Flora segetalna terenów rolniczych Puszczy Bolimowskiej i jej współczesne przemiany

• Autorzy: Warcholinska A.U.

Warianty tytułu

EN

The segetal flora of agricultural areas of the Bolimow Primeval Forest and its contemporary transformations

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Badania nad florą segetalną Puszczy Bolimowskiej przeprowadzono w latach 1981-1985. Stwierdzono 268 gatunków roślin naczyniowych, w tym 65,7% gatunków krótkotrwałych (tab. III). Spośród 268 gatunków roślin naczyniowych na apofity przypada 163 (60,8%) gatunki, a na antropofity 105 (39,2%) gatunków (tab. IV). Wśród apofitów najliczniej są reprezentowane gatunki łąkowe (30,1%), nadwodne (22,1%) oraz leśne i zaroślowe (12,9%). Bardzo rzadko notowano gatunki wrzosowisk i muraw bliźniczkowych (0,6%) oraz naskalne (0,6%). Do pospolitych apofitów należą m. in.: Equisetum arvense, Polygonum tomentosum, Chenopodium album, Convolvulus arvensis, Agropyron repens, Rumex acetosella, Stellaria media, Mentha arvensis, Galeopsis bifida, Stachys palustris, Cirsium arvense, Arnoseris minima, Juncus bufonius, Agrostis alba, Hokus mollis, Sonchus arvensis. Rzadkimi apofitami są m.in.: Alyssum calycinum, Ornithogalum umbellatum, Holosteum umbellatum, Calamintha acinos, Filago arvensis, Sedum maximum, Chenopodium polyspermum, Gnaphalium luteoalbum, Saxifraga tridactylites, Polycnemum arvense, Filago minima, Juncus capitatus, Herniaria glabra, Linaria minor, Centunculus minimus, Ranunculus sardous, Peplis portula. W grupie antropofitów największy udział mają archeofity (71,4%). Większość archeofitów to pospolite gatunki, np. Polygonum convolvulus, Raphanus raphanistrum, Apera spica-venti, Spergula arvensis, Vicia angustifolia, Scleranthus annuus, Anthemis arvensis, Viola arvensis, Setaria viridis, S. glauca, Vicia hirsuta. Do rzadkich archeofitów należą: Lathyrus tuberosus, Veronica opaca, V. polita, Linaria elatine, Digitaria sanguinalis, Lolium temulentum. Euphorbia exigua, Fumaria vaillantii, Galium spurium, Avena strigosa, A. fatua, Melandrium noctiflorum, Herniaria hirsuta, Ranunculus arvensis, Lycopsis arvensis, Valerianella dentata. Szereg archeofitów występuje na nielicznych stanowiskach, np. Bromus secalinus, Neslia paniculata, Agrostemma githago, Consolida regalis, Papaver rhoeas. Pospolitym gatunkiem wśród epekofitów (13,3%) jest Anthoxanthum aristatum (rys. 4). Gatunek ten panuje na siedliskach Teesdaleo-Arnoseridetum minimae (Warcholińska, 1988). Bardzo rzadko notowano następujące epekofity: Vida grandiflora, V dasycarpa, Datura stramonium, Amaranthus ascendes. Najwięcej antropofitów pochodzi z obszarów południowoeuropejsko-zachodnioazjatyckich (37,5%). Znaczny jest także udział gatunków południowoeuropejskich (29,8%) oraz azjatyckich (15,4%). Archeofity pochodzą głównie z południowej Europy i zachodniej Azji (tab. V). Na terenie badań najwięcej jest gatunków o malej liczbie stanowisk, rzadkich (179-66,8%), w tym 108 (40,3%) gatunków występujących na 1 do 6 stanowiskach, a najmniej o dużej liczbie stanowisk, pospolitych (31-11,6%) (tab. VI). W przedziałach o małej liczbie stanowisk zaznacza się duże zróżnicowanie grup biologicznych i geograficzno-historycznych chwastów polnych (tab. VI-X). Zróżnicowanie to zmniejsza się wraz ze wzrostem liczby stanowisk. W najniższych przedziałach przeważają gatunki stenotopowe, a najwyższych eurytopowe. Duża liczba stanowisk wiąże się także ze znaczną powierzchnią określonych siedlisk, głównie kwaśnych. O składzie flory segetalnej badanego obszaru decydują warunki przyrodnicze i antropopresja. Wobec istniejących tendencji do zmian siedlisk i fitocenoz polnych pod wpływem antropopresji, stanowiska gatunków rzadkich są na tym obszarze zagrożone, np. Ranunculus arvensis, R. sardous, Hypericum humifusum, Peplis portula, Gnaphalium uliginosum, Radiola linoides, Lathyrus tuberosus, Linaria elatine, Melandrium noctiflorum, Euphorbia exigua, Fumaria vaillantii, Valerianella dentata, Veronica opaca, V. polita, Neslia paniculata, Camelina microcarpa, Saxifraga tridactylites, Polycnemum arvense, Holosteum umbellatum, Lycopsis arvensis, Agrostemma githago, Galium spurium, Bromus secalinus, Avena strigosa, Digitaria sanguinalis, Lolium temulentum, Consolida regalis, Papaver rhoeas. Rozproszenie i niska zasobność stanowisk wielu spośród tych gatunków wzmaga proces ich recesji (rys. 2-3). Wskazanie i określenie stopnia rozpowszechnienia i zagrożenia chwastów polnych badanego terenu może w przyszłości ułatwić nie tylko ocenę natężenia i rozmiaru procesu przemian flory, ale przede wszystkim pomóc w określeniu warunków i możliwości ich ochrony, zachowania.

