Analiza zależności przestrzennych pomiędzy wybranymi elementami infrastruktury technicznej

• Autorzy: Sikora J. , Malinowski M. , Szelag M.

Warianty tytułu

EN

The spatial dependency analysis between selected elements of technical infrastructure

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Dynamicznie rozwijająca się cywilizacja wymaga dostatecznego dostępu do szeroko rozumianej infrastruktury. Termin ten oznacza zbiór urządzeń i instalacji użytku publicznego, niezbędnych do zapewnienia należytego funkcjonowania gospodarki narodowej i życia społeczeństwa [Krakowiak-Bal, 200]. Na przestrzeni wieków infrastruktura najlepiej rozwijała się w tych miejscach, gdzie zagęszczenie ludności było największe, a więc głównie na obszarach miejskich. Tendencja ta nadal jest widoczna, jednakże istniejące programy i fundusze Unii Europejskiej zapewniają wyrównywanie dysproporcji pomiędzy terenami wiejskimi a miastami. Główną rolę w tym procesie odgrywa Program Rozwoju Obszarów Wiejskich, który umożliwia uzyskanie dofinansowania do realizacji najbardziej potrzebnych w danym regionie inwestycji infrastrukturalnych. Według Siemińskiego [1996] infrastrukturę w zależności od zakresu, dzielimy na trzy grupy: infrastrukturę techniczną, infrastrukturę społeczną oraz infrastrukturę ekonomiczną. Niniejsza praca dotyczy zagadnień infrastruktury technicznej. Ten rodzaj infrastruktury charakteryzuje się niezmienną lokalizacją w terenie, ogólną dostępnością, funkcjonalnością oraz otwartością. Cechuje ją linearność, długotrwałość, kapitałochłonność (duże nakłady inwestycyjne i eksploatacyjne), niepodzielność oraz złożoność techniki i technologii wykonania. Wszystkie gałęzie infrastruktury technicznej (miedzy innymi: wodociągi, kanalizacje, drogi, koleje, itp.) są ściśle powiązane ze środowiskiem w którym występują. Celem pracy było wyznaczenie przestrzennych zależności (na podstawie statystyki I Morana) pomiędzy nasyceniem wybranymi elementami infrastruktury technicznej gmin województwa małopolskiego. Za przedmiot badań wybrano trzy gałęzie infrastruktury technicznej: sieć wodociągową, kanalizacyjną oraz gazową. Wyniki pracy odnoszą się do kwerend Głównego Urzędu Statystycznego i obejmują okres od 2004 do 2010 roku. Przyjęty okres badań miał na celu zobrazowanie rozwoju wybranych gałęzi infrastruktury technicznej w okresie przed i poakcesyjnym. W przyjętym okresie zaobserwowano największy rozwój infrastruktury technicznej w grupie gmin o bardzo wysokim nasyceniu siecią kanalizacyjną – o ponad 100 km sieci na każde 100 km2 powierzchni. Z analizy przestrzennej badanych wskaźników wynika, że w części centralnej województwa małopolskiego tworzą się klastry gmin o wysokich wartościach statystyki I Morana, zaś w części północnej i południowej klastry gmin cechujących się niskimi wartościami. Takie zależności przestrzenne odnoszą się do wszystkich przyjętych rodzajów infrastruktury technicznej.

