Opracowania ekofizjograficzne

• Autorzy: Stala Z
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Obecna sytuacja prawna opracowań ekofizjograficznych skłania do większego zainteresowania się tymi dokumentami sporządzanymi na potrzeby planowania przestrzennego. Pod koniec 2000 r. przywrócona została opracowaniom ekofizjograficznym odpowiednia ranga i znaczenie. Znalazły one ponownie umocnienie prawne za sprawą odpowiednichzmian w ustawie o ochronie i kształtowaniu środowiska. Ekofizjografia - interdyscyplinarna dziedzina wiedzy zajmuje się badaniami oraz kompleksową oceną środowiska przyrodniczego na potrzeby planowania przestrzennego. Ekofizjografia stanowi kontynuację fizjografii. Przedrostek eko- ma uzasadniać konieczność wprowadzania problematyki biologicznej i ekologicznej do prac fizjograficznych i stąd zrodziła się propozycja przejścia od terminu fizjografia do ekofizjografia. Termin ekofizjografia został po raz pierwszy zastosowany w 1976 r. w byłym Instytucie Kształtowania Środowiska w Warszawie. Podwaliny pod fizjografię zostały położone przed wojną na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych XX w. Jednak zasadniczy rozwój fizjografii, sformułowanie założeń teoretycznych oraz metodycznych badań i prac fizjograficznych jest osiągnięciem lat powojennych, co ściśle łączyło się z rozwojem planowania przestrzennego. Na rodzaj opracowania ekofizjograficznego, jego zakres problemowy oraz metody rzutują: przedmiot badań, a więc środowisko przyrodnicze oraz cel badań, tj. rodzaj pracy planistycznej, rodzaj planu zagospodarowania przestrzennego, dla którego wykonuje się to opracowanie. Charakter przedmiotu opracowania ekofizjograficznego sprawia, że są to prace wielodyscyplinarne i interdyscyplinarne. Prowadzone są przez zespół specjalistów reprezentujących nauki geograficzne i biologiczne. Opracowanie ekofizjograficzne jest materiałem wyjściowym, stanowi bowiem punkt wyjścia do wykonania elaboratu planistycznego: musi je odpowiednio wyprzedzać. Powinno mieć ono ponadto charakter materiału wejściowego. Informacje w nim zawarte są, bądź powinny być odpowiednio wykorzystane oraz przetworzone w czasie prac nad planem i w efekcie końcowym znaleźć swoje odbicie w ustaleniach planistycznych. Wyniki badań ekofizjograficznych przedstawiane są w: - opracowaniu ekofizjograficznym podstawowym, - opracowaniach ekofizjograficznych problemowych, - opracowaniach ekofizjourbanistycznych. Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe zawiera charakterystykę i diagnozę stanu środowiska przyrodniczego oraz syntezę badań i wnioski z punktu widzenia potrzeb określonej pracy planistycznej. Celem ekofizjograficznego opracowania problemowego jest pogłębienie wyników badań opracowania podstawowego. Opracowania ekofizjourbani- styczne są elaboratami z pogranicza prac przyrodniczych i planistycznych, sporządzanymi w toku procesu planistycznego. Stosownie do rodzaju prac planistycznych wykonywane są odpowiednie opracowania ekofizjograficzne, np. dla gminy, województwa itp. Związek tych opracowań z pracami planistycznymi wyraża się w stopniu ich szczegółowości, która powinna być dostosowana do szczegółowości skali uchwalanego elaboratu planistycznego. Związek ten wyraża się ponadto w ścisłym dostosowaniu treści ich syntez i wniosków do zadań rozwiązywanych w ramach danego opracowania planistycznego. Charakter przedmiotu opracowań ekofizjograficznych rzutuje na treść i metody tych opracowań. Badamy wszystkie elementy środowiska przyrodniczego, ale tylko wybrane ich cechy. Prowadzimy badania geomorfologiczne i geologiczne, klimatyczne, hydrograficzne i hydrogeologiczne, gleboznawcze, fitocenotyczne i zoocenotyczne. Badamy zachodzące pomiędzy elementami środowiska przyrodniczego wzajemne zależności. Badamy dotychczasowe i obecne funkcjonowanie przyrody oraz prognozujemy przyszłe. Badamy zmiany środowiska przyrodniczego dotychczasowe i obecne oraz prognozujemy przyszłe. Badamy i przedstawiamy przyrodniczą strukturę przestrzenną, a więc podział terenu na jednostki przyrodnicze. W procesie sporządzania każdego ekofizjograficznego opracowania podstawowego i problemowego można wyróżnić 3 etapy pracy: - etap I - projekt prac ekofizjograficznych - etap II - badania i analiza środowiska przyrodniczego - etap III - synteza badań i wnioski W etapie I wyodrębniamy 3 fazy pracy: raport o stanie dotychczasowego rozpoznania środowiska, ustalenie przestrzennego zasięgu opracowania ekofizjograficznego oraz program badań ekofizjograficznych. W etapie II wyróżniamy również 3 fazy: rozpoznanie środowiska przyrodniczego, analiza i diagnoza stanu środowiska oraz prognoza jego zmian. Etap III dotyczy sporządzenia syntez i wniosków. Każda synteza w opracowaniu ekofizjo- graficznym podstawowym powinna zawierać m.in. ocenę zasobów i warunków ekofizjograficznych, określającą przyrodniczą przydatność funkcjonalną terenu, możliwość rozwoju i sposób zagospodarowania terenu. Powinna również wskazywać przyrodnicze predyspozycje strukturalne stanowiące podstawę do zaprojektowania prawidłowej struktury przestrzennej gminy, miasta czy innego obszaru, a w tym właściwie ukształtowanego systemu przyrodniczego. W artykule wymieniono nowe wyzwania stojące przed ekofizjografią. Są nimi m.in.: rozwój zrównoważony - ekorozwój, postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, zasady planowania miast przyszłości zawarte w Nowej Karcie Ateńskiej 1998, postanowienia konwencji międzynarodowych, np. o różnorodności biologicznej. W zakończeniu zaproponowano szereg działań, zmierzających do doskonalenia warsztatu ekofizjografów i podnoszenia ich kwalifikacji, a mianowicie: przygotowanie poradnika o zasadach sporządzania opracowań ekofizjograficznych, opracowanie bibliografii prac polskich, dotyczącej fizjografii - ekofizjografii, inspirowanie odpowiednich badań podstawowych dotyczących nauk geograficznych i biologicznych, podjęcie prac badawczych na temat różnorodności biologicznej i funkcjonowania przyrody z nastawieniem na zastosowanie ich wyników w planowaniu przestrzennym.