EN

The article provides a list of the localities of 268 species of weeds recorded in the years 1981 - 1985 on segetal habitats of the Bolimów Primeval Forest. In addition the general characteristics and an evaluation of anthropogenic changes in segetal flora in this area is presented. The analysis of collected and compiled materials has allowed the interrelationship existing between the composition of the segetal flora in the area under study and the natural conditions, state of agriculture and intensification of urban processes to be determined.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Agrobotanica
• Rocznik: 1988
• Tom: 41
• Numer: 2
• Opis fizyczny: s.321-368,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Warcholinska A.U.

• Zakład Geobotaniki i Ochrony Przyrody, Instytut Biologii Środowiskowej, Uniwersytet Łódzki, ul.Banacha 12/16, 90-237 Łódź

Bibliografia

• Kornaś J., 1968a. Geograficzno-historyczna klasyfikacja roślin synantropijnych. Mater. Zakł. Fitosoc. Stos. UW 25: 33 - 42.
• Kornaś J., 1969b. Prowizoryczna lista nowszych przybyszów synantropijnych (kenofitów) zadomowionych w Polsce. Mater. Zakł. Fitosoc. Stos. UW 25: 43 - 53.
• Kornaś J., 1977. Analiza flor synantropijnych. Wiad. Bot. 21: 85 - 91.
• Meusel H., Jäger E., Weinert E., 1965. Vergleichende Chorologie der Zentraleuropäischen Flora. Karten. Veb Gustav Fischer Verlag Jena, ss. 258.
• Meusel H., Jäger E., Rauschert S., Weinert E., 1978. Vergleichende Chorologie der Zentraleuropäischen Flora. Karten-Band II. Veb Gustav Fischer Verlag Jena, s. 255 - 421.
• Michalak S., 1970. Flora synantropijna miasta Opola. Opól. Roczn. muz. 4: 1 - 176.
• Mowszowicz J., 1960. Conspectus florae lodzensis, cz. I. Rośliny naczyniowe. Pr. Wydz. Mat.-Przyr. ŁTN 69: 1 - 375.
• Mowszowicz J., 1978. Conspectus florae Poloniae Medianae (plantae vasculares). Przegląd flory Polski środkowej (rośliny naczyniowe). Łódź, Wyd. UŁ, ss. 395.
• Olaczek R., 1963. Niektóre rzadkie lub nowe gatunki roślin dla flory województwa łódzkiego. Zesz. Nauk. UŁ, ser. II, 14: 73 - 79.
• Olaczek R., 1974. Materiały do flory Polski środkowej. Zesz. Nauk. UŁ, ser. II, 54: 27 - 39.
• Olaczek R., msk. Środowisko przyrodnicze i przemiany krajobrazu Puszczy Bolimowskiej
• Sowa R., 1971. Flora i roślinne zbiorowiska ruderalne na obszarze województwa łódzkiego ze szczególnym uwzględnieniem miast i miasteczek. Łódź, Wyd. UŁ, ss. 282.
• Sowa R., Warcholińska A. U., 1979. Flora segetalna Wzgórz Radomszczańskich (Wyżyna Przedborska). Acta Univ. Lodz., Zesz. Nauk. UŁ, ser. II, 27: 75 - 119.
• Sowa R., Warcholińska A. U., 1981. Flora synantropijna Sulejowa i Podklasztorza. Acta Univ. Lodz., Folia bot. 1: 77 - 131.
• Sowa R., Warcholińska A. U., 1984a. Flora synantropijna Piotrkowa Trybunalskiego i Tomaszowa Mazowieckiego. Acta Univ. Lodz., Folia bot. 2: 41 - 101.
• Sowa R., Warcholińska A. U., 1984b. Flora synantropijna Sieradza i Zduńskiej Woli. Acta Univ. Lodz., Folia bot. 3: 151 - 207.
• Sowa R., Warcholińska A. U., 1987. Flora synantropijna Łowicza i Skierniewic. Acta Univ. Lodz., Folia bot. 5: 109 - 164.
• Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B., 1976. Rośliny polskie. Warszawa, ss. 1020.
• Trzcińska-Tacik H., 1979. Flora synantropijna Krakowa. Wyd. Uniwer. Jagiell., ss. 278.
• Warcholińska A. U., 1974. Niektóre nowe lub rzadkie gatunki we florze segetalnej Równiny Piotrkowskiej. Zesz. Nauk. UŁ, ser. II, 54: 109 - 121.