EN

The dynamic growth of civilisation requires sufficient access to broadly defined infrastructure. The term stands for a collection of public service devices and installations that are indispensable for providing proper operation of national economy and society’s existence [Krakowiak-Bal, 2004]. For centuries, infrastructure has been best developed in the places characterised by highest population density, i.e. mainly in urban areas. This tendency is still noticeable, however, the implemented programs and European Union funds ensure reducing disproportions between rural and urban areas. The main role in this process is occupied by the Rural Development Programme, which enables receiving external funding for the realisation of infrastructure investments most crucial for the region. According to Siemiński [1996], infrastructure, with regard to its scope, is categorised into three groups: utility infrastructure, social infrastructure and economic infrastructure. The present paper considers the issues of utility infrastructure. This type of infrastructure is characterised by unalterable location in an area, general accessibility, functionality and availability. It is considered to be linear, long-lasting, capital-intensive (requiring high investment and exploitation expenditures) indivisible, and its construction requires complex technique and technology. All branches of utility infrastructure (such as waterworks, sewage systems, roads, railroads, etc.) are closely connected with their surroundings. The aim of the paper was to estimate spatial variation of saturation with chosen elements of utility infrastructure in the chosen communes and municipalities of the Malopolskie province, on the basis of Moran I statistics. Three branches of utility infrastructure were selected as the subject matter for analysis: water supply system, sewage system and gas system. The results of the study regard search queries in the Central Statistical Office dating from 2004 to 2010. This period of time was chosen for research purposes with the aim of illustrating the development of the chosen branches of utility infrastructure in the pre – and post-accession period. It was observed within the selected period of time that the highest development of utility infrastructure occurred in a group of communes and municipalities with largely developed sewage systems – over 100 kilometres of network per every 100 square kilometres of the area. Spatial analysis of indicators proves that there are clusters of communes and municipalities in the central area of the Malopolskie province that manifest high values in Moran I statistics. They stand in opposition to the northern and southern parts of the region, where the clusters of communes and municipalities manifest low values. Such spatial correlations are observed within all the selected branches of utility infrastructure.

Słowa kluczowe

PL

infrastruktura techniczna; autokorelacja przestrzenna; tereny miejskie; wodociagi; kanalizacja; drogi; koleje; statystyka I Morana; gminy; rozwoj infrastruktury; obszary wiejskie

• Wydawca: -
• Czasopismo: Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
• Rocznik: 2013
• Numer: 3/IV
• Opis fizyczny: s.275-290,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Sikora J.

• Instytut Inżynierii Rolniczej i Informatyki, Uniwersytet Rolniczy im.Hugona Kołłątaja w Krakowie, ul.Balicka 116b, 30-149 Kraków

autor

Malinowski M.

• Instytut Inżynierii Rolniczej i Informatyki, Uniwersytet Rolniczy im.Hugona Kołłątaja w Krakowie, ul.Balicka 116b, 30-149 Kraków

autor

Szelag M.

• Instytut Inżynierii Rolniczej i Informatyki, Uniwersytet Rolniczy im.Hugona Kołłątaja w Krakowie, ul.Balicka 116b, 30-149 Kraków

Bibliografia

• Anselin L. (1995). Local Indicators of spatial association-LISA. Geographical Analysis, 27 s. 96–110
• Cupiał M. (2006) System wspomagania decyzji dla gospodarstw rolniczych. Inżynieria Rolnicza, Nr 9 (84)
• Janc K. (2006). Zjawisko autokorelacji przestrzennej na przykładzie statystyki I Morana oraz lokalnych wskaźników zależności przestrzennej (LISA) – wybrane zagadnienia metodyczne. Instytut Geografii i Rozwoju RegionalnegoUniwersytetu Wrocławskiego.
• Kopczewska K. (2006). Ekonometria i statystyka przestrzenna z wykorzystaniem programu R CRAN CEDEWU, Warszawa, s. 13,15; 56, 119
• Kopczewska K. (2007). Ekonometria i statystyka przestrzenna z wykorzystaniem programu R CRAN. CEDEWU, Warszawa
• Krakowiak-Bal A. (2005). Wykorzystanie wybranych miar syntetycznych do budowy miary rozwoju infrastruktury technicznej. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich. Nr 2005/3. Kraków
• Longley P., Goodchild M., Maguire D., Rhind D. (2006). GIS Teoria i praktyka. PWN, Warszawa
• J.L. (1993). Zróżnicowanie infrastruktury obszarów wiejskich. PWN, IRWiR, Warszawa
• Sikora J. 2009. Określenie siły i charakteru autokorelacji przestrzennej na podstawie globalnej statystyki I Morana infrastruktury rolniczej Polski południowej i południowo – wschodniej. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, Nr2009/ 09. Kraków
• Widacki W. (1997). Wprowadzenie do Systemów Informacji Geograficznej. Uniwersytet Jagielloński, Kraków
• Woźnia A. Sikora J. (2007). Autokorelacja przestrzenna wskaźników infrastruktury wodno-ściekowej woj. małopolskiego. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, Nr 2007/ 4 (2). Kraków