Breeding ecology of the Tufted Duck Aythya fuligula on the West Pomeranian NW Poland] lakes in the jears 1987-1989

• Autorzy: Gorski W , Gorska E

Warianty tytułu

PL

Ekologia legow czernicy na Pojezierzu Zachodniopomorskim w latach 1987-1989]

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Breeding season timing and breeding success of Tufted Duck were studied on three lakes in the years 1987-1989. Clutch laying began in mid May, earliest in a Black-headed Gull colony, and continued to the first days of July. Clutch size ranged between 3 and 18 eggs ( x = 9.3, SD = 2.8, n = 331) and did not differ significantly between lakes and years. There was a significant reduction in clutch size as the nesting season advanced (from 13.3 eggs in May to 6.3 in July). Nesting losses (25-90% failed nests or clutches) grew as the breeding season progressed. Ducklings came to the water beetween the end of June and the beginning of August. Duckling losses (20-90%) were inversely correlated with nesting failures and due mainly to predation. The investigated populations were characterized by very limited production of young in most lakes and seasons and, as a consequence, by a decline in the population to half that noted in the 1970s.

PL

Badano chronologię okresu lęgowego, liczebność populacji lęgowej, wielkość zniesień, rozmiary i przyczyny strat gniazdowych i pogniazdowych oraz produkcję młodych populacji gniazdujących na jeziorach Kwiecko, Borzyszkowskie i Jasień (woj. koszalińskie i słupskie) stanowiących w latach 70-tych i 80-tych główne lęgowiska czernicy w północno-zachodniej Polsce (Górski i Wiatr 1986, Górski 1991). Jez. Kwiecko (83,5 ha) jest dolnym jeziorem elektrowni szczytowo-pompowej w Żydowie, w związku z czym poziom wody ulega tu znacznym wahaniom. W jeziorze występuje masowo racicznica Dreissena polymorpha, stanowiąca pokarm czernicy. Czernice gniazdują na jedynej wyspie (4,7 ha). Drapieżnikami były tu sroka i wrona siwa a potencjalnymi drapieżnikami piskląt — bielik, błotniak stawowy i kania rdzawa. Jez. Borzyszkowskie (101,2 ha) ma brzegi prawie całkowicie pozbawione roślinności wynurzonej. Na jeziorze są dwie wyspy (2,6 ha i 0,7 ha). Czernice zasiedlały tylko mniejszą z nich, tworzącą pokryty roślinnością zielną pagórek, zajmowaną przez kolonię śmieszki, która jednakże porzuciła wyspę w ostatnim roku badań. Drapieżnikiem gniazdowym była wrona, a potencjalni drapieżcy kacząt to bielik i błotniak stawowy. Jez. Jasień tworzą dwa zbiorniki (336,7 ha i 240,5 ha) z 8 wyspami całkowicie zalesionymi. Czernice zasiedlały wszystkie wyspy, gniazdując na ich obrzeżach. Drapieżnikiem gniazd była wrona siwa a do potencjalnych drapieżników kacząt należały bielik i błotniak stawowy. Badania prowadzono od maja do końca sierpnia w latach 1987-1989. Liczebność populacji lęgowej oceniano na podstawie maksymalnej liczby samic obecnych na jeziorze u progu sezonu lęgowego (10 V - 14 VI) oraz maksymalnej liczby równocześnie czynnych gniazd. Przyjęto, że najwyższy wynik odzwierciedla liczebność lokalnej populacji lęgowej. Od maja do połowy lipca (co 10-20 dni) wyszukiwano i kontrolowano gniazda na wyspach. Gniazda i jaja znakowano w terenie, a miejsca znalezienia gniazd zaznaczano na mapach. Stopień inkubacji jaj badano testem wodnym. W przypadku znalezienia w jednym gnieździe grup jaj różniących się stopniem inkubacji uznawano je za zniesienia różnych samic. Liczba jaj w gnieździe i stopień ich inkubacji pozwalały na określenie terminu rozpoczęcia składania jaj w danym gnieździe (metoda kalendarzy lęgowych). W przypadku strat gniazdowych notowano rodzaj i rzyczynę strat (porzucenie lęgu, uszkodzenie jaj przez drapieżniki, zniknięcie czy zalanie zniesienia). Sukces wyklucia przypisano tym gniazdom (zniesieniom), gdzie ustalono wylęg przynajmniej jednego pisklęcia. Od połowy czerwca do końca sierpnia co dwa tygodnie jeziora