Srodlesne zrodliska - problemy waloryzacji i ochrony na przykladzie regionu lodzkiego

• Autorzy: Kurowski J K , Kiedrzynski M. , Luczak M. , Gielniak P.

Warianty tytułu

EN

Forest springs - evaluation and protection problems, an example from the Lodz region

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Region łódzki wyróżnia się w Polsce środkowej względnie dużą koncentracją obszarów źródliskowych. Bogactwo rodzajów wypływów oraz związanych z nimi procesów hydrologicznych dają możliwość prześledzenia całej różnorodności szaty roślinnej tych obiektów. Badania dowodzą, że źródliska w krajobrazie leśnym są ostoją chronionych i zagrożonych składników flory, w tym gatunków górskich. Śródleśne nisze źródliskowe w regionie łódzkim są ponadto miejscem występowania trzech typów siedlisk przyrodniczych Natura 2000: łęgów (91E0), grądów (9170) i źródlisk wapiennych ze zbiorowiskami Cratoneurion commutati (7220). Zagrożenia źródlisk związane są przede wszystkim z różnorodnymi przejawami antropopresji. Poza mechanicznymi zagrożeniami zmieniającymi głównie wygląd nisz, znaczny wpływ na ich stan mają zmiany składu chemicznego wód oraz zaburzenia stosunków wodnych. Najskuteczniejszą metodą ochrony źródlisk śródleśnych jest ich bierna ochrona konserwatorska. Źródliska śródleśne w regionie łódzkim są obecnie chronione w 14 rezerwatach przyrody. Ze względu na istotne walory szaty roślinnej i krajobrazu na tę formę ochrony zasługują ponadto: Źródła Ciosenki (Nadl. Grotniki), Źródła Kamionki (Nadl. Brzeziny), Źródła Ceteńki (Nadl. Opoczno) i Źródliska Borowiny (Nadl. Bełchatów).

EN

Łódź Region is distinguished by relatively high concentration of spring areas in Central Poland. Abundance of flows types and hydrological processes give the possibility to study all diversity of plant cover of this objects. Researches proved that springs in forest landscape are refuges of protected and endangered flora elements, as well as mountain species. Forest springs niches are places of occurrence of 3 types of Natura 2000 habitats: alluvial forests (91E0), oak-hornbeam forests (9170) and petrifying springs (7220). Treatments of forest springs are connected with various form of anthropopressure. Apart from mechanical treatments, which change appearance of niches, changes of water chemical properties and disturbances of water relations have significant influence. The most effective form of protection of forest spring is their conservation. At present, in Łódź Region, forest springs are protected in 14 nature reserves. For the sake of essential value of plant cover and the landscape, the following objects deserve this form of conservation: Ciosenka Springs (Grotniki Forest District), Kamionka Springs (Brzeziny F. D.), Ceteńka Springs (Opoczno F. D.), Borowiny Springs (Bełchatów F. D.).

Słowa kluczowe

PL

Polska; region lodzki; zrodlisko; zrodla; ostoje; obszary chronione; Europejska Siec Ekologiczna Natura 2000; legi olszowe; zrodliskowe lasy legowe; leg jesionowo-olszowy; podgorski leg jesionowy; grady; zrodliska wapienne ze zbiorowiskami Cratoneurion commutati; zagrozenia srodowiska; ochrona przyrody

• Wydawca: -
• Czasopismo: Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej
• Rocznik: 2008
• Tom: 10
• Numer: 2[18]
• Opis fizyczny: s.218-235,fot.,rys.,bibliogr.

Twórcy

autor

Kurowski J K

• Uniwersytet Lodzki, Lodz

autor

Kiedrzynski M.

autor

Luczak M.

autor

Gielniak P.

