Oddzialywanie niektorych wlasciwosci gleby na zawartosci miedzi i cynku w glebach ornych Dolnego Slaska

• Autorzy: Kucharzewski A , Nowak L
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Całkowite zawartości miedzi i cynku w glebach ornych Dolnego Śląska przedstawiono w oparciu o wyniki analityczne 2351 próbek glebowych, pobranych z terenów byłych województw: jeleniogórskiego, legnickiego, wałbrzyskiego i wrocławskiego przez Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą we Wrocławiu. Zróżnicowanie gleb regionu dolnośląskiego pod względem genetycznym, typologicznym i gatunkowym w wyraźny sposób oddziaływało na niejednolitość ich właściwości fizycznych i chemicznych. W większości (60%) gleby należały do bardzo kwaśnych i kwaśnych, ale jednocześnie charakteryzowały się szerokim przedziałem zawartości próchnicy. Pod względem kategorii agronomicznych dominowały gleby zaliczane do ciężkich i średnich. Całkowita zawartość miedzi zawierała się w przedziale 1,0-725,0 mg·kg⁻¹ przy średniej 19,0 mg·kg⁻¹, natomiast cynku w przedziale 8,2-460,0 mg·kg⁻¹ przy średniej 63,6 mg·kg⁻¹. Wartości te były odpowiednio 3 i 2-krotnie wyższe od średnich krajowych zawartości tych metali w glebach użytków rolnych. Uwzględniając wytyczne IUNG dotyczące oceny zawartości metali w glebach, wykazano znaczny udział gleb wykazujących podwyższoną zawartość miedzi (32%) i cynku (24%). W występujących w regionie typach gleb stwierdzono stosunkowo niewielkie zróżnicowania w zawartości miedzi i cynku, najwyraźniej widoczne w madach. Natomiast wyraźnie zaznaczył się wzrost zawartości tych metali w glebach kompleksów pastewnych i górskich. Analiza statystyczna wykazała niewielkie, na granicy istotności dodatnie korelacje zawartości miedzi z badanymi cechami gleb oraz wyraźny wpływ próchnicy (R = 0,45) i części spławialnych (R = 0,31) na poziom zawartości cynku. Regresją wielokrotną wykazano kumulujący wpływ badanych właściwości gleby na poziom zawartości cynku (RZn = 0,51) i miedzi (RCu = 0,23). Wykazano także istotność różnic wyraźnie wyższych zawartości miedzi i cynku w poziomie orno-próchnicznym gleby w stosunku do zawartości w podglebiu, co świadczy o wpływie czynników antropogenicznych i biogennych na zachowanie się tych metali w profilu glebowym.

EN

The total contentes of copper and zinc in arable soils of Lower Silesia were presented on the basis of analytical results from 2351 soil samples, taken from the areas of former provinces: Jelenia Góra, Legnica, Wałbrzych and Wroclaw Province, by the Regional Agro-Chemical Station in Wroclaw. The diversity of soils in Lower Silesia region with respect to genetic, topological and type factors distinctly affected their physical and chemical properties. Most of the soils (60%) belonged to very acid and acid, being characterized by a broad range of humus content. With respect to agronomical categories prevailed the soils classified as heavy and medium. The total content of copper ranged within 1.0-725.0 mg·kg⁻¹, at average 19.0 mg; that of zinc was in the range 8.2-460.0 mg·kg⁻¹, at average 63.6 mg. These values were 3 to 2 times higher than the country average contents those metals in soils of agricultural lands. Considering the IUNG directions on assessment of heavy metals in soils, a considerable share of soils with increased content of copper (32%) and zinc (24%) was documented, which however should not restrict agricultural production in these areas. In soil types occurring in the region a relatively small differentation of copper and zinc contents was stated, most visible in alluvial soils. However, a marked increase in contents of these metals was visible in soils of grassland and mountainous complexes. Statistical analysis showed slight, on the verge of significance, positive correlations between copper and the soil traits studied, and a marked influence of humus (R = 0.45) and washable parts (R = 0.31) on the level of zinc. Using the multiple regression method, the level of zinc (R = 0.51) and copper (R = 0.23) contents were shown to be inhibited by studied soil characteristics. It was also shown the significance of differences in markedly higher contents of copper and zinc in arable humus soil level in relation to the contents in subsoil, what indicates the impact of anthropogenic and biogenic factors on behavior of those metals in soil profile.

Słowa kluczowe

PL

zawartosc miedzi; grunty orne; metale ciezkie; zanieczyszczenia gleb; Dolny Slask; zawartosc cynku

• Wydawca: -
• Czasopismo: Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
• Rocznik: 2004
• Tom: 501
• Opis fizyczny: s.243-251,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Kucharzewski A

• Katedra Rolniczych Podstaw Kształtowania Środowiska, Akademia Rolnicza, pl.Grunwaldzki 24, 50-375 Wroclaw

autor

Nowak L

• Katedra Rolniczych Podstaw Kształtowania Środowiska, Akademia Rolnicza, pl.Grunwaldzki 24, 50-375 Wroclaw

Bibliografia

• Bolibrzuch E., Gałczyńska B., Kabata-Pendias A., Piotrowska M., Tarłowski P., Wiącek K. 1978. Oznaczanie zawartości pierwiastków śladowych oraz siarki w glebach i roślinach metodami kolorymetrycznymi i spektrometrii absorpcji atomowej. IUNG-Puławy: 71 ss.
• Dobrzański J., Brydziak H. 1995. Wpływ polskiego przemysłu miedziowego na środowisko naturalne. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 418: 391-398.
• Dębowski M., Kucharzewski A. 1996. Ocena zawartości metali ciężkich w glebach Dolnego Śląska. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 434: 849-854.
• Gorlach E., Gambuś F. 1997. Nawozy fosforowe i wieloskładnikowe jako źródło zanieczyszczenia gleby metalami ciężkimi. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 448a: 139-146.
• Kabata-Pendias A., Pendias H. 1999. Biogeochemia pierwiastków śladowych. Wydaw. Nauk. PWN Warszawa: 398 ss.
• Kabata-Pendias A., Piotrowska M., Motowicka-Terelak T., Maliszewska-Kordybuch B., Filipiak K., Krakowiak A., Pietruch Cz. 1995. Podstawy oceny chemicznego zanieczyszczenia gleb. Metale ciężkie, siarka i WWA. PIOŚ, IUNG-Puławy, Bibl. Mon. Środ., Warszawa: 41 ss.
• Małysowa E., Patorczyk-Pytlik B. 1986. Zawartość metali ciężkich w nawozach fosforowych produkowanych i stosowanych w Polsce. Prace Nauk. AE-Wrocław, Chemia 338: 75-78.
• Metody badań laboratoryjnych w Stacjach Chemiczno-Rolniczych 1969. Cz. I. Badanie gleb. Wyd. WSChR-Wrocław: 98 ss.
• Terelak H., Motowicka-Terelak T., Stuczyński T. 2000. Zasady i zakres monitorowania właściwości gleb oraz stan aktualny środowiska glebowego Polski. Nawozy i Nawożenie PTN-CIEC, 3a/2000: 178-199.
• Rozporządzenie MŚ 2002. Z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi. D. U. nr 165, poz. 1359.