opływano łodzią lub obchodzono pieszo zapisując stadka rodzinne i ich wielkość. Przyjęto, że młode, które przeżyły do końca sierpnia to ptaki odchowane i na podstawie ich liczebności wyliczono produkcję młodych i straty pogniazdowe. Przy ocenie istotności statystycznej różnicy średnich obliczono różnicę wariancji testem F, a następnie, gdy różnice wariancji okazały się nieistotne stosowano test t-Studenta, natomiast gdy były istotne — test Cochrana-Coxa. Przy porównaniu dwu wyników z prób stosowano test u (Strzałko i Rożnowski 1992). Na wszystkich jeziorach czernica gniazdowała wyłącznie na wyspach. Gniazda nie były rozmieszczone równomiernie. Na jez. Kwiecko 54% gniazd znajdowało się na pokrytych trawą stokach pagórka wyspy, 31% w porośniętej sosną i żarnowcem szczytowej części wyspy, a tylko ok. 15% gniazd umieściły czernice w zalewowej strefie wyspy. Na wyspie jez. Borzyszkowskiego 92,5% gniazd rozlokowanych było na obrzeżach wyspy, zajętych przez kolonię śmieszki. Na zalesionych wyspach jez. Jasień wszystkie gniazda ulokowane były w wąskim (do 0,5 m) pasie turzyc i pokrzyw w strefie brzegowej. Najliczniejsza populacja lęgowa występowała nad jez. Kwiecko, najmniej liczna — na jez. Jasień (tab. 1). W pierwszych dwóch latach badań czernica stosunkowo licznie gniazdowała na jez. Borzyszkowskim, jednakże w roku 1989 nastąpił tam dramatyczny spadek liczby gniazd, związany z porzuceniem wyspy przez śmieszkę, która opuściła lęgowisko z powodu wybierania jaj przez ludzi. Najwyższe zagęszczenie gniazd czernicy odnotowano na wyspie jez. Borzyszkowskiego (tab. 2). Sezon gniazdowy czernicy zaczynał się w połowie maja, najwcześniejsze inicjowanie zniesień notowano w przypadku ptaków gniazdujących w kolonii śmieszki na jeziorze Borzyszkowskim. Składanie jaj trwało do początków lipca. Młode kłuły się od drugiej połowy czerwca do początków sierpnia, najliczniej — w lipcu (tab. 3, ryc. 1). Wysiadywane zniesienia liczyły od 3 do 18 jaj (ryc. 2). Na średnią wielkość zniesień rzutowały najmocniej zniesienia liczące 6-14 jaj (92,3% wszystkich zniesień). Średnia wielkość zniesienia (tab. 4) zawierała się między 8,4 a 9,8 i nie różniła się istotnie pomiędzy badanymi populacjami, jak i w różnych latach w obrębie poszczególnych populacji. Średnia wielkość zniesienia zmiejszała się wraz z upływem sezonu lęgowego (tab. 5) — redukcja wielkości zniesienia między majem a początkiem lipca wynosiła 6,9 jaj (różnica istotna dla p < 0,001). Najniższe straty gniazdowe odnotowano na jez. Borzyszkowskim w latach gniazdowania kolonii śmieszki (tab. 6). Straty gniazdowe wzrastały wraz z upływem sezonu lęgowego (ryc. 3). Straty gniazdowe okazały się odwrotnie skorelowane z zagęszczeniem gniazd, jednak zależność ta nie była statystycznie istotna. Prawie połowa utraconych gniazd została zniszczona na etapie składania jaj, pozostałe — na etapie wysiadywania (tab. 7). Dominującą przyczyną strat było drapieżnictwo gniazdowe. Straty częściowe, w gniazdach, z których czernice wyprowadziły młode obejmowały w poszczególnych latach 5-23% jaj z udanych lęgów (tab. 8). Straty pogniazdowe (tab. 9) były stosunkowo wysokie i mocno zróżnicowane w poszczególnych latach. Okazały się one odwrotnie zależne od wysokości strat gniazdowych (ryc. 4), co oznaczało, że w im większym odsetku gniazd wysiadywanie kończyło się sukcesem, tym drastyczniejsza redukcja piskląt następowała w okresie dorastania młodych. Produkcja młodych (tab. 10) osiągnęła poziom pozwalający utrzymać reprodukcję prostą tylko w roku 1987 na jez. Kwiecko i w roku 1988 na jez. Jasień. Poważne obniżenie liczebności lęgowej populacji czernicy na głównych lęgowiskach pomorskich (2-4 krotne w porównaniu ze stanem z lat 1976-1983) w latach badań i pogłębienie się tego zjawiska w roku 1990 (dane J. Karwackiego) może wskazywać na konsekwencje niskiej produkcji młodych dla dynamiki liczebności lokalnej populacji.

