. In: Ornithologie als Biologische Wissensehaft. Heidelberg.
• Moore F. R. 1990. Evidence of Redetermination of Migratory Direction Following Wind Displacement. Auk 107, 2: 425-428.
• Munro U., Wiltschko W. 1992. Orientation studies on Yellow-faced Honeyeaters Lichenostomus chiysops (Meliphagidae) during Autumn Migration. Emu 92:181-184.
• Paevskiy V. A. 1973. [Reliability of information about migratory routes of Passerines based on ringing data.] Ekologija 2: 98-100.
• Petersen F. D., Ratal J. 1972. Comparison of the Overcast and Starry Sky Orientation in Nightmigrating Passerines. Dansk Orn. Foren. Tidsskr. 66: 113-122.
• Pettersson J., Hjort C. H., Lindström A., Hedenström A. 1990. [Wintering Robins, Erithacus rubecula, in the Mediterranean Region and migrating Robins at Ottenby — a morphological comparison and an analysis of the migration pattern.]. Vär Fågelv. 49: 267-278.
• Remisiewicz M., Baumanis J. 1996. Autumn migration of Goldcrest (Regulus regulus) at the eastern and southern Baltic coast. Ring 18: 3-36.
• Remisiewicz M., Nowakowski J. K., Busse P. 1997. Migration pattern of Robin (Erithacus rubecula) on the basis of Polish ringing recoveries. Ring 19: 3-40.
• Rabøl J. 1981. The orientation of Robins Erithacus rubecula after displacement from Denmark to Canary Islands, autumn 1978. Omis Scand. 12: 89-98.
• Rabøl J. 1985. The orientation of vagrant passerines on the Faroe Islands, September 1984. Dansk Om. Foren. Tidsskr. 79:133-140.
• Sauer E. G. F. 1957. Die Stemorientierung nächlih zeihender Grasmücken (Sylvia atricapilla, borin und curruca). Zeit. Tierpsychol. 14: 29-70.