Multituberculate mammals from the Cretaceous of Uzbekistan

• Autorzy: Kielan-Jaworowska Z , Nessov L.A.
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The first western Asian multituberculates found in the Bissekty Formation (Coniacian) of Uzbekistan are described on the basis of a lower premolar (p4), a fragment of a lower incisor, an edentulous dentary, a proximal part of the humerus and a proximal part of the femur. Uzbekbaatar kizylkumensis gen. et sp. n. is defined as having a low and arcuate p4, possibly without a posterobuccal cusp; it presumably had two lower premolars, as inferred from the presence of a triangular concavity at the upper part of the anterior wall of p4, and p3 less reduced in relation to p4 than in non-specialized Taeniolabidoidea and Ptilodontoidea. Uzbekbaatar is placed in the Cimolodonta without indicating family and infraorder. It might have originated from the Plagiaulacinae or Eobaatarinae.

PL

Praca zawiera opis pięciu okazów multituberkulatów z późnej kredy (z formacji Bissekty, należącej do koniaku) z pustyni Kizylkum w Uzbekistanie. Są to pierwsze multituberkulaty z terytorium byłego Związku Radzieckiego i jedne z nielicznych na świecie z pierwszej połowy późnej kredy. Ssaki kredowe zostały ostatnio odkryte na terenie Uzbekistanu i Kazakstanu, reprezentowane prawie wyłącznie przez ssaki łożyskowe i deltateroidy; multituberkulaty, znalezione tylko w formacji Bissekty, obejmują 1% okazów ssaków. Ta proporcja różni się bardzo od stosunków w większości odsłonięć górnej kredy Azji i Ameryki północnej, gdzie multituberkulaty z reguły stanowią 50 - 70% znajdowanych okazów ssaków, a w formacjach Lance i Bug Creek w Ameryce północnej nawet więcej. Uzbekbaatar kizylkumensis gen. et sp. n., został opisany na podstawie czwartego dolnego zęba przedtrzonowego (p4). Ząb ten ma stosunkowo niską, łukowato wygiętą koronę, z dziewięcioma grzebieniami i przypuszczalnie bez tylnego guzka policzkowego. Uzbekbaatar został zaliczony do podrzędu Cimolodonta, szczepu i rodziny incertae sedis. Cimolodonta charakteryzują się obecnością dwóch dolnych przedtrzonowych: p3 i p4, przy czym p4 jest duży i łukowato wygięty; przewiesza się on nad silnie zredukowanym p3, który jest jednokorzeniowy i ma kształt patyczka przylegającego do przedniego korzenia p4. Dwa szczepy zaliczone do Cimolodonta: Ptilodontoidea i Taeniolabidoidea różnią się budową dolnego siekacza. Ponieważ siekacz ten u Uzbekbaatar nie jest znany, przynależność nowego rodzaju do szczepu nie mogła zostać ustalona. Uzbekbaatar nie może być zaliczony do podrzędów Paulchoffatoidea lub Plagiaulacoidea ze względu na łukowaty kształt p4 i przypuszczalną obecność tylko dwóch dolnych zębów przedtrzonowych, gdy w obu tych podrzędach p4 ma kształt prostokątny i występują trzy lub cztery dolne zęby przedtrzonowe. Ponadto w pracy opisano okazy oznaczone jako Multituberculata indet. sp. A, B, C, reprezentujące bezzębną żuchwę, proksymalną część kości ramiennej i proksymalną część kości udowej. W żuchwie zachowały się zębodoły zębów przedtrzonowych i trzonowych, wskazujące że multituberkulat ten miał dwa przedtrzonowe. Porównania rozmiarów tych okazów, oraz przedtrzonowego opisanego jako Uzbekbaatar kizylkumensis wykazują, że opisane multituberkulaty należą przynajmniej do dwóch taksonów. Ponadto w pracy opisano fragment dolnego siekacza z tych samych warstw, zaliczonego z zastrzeżeniem do multituberkulatów. Zilustrowane zostały również czwarte zęby przedtrzonowe przedstawicieli Plagiaulacoidea i Taeniolabidoidea, oraz przeprowadzono porównania między nimi, z których wynika, że budowa czwartego dolnego przedtrzonowego (który często zachowuje się sam) pozwala wnioskować o budowie i rozmiarach trzeciego przedtrzonowego, a także o liczbie dolnych przedtrzonowych.

Słowa kluczowe

PL

ssaki; kreda; skamienialosci; kosci; Uzbekbaatar kizylkumensis; Uzbekistan; paleontologia; Cimolodonta; zeby przedtrzonowe; multituberkulaty

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1992
• Tom: 37
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.1-17,fot.,rys.,bibliogr.