• Warcholińska A. U., 1976. Flora segetalna Równiny Piotrkowskiej (Mezoregion Nizin Środkowopolskich). Zesz. Nauk. UŁ, ser. II, 8: 63 - 95.
• Warcholińska A. U., 1977. Nowe stanowiska Vicia grandiflora Scop, w północno-wschodniej części Niziny Południowowielkopolskiej. Bad. fizjogr. nad Pol. Zach., ser. B, 30: 187 - 192.
• Warcholińska A. U., 1979. Współczesne przeobrażenia zbiorowisk segetalnych w środkowej Polsce. Acta agrobot. 32: 239 - 269.
• Warcholińska A. U., 1981a. Typy fitocenoz chwastów zbóż ozimych okolic Łowicza i ich wartość diagnostyczna. Fragm. flor. Geobot. 27: 627 - 639.
• Warcholińska A. U., 1981b. Stan i zagrożenie niektórych chwastów polnych z rodziny Gramineae w środkowej Polsce. ŁTN, Spraw, z Czynności i Posiedzeń Nauk. 35: 1 - 8.
• Warcholińska A. U., 1981 c. Materiały do flory segetalnej południowo-wschodniej części Niziny Południowowielkopolskiej. Bad. fizjogr. nad Pol. Zach., ser. B, 34: 103 - 129.
• Warcholińska A. U., 1981d. Flora segetalna Wzniesień Łódzkich. Acta Univ. Lodz., Folia bot. 1: 113 - 179.
• Warcholińska A. U., 1982a. Zbiorowiska segetalne zbóż ozimych Skierniewic i terenów przyległych. Acta agrobot. 34: 285 - 300.
• Warcholińska A. U., 1982b. Chwasty polne w ekspansji. ŁTN, Spraw. z Czynności i Posiedzeń Nauk. 36: 1 - 7.
• Warcholińska A. U., 1982c. Materiały do flory środkowej Polski, cz. I. ŁTN, Spraw, z Czynności i Posiedzeń Nauk. 36: 1 - 8.
• Warcholińska A. U., 1982d. Zbiorowiska segetalne z Vicia grandiflora Scop, w północno-wschodniej części Niziny Południowowielkopolskiej. Bad. fizjogr. nad Pol. Zach., ser. B, 33: 55 - 57.
• Warcholińska A. U., 1983. Stan i zagrożenie niektórych gatunków chwastów z Nanocyperion flavescentis Koch 1926 w środkowej Polsce. Fragm. flor. geobot. 29: 53 - 72.
• Warcholińska A. U., 1984. Materiały do flory segetalnej okolic Łowicza i Skierniewic. Acta Univ. Lodz., Folia bot. 3: 209 - 238.
• Warcholińska A. U., 1986-1987. Lista zagrożonych gatunków roślin segetalnych środkowej Polski. Fragm. flor. geobot. 31 - 32: 225 - 231.
• Warcholińska A. U., 1988. Roślinność segetalna terenów rolniczych Puszczy Bolimowskiej i jej współczesne przemiany. Acta agrobot. 41, 2: 369 - 452.
• Warcholińska A. U., Siciński J. T., 1984. Flora segetalna Bełchatowskiego Okręgu Górniczo-Energetycznego. Acta Univ. Lodz., Folia hot. 2: 103 - 131.
• Wiśniewski J., 1965. Niektóre rzadsze chwasty powiatu łowickiego. Zesz. Nauk. UŁ, ser. II, 18: 131 - 134.
• Wiśniewski J., 1968. Występowanie zespołu maku piaskowego - Papaveretum argemonis - w powiecie łowickim. Zesz. Nauk. UŁ, ser. II, 28: 119 - 123.
• Wiśniewski J., 1970. Zespół Vicietum tetraspermae Kruseman et Vlieger 1939 w pow. łowickim (woj. łódzkie). Zesz. Nauk. UŁ, ser. II, 36: 53 - 61.
• Wiśniewski J., 1971a. Zespół Arnosero-Scleranthetum (Chouard 1925) Tx. 1937 w pow. łowickim (woj. łódzkie). Zesz. Nauk. UŁ, ser. II, 41: 135 - 139.
• Wiśniewski J., 1971 b. O zespole Lamio-Veronicetum politae Kornaś 1950. Zesz. Nauk. UŁ, ser. II, 41: 141 - 144.
• Wiśniewski J., 1974. Chwasty polne woj. łódzkiego. Zesz. Nauk. UŁ, ser. II, 54: 51 - 45.
• Wiśniewski J., 1976a. Chwasty polne północnych obszarów województwa łódzkiego, cz. III. Zesz. Nauk. UŁ, ser. II, 2: 49 - 58.
• Wiśniewski J., 1976b. Chwasty polne północnych obszarów woj. łódzkiego, cz. IV. Zesz. Nauk. UŁ, ser. II, 8: 17 - 29.
• Zając A., 1979. Pochodzenie archeofitów występujących w Polsce. Uniwer. Jagiell., ss. 213.
• Zarzycki K., 1984. Ekologiczne liczby wskaźnikowe roślin naczyniowych Polski. PAN _ Instytut Botaniki, ss. 45.