The Late Cambrian eocrinoid Cambrocrinus

• Autorzy: Dzik J , Orlowski S.
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Morphology of the stem in Cambrocrinus regularis Orłowski 1968 from the early Late Cambrian of the Holy Cross Mts, with only one type of columnals in its proximal conical part but with well developed marginal fulcra connecting them alternately in pairs, places it in between the Middle Cambrian Acadocrinus and Late Cambrian Ridersia. In the presence of thecal ribbing with ribs radiating toward plate corners, which is definitely not homologous to the ribbing of Ridersia, Macrocystella, and later cystoids, it departs from the main eocrinoid lineage leading to the rhombiferans. A new family Cambrocrinidae is therefore proposed to include Cambrocrinus and Eocystites.

PL

Szkarłupnie znane są z dwu obfitych stanowisk w kambrze Gór Świętokrzyskich. Starszy zespół ze środkowokambryjskich piaskowców z Jugoszowa, niegdyś pomyłkowo zinterpretowany jako reprezentujący archeocjaty, wciąż oczekuje szczegółowej rewizji taksonomicznej. Przedmiotem tego artykułu jest zaś populacja Cambrocrinus regularis Orłowski 1968 z Wąworkowa, występująca w obrębie formacji późnokambryjskich piaskowców z Wiśniówki. Zgromadzona przez drugiego autora kolekcja skamieniałości Cambrocrinus liczy 56 mniej lub bardziej kompletnych kielichów, 85 pojedynczych płytek oraz 18 fragmentów łodyg. Choć gruboziarniste piaskowce, w których występują ośrodki kielichów Cambrocrinus, nie przechowały szczegółów ich morfologii, materiał jest dostatecznie obfity by umożliwić identyfikację nie tylko struktury kielicha ale i zakresu jego wewnątrzpopulacyjnej zmienności. Kielich dojrzałego C. regularis składał się z siedmiu kręgów liczących zazwyczaj po pięć do siedmiu płytek. Odmienność liczby płytek w górnych i dolnych kręgach wymuszała odejście od standardowego sześciokątnego kształtu części z nich. Innym czynnikiem zwiększającym rónorodność kształtów było wklinowywanie dodatkowych płytek w strukturę kielicha powodujące przybieranie siedmio- lub nawet ośmioboczności przez ich sąsiadów. Rozkład częstości poszczególnych typów płytek i ich wydłużenia oraz położenie miejsc rozwidlania się żeber na powierzchni płytek wskazują na wyraźne zwiększanie się ich liczby w trakcie wzrostu. Stan zachowania powierzchni gębowej najkompletniejszych kielichów pozwala jedynie na stwierdzenie, że odchodziło od niej pięć par brachiol. Nie jest natomiast pewne, czy wzgórek znajdujący się pomiędzy szerzej rozstawionymi bruzdami ambulakralnymi był piramidą analną. Bardzo mało prawdopodobne jest jednak występowanie bocznego periproktu w kielichu C. regularis bowiem nie ma nań miejsca w żadnym z bardziej kompletnych okazów. Zasadne jest więc przypuszczenie, że Cambrocrinus zachował pierwotną dla łodygowych szkarłupni organizację ciała, z odbytem położonym w bliskości otworu gębowego. Najbardziej niezwykłą cechą C. regularis jest układ żeber, które dochodzą do naroży płytek miast środka ich boków, jak u prawie wszystkich pozostałych pierwotnych szkarłupni. Cambrocrinus jest więc przedstawicielem osobnej gałęzi ewolucyjnej eokrynoidów, wywodzącej się zapewne od środkowokambryjskiego Acadocrinus o prawie gładkich płytkach kielicha. Progresywną cechą Cambrocrinus, różniącą go od Acadocrinus a zbliżającą do ordowickich cystoidów Rhombifera, jest wyodrębnienie stożkowatej przykielichowej części łodygi. Można więc domniemywać, że gałąź ewolucyjna Cambrocrinus odszczepiła się od linii wiodącej od Acadocrinus ku późnokambryjskiemu australijskiemu eokrynoidowi Ridersia po wykształceniu złożonej łodygi ale przed wyposażeniem kielicha w żebra przechodzące pośrodku szwów między płytkami.

Słowa kluczowe

PL

Gory Swietokrzyskie; Acadocrinus; Cambrocrinus; kambr; Cambrocrinus regularis; skamienialosci; szkarlupnie; eokrynoidy; morfologia; budowa strukturalna; paleontologia

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1993
• Tom: 38
• Numer: 1-2
• Opis fizyczny: s.21-34,rys.,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Dzik J

• Instytut Paleobiologii PAN, Al.Zwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa

autor

Orlowski S.

Bibliografia

• Bockelie, J.F. 1981. The Middle Ordovician of the Oslo Region, Norway, 30. The eocrinoid genera Cryptocrinites, Rhipidocystis and Bockia. Norsk Geologisk Tidsskrift 61, 127-147.
• Fatka, O. & Kordule, V. 1984. Acanthocystites Barrande, 1887 (Eocrinoidea) from the Jince Formation (Middle Cambrian) of the Barrandian area. Věstník Ustředniho ústavu geologického 59, 299-302.
• Fatka, O. & Kordule, V. 1991. Akadocrinus knizeki sp. nov., gogiid eocrinoid from Czechoslovakia (Echinodermata, Middle Cambrian). Věstník Ustředniho ústavu geologického 66, 239-243.
• Jell, P.A., Burrett, C.F., & Banks, M.R. 1985. Cambrian and Ordovician echinoderms from eastern Australia. Alcheringa 9, 183-208.
• Orłowski, S. 1959. Archaeocyatha from the Middle Cambrian of the Holy Cross Mts. Bulletin de l’Academie Polonaise des Sciences, Series des Sciences de la Terre 7, 363-368.
• Orłowski, S. 1964. Kambr środkowy i jego fauna we wschodniej części Gór Świętokrzyskich. Studia Geologica Polonica 16, 1-94.
• Orłowski, S. 1968. Upper Cambrian fauna of the Holy Cross Mts. Acta Geologica Polonica 18, 257-291.
• Orłowski, S. 1975. Jednostki litostratygraficzne kambru i górnego prekambru Gór Świętokrzyskich. Acta Geologica Polonica 25, 431-448.
• Orłowski, S. 1992. Cambrian stratigraphy and stage subdivision in the Holy Cross Mountains, Poland. Geological Magazine 129, 471-474.
• Paul, C.R.C. 1968. Macrocystella Callaway, the earliest glyptocystitid cystoid. Palaeontology 11. 580-600.
• Paul, C.R.C. 1988. The phylogeny of the cystoids. In C.R.C. Paul & A.B. Smith (eds) Echinoderm phylogeny and evolutionary biology. 199-213. Clarendon Press, Oxford.
• Prokop. R. J. & Fatka, O. 1985. Luhocrinus monicae gen. et sp. n. (Eocrinoidea) from the Middle Cambrian of Bohemia. Věstník Ustředniho ústavu geologického 60, 231-234.
• Sprinkle, J. 1973. Morphology and evolution of blastozoan echinoderms. Special Publication of the Museum of Comparative Zoology. Harvard University, 1-284.
• Ubaghs, G. 1967. Eocrinoidea. In R. Moore (ed.) Treatise on Invertebrate Paleontology, Part S Echinodermata 1, 455-495. The Geological Society of America and the University of Kansas, Lawrence.