Twórcy

autor

Kielan-Jaworowska Z

• Universitetet i Oslo, Sars Gate 1, N-0562 Oslo, Norway

autor

Nessov L.A.

Bibliografia

• Archibald, J.D. 1982. A study of Mammalia and geology across the Cretaceous-Tertiary boundary in Garfield County, Montana. University of California Publications, Geological Sciences 122, I-XVI + 1-286.
• Bonaparte, J.F. 1986. Sobre Mesungulatum houssayi у nuevos mamíferos Cretácicos de Patagonia, Argentina. Actas IV Congreso Argentino de Paleontologia 2, 48-61.
• Clemens, W.A. & Kielan-Jaworowska, Z. 1979. Multituberculata, In: J. A. Lillegraven, Z. Kielan-Jaworowska, & W.A. Clemens (eds) Mesozoic Mammals: The First Two-Thirds of Mammalian History, 99-149. University of California Press, Berkeley.
• Eaton, J.G. 1987. Stratigraphy, depositional environments, and age of Cretaceous mammalbearing rocks in Utah, and systematics of the Multituberculata (Mammalia). Ph. D. dissertation, XV + 308 pp. University of Colorado, Boulder.
• Eaton, J.G. 1988. Cretaceous multituberculate (Mammalia) from Utah. Journal of Vertebrate Paleontology 8, Abstracts, 13A-14A.
• Eaton, J.G. & Cifelli, R.L. 1988. Preliminary report on Late Cretaceous mammals of the Kaiparowits Plateau, southern Utah. University of Wyoming Contributions to Geology 26, 45-55.
• Engelmann, G.F., Greenwald, N.S., Callison. G., & Chure, D.J. 1990. Cranial and dental morphology of a Late Jurassic multituberculate mammal from the Morrison Formation. Journal of Vertebrate Paleontology 10, Abstracts, 22A.
• Gradziński, R., Kielan-Jaworowska, Z., & Maryańska, T. 1977. Upper Cretaceous Djadokhta, Barun Goyot and Nemegt formations of Mongolia including remarks on previous subdivisions. Acta Geologica Polonica 27, 281-318.
• Granger, W. & Simpson, G.G. 1929. A revision of the Tertiary Multituberculata. Bulletin of the American Museum of Natural History 56, 601-676.
• Hahn, G., 1969. Beiträge zur Fauna der Grube Guimarota Nr. 3. Die Multituberculata. Palaeontographica A 133, 1-100.
• Hahn, G. 1978. Neue Unterkiefer von Multituberculaten aus dem Malm Portugals. Geologica et Palaeontologica 12, 177-212.
• Hahn, G. 1985. Zum Bau des Infraorbital-Foramens bei den Paulchoffatiidae (Multituberculata, Ober-Jura). Berliner geowissenschaftliche Abhandlungen A 60, 5-27.
• Hahn, G. & Hahn, R. 1983. Multituberculata. In: F. Westphal (ed.) Fossilium Catalogus, I: Animalia, Pars 127, 409 pp. Kugler Publiactions, Amsterdam.
• Kielan-Jaworowska, Z. 1969. Discovery of a multituberculate marsupial bone. Nature 222, 1091-1092.
• Kielan-Jaworowska, Z. 1974a. Migrations of the Multicuberculata and the Late Cretaceous connections between Asia and North America. Annals of the South African Museum 64, 231-243.
• Kielan-Jaworowska, Z. 1974b. Multituberculate succession in the Late Cretaceous of the Gobi Desert (Mongolia). In: Z. Kielan-Jaworowska (ed.) Results of the Polish-Mongolian Palaeontological Expeditions, pt. V. Palaeontologia Polonica 30, 23-44.
• Kielan-Jaworowska, Z. 1979a. Absence of ptilodontoidean multituberculates from Asia and its palaeogeographic implications. Lethaia 13, 169-173.
• Kielan-Jaworowska, Z. 1979b. Pelvic structure and nature of reproduction in Multituberculata. Nature 277, 402-403.
• Kielan-Jaworowska, Z. 1989. Postcranial skeleton of a Cretaceous multituberculate mammal. Acta Palaeontologica Polonica 34, 75-85.
• Kielan-Jaworowska. Z. 1991. Ewolucja na Lądach. 66 pp. Wydawnictwa Geologiczne. Warszawa.
• Kielan-Jaworowska, Z. & Ensom, P.C. 1991. Suprageneric taxa of Late Jurassic and Early Cretaceous multituberculate mammals. In: Z. Kielan-Jaworowska, N. Heintz, & H.-A. Nakrem (eds) Fifth Symposium on Mesozoic Terrestrial Ecosystems and Biota: Extended Abstracts. Contributions from the Paleontological Museum, University of Oslo 364, 35-36.
