Procesy erozyjne na stokach wylesionych w Karkonoszach

• Autorzy: Parzoch K.
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Na stokach wylesionych, gdzie prowadzona jest zrywka drewna, wskutek erozyjnej transformacji szlaków zrywkowych rozwijają się seminaturalne koryta stokowe - rynny erozyjne. Celem pracy była ocena dynamiki procesów erozyjnych na stokach wylesionych w Karkonoszach i ustalenie skutków hydrologicznych i geomorfologicznych wywołanych rozwojem erozji rynnowej. Na wybranych stanowiskach wykonywano coroczne pomiary form erozyjnych, oceniano natężenie przepływów (formuła Manninga) i badano dynamikę transportu materiału klastycznego (materiał barwiony). Rynny erozyjne rozwijają się wskutek erozji wodnej oraz działalności lodu włóknistego. Pogłębianie koryt przebiega w tempie 0,01-0,3 m (maksymalnie 2 m), a ich poszerzanie w tempie 0,01-0,2 m w trakcie jednego epizodu spływu. Wypełnianie rynien odbywa się w tempie średnio 6 mm·rok⁻¹, co powoduje zanik morfologii erozyjnej w ciągu 100-200 lat. Sieć dróg leśnych i rynien erozyjnych na stokach powoduje powstanie zlewni antropogenicznych. Prowadzi to do przerzucania wód stokowych pomiędzy zlewniami topograficznymi. Erozja rynnowa prowadzi do skrócenia czasu krążenia wody na stoku, drenowania wód podziemnych oraz przyspieszenia i zwiększenia transportu stokowego.

EN

On deforested slopes, repeated dragging of tree tunks causes considerable development of gully erosion. The aim of the studies carried out in 1996-2001 was to estimate dynamics of erosion processes and to identify hydrological and geomorphological effects of gully erosion on deforested slopes in the Karkonosze Mts. At selected sites (Fig. 1) geometric parameters of gullies were measured every year, discharge within gullies was estimated using Manning’s formula, and movement of lag gravel was investigated by means of coloured debris. Gullies develop as a result of water erosion of episodic flows and needle- ice action. Episodic deepening of channels reaches 0.01-0.3 m on average (max. 2 m), whereas broadening is 0.01-0.2 m. Channels are filled by mineral and organic material at the rate 6 mm·y⁻¹ on average; this causes disappearance of erosion micromorphology during 100-200 years. Network of forest roads and gullies causes the development of „anthropogenic” catchments. Their boundaries disregard topography therefore runoff waters may be directed from one topographic catchment to another (Fig. 2). Due to gully erosion, duration of overland flow is shortened, subsurface waters are drained, and slope sediment transfer both increases in volume and accelerates.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
• Rocznik: 2002
• Tom: 487
• Opis fizyczny: s.239-247,rys.,bibliogr.

Twórcy

autor

Parzoch K.

• Instytut Geograficzny, Uniwersytet Wroclawski, Wroclaw

Bibliografia

• Blong R.J. 1966. Discontinuous gullies on the volcanic plateau. Journal of Hydrology 5(2) New Zealand Hydrological Society: 87-99.
• Crouch R.J. 1990. Erosion processes and rates for gullies in granitic soils Bathurst, New South Wales, Australia. Earth Surface Processes and Landforms, vol. 15: 169-173.
• Dudziak J. 1974. Obserwacje nad rozwojem rynien stokowych na polanach tatrzańskich. Czasopismo Geograficzne 45(1): 163-171.
• Gerrard A.J. 1990. Mountain environment: An examination of the physical geography of mountains. Belhaven Press, London: 317 ss.
• Katrycz M.. 1998. Transport rumowiska wleczonego w zlewni Wilczego Potoku - Karkonosze Wschodnie. Acta Univ. Wratisl. No 2061, Prace Instytutu Geograficznego, seria A, Geografia Fizyczna, tom 9: 37-58.
• Katrycz M., Parzóch K. 1998. Związek pomiędzy erozją rynnową a transportem rumowiska w ciekach karkonoskich na przykładzie zlewni Wilczego Potoku, w: Geografia w kształtowaniu i ochronie środowiska oraz transformacji gospodarczej regionu górnośląskiego, Materiały 47. Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, Sosnowiec, 23-26 września 1998 r.: 92-93.
• Leopold L.B., Wolman M.G., Miller J.P. 1964. Fluvial processes in geomorphology. W.H. Freeman and Company, San Francisco and London: 333-385.
• Maciaszek W., Zwydak M. 1992. Wpływ zrywki drewna na degradację górskich gleb leśnych. Zesz. Nauk. AR w Krakowie 269, Leśnictwo 22: 29-43.
• Parzóch K. 2001. Współczesne procesy geomorfologiczne w Karkonoszach w warunkach antropopresji. Niepubl. rozprawa doktorska, Instytut Geograficzny Uniwersytetu Wrocławskiego: 232 ss.
• Starkel L. 1972. Charakterystyka rzeźby polskich Karpat i jej znaczenie dla gospodarki ludzkiej. Problemy Zagospodarowania Ziem Górskich 10: 75-150.
• Selby J.M. 1993. Hillslope Materials and Processes. Oxford University Press: 451 ss.
• Šilhavy I. 1991. Vyvoj eroze na uzemi Krkonošskeho narodního Parku v letech 1986-1989 v souvislosti s těžbou dřeva. Opera Corcontica 28: 17-46.
• Tomaszewski J.T. 1998. Ekstremalne wezbrania w górskich zlewniach Wschodnich Karkonoszy w lipcu 1997, w: Wstępna ocena przyczyn, rozmiarów i skutków. Forum Naukowo-Techniczne - Powódź 1997, Ustroń k.Wisły, 10-12 września 1997: 217-219.
• Urbanek J. 1989. Súčasné geomorfologické exogénne procesy v Malých Karpatoch medzi Bratislavou a Pezinkom. Geografický Časopis 41(3): 274-292.