Słowa kluczowe

PL

ptaki; Aythya fuligula; Pojezierze Zachodniopomorskie; ekologia zwierzat; czernica; legi ptakow; Anatidae; kaczkowate; rozrod zwierzat; ornitologia

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Ornithologica
• Rocznik: 1997
• Tom: 32
• Numer: 2
• Opis fizyczny: s.157-167, rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Gorski W

• Wyzsza Szkola Pedagogiczna, 76-200 Slupsk

autor

Gorska E

• Wyzsza Szkola Pedagogiczna, 76-200 Slupsk

Bibliografia

• Bauer K.M., Glutz von Blotzheim U.N. 1969. Handbuch der Vogel Mitteleuropas. Bd. 3 T.2. Frankfurt / Main.
• Bednorz J. 1983. [ Avifauna of Słowiński National Park with consideration of quantitative relations.]. Poznańskie Tow. Przyj. Nauk. 65:1-101.
• Bengtson S.A. 1972. Reproduction and fluctuations in the size of duck populations at Lake Myvatn, Iceland. Oikos, 23:35-58.
• Bergman G. 1957. Zum Problem der gemischten Kolonien: die Reicherente und die Lariden. Vogelwarte 19:15-25.
• Boyd H. 1962. Population dynamics and the exploitation of ducks and geese. In: Le Cren E.D.and Holdgate M. W. (eds.). The exploitation of natural animal populations. Oxford, pp. 85-95.
• Boyd H., Campbell C.R.G. 1967. A survey of the ducks breeding at Loch Leven in 1966. XVIII Annual Report of The Wildfowl Trust, pp. 36-42.
• Cramp S., Simmons K.E.L. (eds.) 1977. Handbook of the birds of Europe, the Middle East and North Africa. 1. Oxford, pp. 577-586.
• Daubbert H.F., Kantrud A. 1974. Upland duck nesting related to land use and predator reduction. J.Wildl. Manage. 38:257-265.
• Festetics A. 1967. Zur Okologie der Riechrente (Aythya fuligula), eines neuen Brutvogels in Osterreich. Vogelwelt, 88:43-58.
• Fiala V. 1972. Beitrag zur Populationsdynamik der Enten im Teichgebiet von Namest'n. Osl. Zool. Listy, 21: 263-280.
• Górski W. 1991. [Avifauna of the lakes of the Pomeranian Lakedistrict, 1976-1985. In: Górski W. (ed.) Breeding sites of wetland birds and their protection in the centre of the Pomeranian Region ]. Słupsk, pp. 93-125.
• Górski W., Antczak J., Pajkert W., Ziółkowski M. 1991. [Breeding avifauna of the coastal lakes on the Pomeranian Coast in 1976- 1988]. Ibidem, pp. 15-38.
• Górski W., Kokociński J., Czeraszkiewicz R. 1991. [ The breeding wetland birds of the Iński Landscape Park ]. Ibidem, pp. 77-91.
• Górski W., Wiatr В. 1986. Breeding distribution, numbers and conservation of diving ducks in NW Poland. Var Fagelv., suppl. 11:43-49.
• Havlin J. 1966a. Nest Sites of the European Pochard (Aythya ferina) an the Tufted Duck (A. fuligula ) in Czachoslovakia. Zool. listy, 15: 333-344.