Bibliografia

• Boiński M. 1999. Szata leśna Wdeckiego Parku Krajobrazowego. Wyd. Uniw. MK, Toruń, ss. 96.
• Borysiak J., Pawlaczyk P., Stachnowicz W. 2004. Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe Salicetum albae, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe. [W:] Herbich J. (red.). Lasy i Bory. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000. Podręcznik metodyczny, T. 5. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: 203–241.
• Council Directive 92/43/EEC of 21 May 1992 on the Conservation of Natural Habitats and of Wild Fauna and Flora. Official Journal of the European Communities.
• Czarnecka B., Janiec B. 2002. Przełomy rzeczne Roztocza jako modelowe obiekty w edukacji ekologicznej. Wyd. UMCS, Lublin, ss. 231.
• Dynowska I. 1991. Obieg wody. [W:] Starkel L. (red.). Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. PWN, Warszawa: 355–411.
• Fagasiewicz L. 1967. Rezerwat Wolbórka. Zesz. Nauk. UŁ, Ser. II, 23: 101–111.
• Faliński J. B. 2001. Przewodnik do długoterminowych badań ekologicznych. Vademecum Geobotanicum 1. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, ss. 672.
• Faliński J. B. 2002. Dynamika roślinności w cyrku źródliskowym. [W:] Faliński J. B. (red.) Białowieska Stacja Geobotaniczna Uniwersytetu Warszawskiego. Badania długoterminowe. Bibliografia. Baza danych o roślinności i środowisku 1952–2002. Phytocoenosis 14 (N.S.) 2002, Suplementum Bibliographiae Geobotanicae 5, Warszawa–Białowieża: 125–128.
• Gawenda-Kempczyńska D. 2005. Valuable features of springs in the Górzno-Lidzbark Landscape Park and their conservation. Ecological Questions 6/2005: 39–51.
• Hereźniak J. (1982) 1984. Rozmieszczenie liczydła górskiego (Streptopus amplexifolius (L.) DC.) w Polsce. Fragm. Flor. Geobot. 28, 2: 145–159.
• Jakubowska-Gabara J., Kucharski L. 1999. Ginące i zagrożone gatunki flory naczyniowej zbiorowisk naturalnych i półnaturalnych Polski Środkowej. Fragm. Flor. Geobot., Ser. Polonica 6: 55–74.
• Janiak A. 2004. Geobotaniczne zróżnicowanie źródlisk w strefie krawędziowej Wzniesień Łódzkich. Praca doktorska. Katedra Geobotaniki i Ekologii Roślin UŁ, Łódź. Maszynopis.
• Janiak A., Moniewski P. 2001. Rosanów – największe źródło w Polsce Środkowej. Przyroda Polski Środkowej 4: 4–9.
• Kiedrzyński M., Wolski G. J. 2006. Karta obserwacji siedliska przyrodniczego 7220 – źródliska wapienne ze zbiorowiskami Cratoneurion commutati dla obszaru Niebieskie Źródła. Katedra Geobotaniki i Ekologii Roślin UŁ. Instytut Ochrony Przyrody PAN. Kraków. Maszynopis.
• Kiedrzyński M., Zielińska K., Staniaszek-Kik M. 2007. Karta obserwacji siedliska przyrodniczego 7220 – źródliska wapienne ze zbiorowiskami Cratoneurion commutati na stanowiskach badawczych dla obszaru Niebieskie Źródła. Katedra Geobotaniki i Ekologii Roślin UŁ. Instytut Ochrony Przyrody PAN. Kraków. Maszynopis.
• Kucharski L. 2006. Flora źródlisk – skład i gatunki wskaźnikowe. [W:] Mat. Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej nt.: Źródła – środowiskowe aspekty badań, 20–22.09.2006; Łódź: 62–68.
• Kucharski L., Filipiak E. 1999. Szata roślinna obszarów źródliskowych środkowej Polski i jej ochrona. [W:] Biesiadko E., Czachorowski S. (red.). Źródła Polski. Stan badań, monitoring i ochrona. WSP, Olsztyn: 87–94.