EN

The present legal situation of ecophysiographic studies tends to the greater interest in these records, prepared for the spatial planning needs. At the end of 2000 year the proper range and importance of the ecophysiographic studies was restored. They found again the legal consolidation as there have been made proper changes in the acton the protection and formation of environment. Ecophysiography - the interdisciplinary field of knowledge deals with the research and complexive evaluation of natural environment for the need of spatial planning. Ecophysiography constitutes the continuation of physiography. The prefix eco- stresses the necessity to introduce the biological and ecological issues to physiographic works and that is why the term physiography was changed to ecophysiography. The term ecophysiography was first used in the former Institute of Environment in Warsaw in 1976. The foundations of physiography were put before the war on the turn of the twenties and thirties of XX century. However, the crucial development of physiography, formulation of theoretical and methodical assumptions research and physiographical works is the achievement of post-war years owing strictly to the development of spatial planning. The kind of ecophysographical study, issues and methods are influenced by: subject of research that is natural environment and objective of research, i.e. a kind of planning works, type of the spatial development plan for which this study is performed. The character of the subject of the ecophysiographic study causes that they are multidisciplinary and interdisciplinary works. They are run by a group of specialists who represent the geographical and biological sciences. The ecophysiographic study is the initial material, it constitutes the starting point to perform the planning elaboration; it have to overtake them adequately. Besides it should have a character of an entry material. The information included in it is or should be, it must be done first. It should moreover be properly utilized and transformed in the course of work on the plan and finally find their reflexion in the planning statements. The results of ecophysiographic research are presented in: - basic ecophysiographic study, - problem ecophysiographic studies, - ecophysiourban studies. The basic ecophysiographic study includes the description and diagnosis of the state of natural environment and the synthesis of research and conclusions from the point of view of needs in the particular planning work. The objective of problem ecophysiographic study is to deepen the results of research of basic study. Ecophysiourban studies are the works on the borderline between natural and planning works, prepared in the course of planning process. According to a kind of planning works the right ecophysiographic studies are made, e.g. for a community, a voivodeship and the like. The connection of these studies with the planning works is expressed in the degree of their minuteness which should be adjusted to the minuteness of the scale of the voted planning elaboration. This connection is moreover expressed by the strict adjustment - contents of their syntheses and conclusions to the tasks solved in the frame of given planning elaboration. The character of the subject of ecophysiographic studies reacts on the contents and the methods of these studies. We research all elements of natural environment but only their chosen characteristics. We conduct: geomorphologic and geologic, climatic, hydrographic and hydrogeologic, study of the soil, phytocenotic and zoocenotic research. We research mutiial interrelations between the elements of natural environment. We research the hitherto existing and the present functioning of nature and we prognosticate the future. We research the changes in the natural environment, hitherto existing and present and we prognosticate the future. We research and present the natural spatial structure and then the division of the area into the natural units. In the preparation process of each ecophysiographic study, basic and problem, there are the three stages of work: - stage I - project of ecophysiographic works, - stage II - research and analysis of natural environment, - stage III - synthesis of research and conclusions. In stage I there are 3 steps of work: report on the state of hitherto existing recognition of environment, determining of spatial range of the ecophysiographic study and the programme of ecophysiographic research. In stage II there are also 3 steps: recognition of natural environmental, analysis and diagnosis of environment condition and prognosis of its changes. Stage III concerns the preparation of syntheses and conclusions. Each synthesis in the basic ecophysiographic study should contain inter alia the evaluation of resources and ecophysiographic conditions defining the natural functional usefulness of terrain, possibility of development and way of area management. It should also point out the natural structural predispositions constituting the base to design the right spatial structure of community, city or another area including the properly shaped natural system. The article mentions new challenges facing ecophysiography. They are inter alia: sustainable development - ecodevelopment, proceedings in case of the evaluation of the impact on the environment, principles of future urban planning included in the New Charter of Athens 1998, statements of the international conventions, for example on biological diversity. In the last part of the article several activities are suggested to improve ecophysiographists' workshop and their qualifications namely: writing of handbook on principles of ecophysiographic studies making, preparation of bibliography of Polish works concerning physiography-ecophysiography, inspiring of right basic research concerning geographical and biological sciences, undertaking of research on the subject of biological diversity and functioning of nature stressing the application of their results in spatial planning.