• Kielan-Jaworowska, Z. & Ensom, P.C. 1992. Multituberculate mammals from the Upper Jurassic Purbeck Limestone Formation of Southern England. Palaeontology 35, 95-126.
• Kielan-Jaworowska, Z. & Nessov, L.A. 1990. On the metatherian nature of the Deltatheroida, a sister group of the Marsupialia. Lethaia 23, 1-10.
• Kielan-Jaworowska, Z. & Qi, T. 1990. Fossorial adaptations of a taeniolabidoid multituberculate mammal from the Eocene of China. Vertebrata PalAsiatica 28, 83-94.
• Kielan-Jaworowska, Z., Dashzeveg, D., & Trofimov, B.A. 1987. Early Cretaceous multituberculates from Mongolia and a comparison with Late Jurassic forms. Acta Palaeontologica Polonica 32, 3-47.
• Krause, W.D. 1982. Jaw movement, dental function, and diet in the Paleocene multituberculate Ptilodus. Paleobiology 8, 265-281.
• Krause, W.D. 1986. Competitive exclusion and taxonomic displacement in the fossil record: the case of rodents and multituberculates in North America. Contributions to Geology, University of Wyoming Special Paper 3, 95-117.
• Krause, W.D. & Baird, D. 1979. Late Cretaceous mammals east of the North American Western Interior Seaway. Journal of Paleontology 53, 562-565.
• Krause, W.D. & Carlson, S.J. 1987. Prismatic enamel in multituberculate mammals: tests of homology and polarity. Journal of Mammalogy 68, 755-765.
• Krause, W.D. & Jenkins, F.A. 1983. The postcranial skeleton of North American multituberculates. Bulletin of the Museum of Comparative Zoology 150, 199-246.
• Krause, W.D., Kielan-Jaworowska, Z., & Bonaparte, J.F. 1992. Ferugliotherium Bonaparte, the first known multituberculate from South America. Journal of Vertebrate Paleontology 12, 351-376.
• Krause, W.D., Kielan-Jaworowska, Z., & Turnbull, W.D. 1990. Early Cretaceous Multituberculata (Mammalia) from the Antlers Formation, Trinity Group, in North-Central Texas. Journal of Vertebrate Paleontology 9, Abstracts, 31A.
• Lillegraven, J.A., Kielan-Jaworowska, Z., & Clemens, W.A. (eds) 1979. Mesozoic Mammals: The First Two-Thirds of Mammalian History. 311pp. University of California Press, Berkeley.
• McKenna, M.C. 1975. Toward a phylogenetic classification of the Mammalia. In: W.P. Luckett & F.S. Szalay (eds) Phylogeny of the Primates, 21-46. Plenum Press, New York.
• Nessov, L.A. (Несов, Л.А.). 1987. Результаты поисков и исследования меловых и раннепалеогенновых млекопитающих на територии СССР. Ежегоднuк Всесоюзного Палеонmологuческого Общесmва 30, 199-219.
• Nessov, L.A. (Несов, Л.А.) 1988. Комплексы позвоночных позднего мезозоя и палеоцена Средней Азии. В: Т.Н. Богданова и М.В. Ошуркова (ред.) Сmановленuе и Еволюųuя Конmuненmальных Бuоm, 93-101. Труды XXXI Сесuu Всесоюзного Палеонmологuческого Общесmва. Издательство "Наука". Ленинград.
• Nessov, L.A. & Kielan-Jaworowska, Z. 1991. Evolution of Cretaceous Asian therian mammals. In: Z. Kielan-Jaworowska, N. Heintz, & H.A. Nakrem (eds) Fifth Symposium on Mesozoic Terrestrial Ecosystems and Biota, Extended Abstracts. Contributions from the Paleontological Museum, University of Oslo 364, 51-52.
• Sigogneau-Russell, D. 1991. First evidence of Multituberculata (Mammalia) in the Mesozoic of Africa. Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Monatshefte В 2, 120-126.
• Simpson, G.G. 1928. A catalogue of Mesozoic Mammalia in the Geological Department of the British Museum. X + 215 pp. British Museum (Natural History), London.
• Simpson, G.G. 1937. Skull structure of the Multituberculata. Bulletin of the American Museum of Natural History 73, 727-763.
• Simpson, G.G. & Elftman, H.O. 1928. Hind limb musculature and habits of a Paleocene multituberculate. American Museum Novitates 333, 1-19.
• Sloan, R.E. & Van Valen, L. 1965. Cretaceous mammals from Montana. Science 148, 220-227.