• Kucharski L., Janiak A. 2001. Szata roślinna źródlisk w województwie łódzkim i jej ochrona. Materiały sesji i sympozjów 52 Zjazdu PTB. Poznań, s. 131.
• Kurowski J.K. 1993. Dynamika fitocenoz leśnych w rejonie kopalni odkrywkowej Bełchatów. Wyd. UŁ. Łódź.
• Kurowski J.K. 1995. Aktualne problemy ochrony szaty roślinnej i krajobrazu w regionie łódzkim. Sprawozdania z czynności i posiedzeń naukowych ŁTN. Łódź. XLIX: 353–367.
• Kurowski J.K. 2000. Widłak wroniec Huperzia selago – nowy górski gatunek we florze Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich. Acta Univ. Lodz., Folia bot. 14: 167–169.
• Kurowski J.K. 2006. Szata roślinna rezerwatu Grądy nad Lindą w środkowej Polsce. Przyroda Polski Środkowej 9: 13–20.
• Kurowski J.K., Andrzejewski H. 2003. Relikty przyrody naturalnej okolic Łodzi. Przyroda Polski Środkowej 5: 1–48.
• Kurowski J.K., Kiedrzyński M. 2005. Ścieżka przyrodniczo-leśna w rejonie projektowanego rezerwatu Źródliska-Borowiny (Buczycha) koło Bełchatowa. Przyroda Polski Środkowej 7: 33–41.
• Kurowski J.K., Kiedrzyński M. 2006. Walory szaty roślinnej i propozycje ochrony śródleśnych strumieni w Spalskim Parku Krajobrazowym. Chrońmy Przyr. Ojcz. 62, 4: 56–70, Kraków.
• Kurowski J.K. (red.) 1998. Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich. Eko-Wynik. Łódź, ss. 183.
• Maksymiuk Z. 2001. Wody. [W:] Liszewski (red.) Zarys monografii województwa łódzkiego. Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź: 60–68.
• Matuszkiewicz J. M. 2001. Zespoły leśne Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, ss. 358.
• Matuszkiewicz W. 2001. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, ss. 298.
• Moniewski P. 2004. Źródła okolic Łodzi. Acta Geogr. Lodz. 87, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź, ss. 140.
• Mowszowicz J., Olaczek R. 1961. Flora naczyniowa rezerwatu „Niebieskie Źródła”. ŁTN, Prace Wydz. III, 73: 1–40.
• Pawlaczyk P. 2004. Źródliskowe lasy olszowe. [W:] Herbich J. (red.) Lasy i Bory. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000. Podręcznik metodyczny, T. 5. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: 223–226.
• Słownik hydrogeologiczny, 1997. Wyd. Trio, Warszawa, ss. 327.
• Stańko R., Wołejko L., Osadowski Z. 1996. Analiza układów ekologiczno-krajobrazowych w projektowanym rezerwacie „Dolina rzeki Ilanki” jako podstawa optymalnego kształtowania ekotopów torfowiskowych. Przegl. Przyr. 7, 3–4: 129–138.
• Witosławski P. 1988. Tofieldia calyculata (L.) Whlb. i inne interesujące gatunki z okolic Bąkowej Góry na Wzgórzach Radomszczańskich. Fragm. Flor. et Geobot. 33, 1–2: 3–10.
• Witosławski P. 1996. Mapa zbiorowisk roślinnych projektowanego rezerwatu „Bąkowa Góra”. Acta Univ. Lodz., Folia sozol. 5: 97–113.
• Witosławski P., Kiedrzyński M. 2006. Eutroficzna młaka niskoturzycowa w rezerwacie „Jawora” (Polska środkowa) po dwudziestu latach od zaprzestania użytkowania. Studia Naturae 2006. 54, cz. I: 227–240.
• Wołejko L. 2000. Roślinność leśna i zaroślowa (klasy Alnetea glutinosae i Querco-Fagetea) kompleksów źródliskowych Polski Północno-Zachodniej. Fol. Univ. Agric. Stetin. 213. Agricultura 85: 203–220.
• Wołejko L. 2004. Źródliska wapienne ze zbiorowiskami Cratoneurion commutati. [W:] Herbich J. (red.). Wody słodkie i torfowiska. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000. Podręcznik metodyczny, T. 2. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: 172–177.