• Havlin J. 1966b. Breeding season and clutch size in the European Pochard, Aythya ferina, and Tufted Duck, A. fuligula, in Czechoslovakia. Zool. listy, 15:175-189.
• Havlin J. 1966c. Breeding success of the Pochard and Tufted Duck in Czechoslovakia. Bird Study, 13:306-310.
• Havlin J. 1970. Natural productivity of wildfowl on the Namestske rybniky ponds (Czechoslovakia). Zool. listy, 19:343-364.
• Havlin J. 1972. Differences in the Breeding Success of the Pochard (Aythya ferina) and the Tufted Duck (Aythya fuligula). Zool. listy, 21:85-95.
• Hilden О. 1964. Ecology of duck populations in the island group of Valassaaret, Gulf of Bothnia. Ann. Zool. Fenn., 1:153-279.
• Hill D.A. 1984. Factors affecting nest success in the Mallard and Tufted Duck. Ornis Scand. 15:115-122.
• Keller M. 1984. [„Callendar of nests" — new method in studies on the ecology of bird reproduction]. Wiad. ekol. 30:273-279.
• Keller M. 1985. Breeding ecology of the waterfowl community of the storage reservoir Zahajki in Polesie Lubelskie ( Eastern Poland ). Ekol. pol. 33:3-35.
• Majewski P. 1980. [Method for estimating the age of mallard's (Anas platyrhynchos L.) embryos by floating the egg in water]. Wiad. ekol. 26:151-158.
• Mednis A.A. 1968. [ The nesting biology of ducks on the Lake Engure. In: Michelsons H.A. (ed.) Ecology of waterfowl in Latvia]. Ornith. Study No.5, Acad.Sci. Latvian SSR, Zinatne, Riga, pp.71-108.
• Michelsons H., Viksne J., Lejins G. 1967. Experience in waterfowl management under the conditions prevailing in the Latvian SSR. XVIII Annual Report of The Wildfowl Trust, pp. 146-149.
• Mlikovsky J., Buric K. 1983. Die Reiherente ( Aythya fuligula ). Wittenberg, 99 pp.
• Newton I., Campbell C.R.G. 1975. Breeding of ducks at Loch Leven, Kinross. Wildfowl, 26:83-102.
• Nowak E. 1975. Die Ausbreitung der Tierre. Wittenberg, pp. 47-51.
• Robien P. 1928. Die Vogelwelt Pommerns. Abh. Ber. Naturf. Ges. Staettin 9:1-94.
• Robien P. 1935. Die Vogelwelt Pommerns. 2 Nachtrag 1931-1934. Mitt, uber d. Vogelwelt 34:49-72.
• Shranck B.W. 1972. Waterfowl nest cover and some predation relationships. J. Wildl. Manage. 36:182-186.
• Stawarczyk T. 1995. [Reproductive strategy of ducks breeding at high densities in Milicz fishponds]. Acta Univ. Wratislaviensis. Pr. zool. 31,110 pp.
• Strzałko J., Rożnowski F. 1992. [Application of the statistical metods in biology]. Słupsk, 142 pp.
• Tomiałojć L. 1990. [The birds of Poland. Their distribution and abundance]. PWN, Warsaw, pp. 88-89.