Słowa kluczowe

PL

opracowania ekofizjograficzne; planowanie przestrzenne

• Wydawca: -
• Czasopismo: Człowiek i Środowisko
• Rocznik: 2001
• Tom: 25
• Numer: 2
• Opis fizyczny: s.217-229,bibliogr.

Twórcy

autor

Stala Z

• Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, 02-078 Warszawa, ul.Krzywickiego 9

Bibliografia

• Andrzejewski R. 1980 Ekofizjografia i ekologiczne kształtowanie środowiska biotycznego na obszarach zurbanizowanych. „Człowiek i Środowisko" t. 4, nr 4, s. 5-20
• Andrzejewski R. 1982 Założenia i zasady tworzenia ekofizjograficznych podstaw osiedla mieszkaniowego na przykładzie zespołu osiedli w Białołęce Dworskiej w Warszawie. „Człowiek i Środowisko", t. 6, nr 3-4, s. 275-288
• Kształtowanie systemu przyrodniczego miasta. Pod red. B. Szulczewskiej i J. Kaftana. 1996 IGPiK Warszawa
• Różycka W. 1961 W sprawie etapów badań przyrodniczej części środowiska geograficznego dla potrzeb planowania przestrzennego regionów. IUA Warszawa, Biuletyn nr 11
• Różycka W. 1965 Zarys fizjografii urbanistycznej. Arkady Warszawa
• Różycka W. 1971 Metody oceny warunków fizjograficznych dla potrzeb planowania przestrzennego miast. IG PAN, Prace Geograficzne nr 90
• Różycka W., Stała Z, Śliżewska-Rogala J. 1979 Dokumentacja ekofizjograficzna na potrzeby planowania przestrzennego. IKŚ Warszawa (maszynopis)
• Różycki S. Z. 1971 Problemy biotechnocenozy. Materiały z konferencji PZITB - Jaszowiec
• Sołowiej D. 1992 Podstawy metodyki oceny środowiska przyrodniczego człowieka. Wydawnictwo Naukowe UAM Poznań
• Stała Z. 1968 Szczegółowa instrukcja w sprawie zasad sporządzania opracowań fizjograficznych ogólnych dla potrzeb miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Geopro- jekt Warszawa
• Stała Z. 1983 Dokumentacja ekofizjograficzna na potrzeby projektowania osiedli mieszkaniowych. IKŚ Warszawa
• Stała Z. 1990 Ekofizjograficzne zasady kształtowania struktury przestrzennej miast w planach zagospodarowania przestrzennego. IGPiK Warszawa
• Stała Z. 1992 i 1993 Fizjografia - ekofizjografia. Bibliografia prac polskich cz. I i II. IGPiK Warszawa (maszynopis)
• Ustawa z 9 listopada 2000 r. o dostępie do informacji o środowisku i jego ochronie oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. DzU nr 109, poz. 1157