Kruszczyk błotny Epipactis palustris w województwie dolnośląskim - występowanie, zagrożenia i zalecenia dla ochrony

• Autorzy: Jakubska-Busse A. , Sliwinski M.

Warianty tytułu

EN

Marsh Helleborine Epipactis palustris in Lower Silesia Province - occurrence, threats and recommendations for protection

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Epipactis palustris (L.) Crantz kruszczyk błotny to jeden z najbardziej zagrożonych gatunków storczyków w województwie dolnośląskim. Spośród 70 stanowisk podawanych z tego terenu przed 1945 rokiem obecnie istnieje jedynie 14. W artykule podano wykaz stanowisk historycznych i aktualnie istniejących oraz zagrożenia dla istniejących populacji

EN

Detailed studies on populations of Epipactis palustris (L.) Crantz have been carried out in selected regions of Lower Silesia Province since 2003. Original data from studies of German researchers, who had examined the issue in Lower Silesia Province until 1945, were used in the study. Marsh helleborine in this area was relatively abundant until 1945. As many as 70 sites had been reported from this region before 1945, which were situated mainly in forests (Schube 1903, 1903a, 1916; Herr 1928; Schalow 1933), along riversides (Wimmer, Grabowski 1829; Schube 1901; Schalow 1936) and on marshlands (Schube 1904). After 1945, Marsh helleborine was seldom studied in Lower Silesia Province and there are no detailed studies on this species from that time. Epipactis palustris is present on the list of the most endangered species in the region (Kącki et al. 2003), yet without a detailed description or confirmed occurrence sites. Only 14 sites of E. palustris have been known in Lower Silesia Province until the present day (Radomice, between Krzeczyn Wielki and Krzeczyn Mały, Miłoradzice, Dębno, Krzydlina Mała, Łozina, between Muchów and Jurczyce, Muchów, Pomocne, Duszniki Zdrój, Stary Waliszów), three new sites of the species were found in Niedamirów, Prawików and Słoszów (Fig. 1). At present, the species completely withdrew from riparian forests. Water seepage areas (Narkiewicz 1999) and wet meadows (Kwiatkowski 2006), e.g. Cirsietum rivularis (Pokorny 2001) and Selino- -Molinietum with variable moisture content (Kącki 2007) are the habitats where the species still occurs. The most serious threat for the existence of the species are deterioration of natural habitats, ploughing, drainage, re-cultivation of an area, as well as secondary succession (Piękoś-Mirkowa, Mirek 2003). Inappropriate exploitation of meadows can also pose a threat to marsh helleborine as it does not tolerate intensive grazing or regular cutting, particularly during the flowering season. The species is described as highly endangered because of major human interference in its natural habitats, which changes the number of habitats potentially available for this species (Kowalewska 1995)

Słowa kluczowe

PL

gatunki zagrozone; kruszczyk blotny; Epipactis palustris; wystepowanie; zagrozenia roslin; ochrona roslin; woj.dolnoslaskie

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2011
• Tom: 67
• Numer: 6
• Opis fizyczny: s.519-526,rys.,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Jakubska-Busse A.

• Zakład Bioróżnorodności i Ochrony Szaty roślinnej, Instytut Biologii Roślin, Uniwersytet Wrocławski, ul.Kanonia 6/8, 50-328 Wrocław

autor

Sliwinski M.

Bibliografia

• Barber E. 1901. Flora der Oberlaustitz II. Teil die Gymnospemen und Monocotyledonen: Rosales. Abh. Natursforsch. Ges. Görlitz. 27: 1-169.
• Bena W 1999. Wymarłe rośliny chronione polskiej części Górnych Łużyc. Roczn. Jeleniogórski XXXI: 93-100.
• Czuluk J. 1999. Stan populacji kukułki szerokolistnej Dactylorhiza majalis w Krowiarkach (Sudety Wschodnie) w latach 1995 i 1996. Prz. Przyr. 10 (3-4): 151-156.
• Delforge P. 2006. Orchids of Europe, North Africa and the Middle East. A&C Black, London.
• Fiek E., Uechtritz v. R. 1881. Flora von Schlesien preussischen und österreichischen Anteils enthaltend die wildwachsende, verwilderte und angebaute Phanerogamen und Gefäss-Cryptogamen. J. U. Kern’s Verl., Breslau.
• Herr O. 1928. Die Naturdenkmäler des Kreis Lauban. W: Heimatbuch des Kreises Lauban. Marklissa 1928: 104-116.
• Jakubska A., Smoczyk M., Kadej M. 2005. Kruszczyk błotny Epipactis palustris (L.) Crantz na Ziemi Kłodzkiej. Przyr. Sud. 8: 3-12.
• Kącki Z. 2007. Comprehensive syntaxonomy of Molinion meadows in southwestern Poland. Acta Bot. Sil. Monogr. 2: 1-134.
• Kącki Z., Dajdok Z., Szczęśniak E. 2003. Czerwona lista roślin naczyniowych Dolnego Śląska. W: Kącki Z. (red). Zagrożone gatunki flory naczyniowej Dolnego Śląska. Wyd. „pro Natura”, Wrocław: 9-65.
• Kowalewska J. 1995. Stan zachowania i formy zagrożeń Epipactis palustris (L.) Crantz na terenie Pobrzeża i Pojezierza Kaszubskiego. Bad. Fizj. Pol. Zach. Seria B, 44: 173-177.
• Kwiatkowski P. 2001. Projekt ochrony szaty roślinnej Gór Kaczawskich i ich Pogórza. Ann. Sil. 31: 5-26.
• Kwiatkowski P. 2006. Current state, separateness and dynamics of vascular flora of the Góry Kaczawskie (Kaczawskie Mountains) nad Pogórze Kaczawskie (Kaczawa Plateau). I. Distribution atlas of vascular plants. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków.
• Limpricht W. 1943. Kalkpflanzen der westlichen Grafschatz Glatz. Englers Bot. Jahrb. 73 (2): 151-174.
• Matuszkiewicz W. 2005. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. PWN, Warszawa.
• Miniewska M., Graczyk M. 2010. Dokumentacja przyrodnicza - siedliskowa na potrzeby programu rolnośrodowiskowego prowadzonego w latach 2007-2013 dla obszaru Natura 2000 Dębniańskie Mokradła PLH20002 Park Krajobrazowy „Dolina Jezierzycy“, 28.12.2010 r.
• Narkiewicz C. 1999. Storczyki (Orchidaceae) Parku Krajobrazowego Doliny Bobru. Roczn. Jeleniogórski 31: 11-21.
• Peck R. 1875. Beiträge zur Flora der Oberlausitz. Abh. Naturforsch. Ges. Görlitz 15: 179-185.
• Piękoś-Mirkowa H., Mirek Z. 2003. Flora Polski. Atlas roślin chronionych. Wyd. Multico, Warszawa.
• Pokorny J. 2001. Zespół Cirsietum rivularis (Ralski 1931) z Dactylorhiza majalis (Rchb.) Hunt et Summerh. w Krowiarkach (Sudety Wschodnie). Ann. Sil. 31: 59-80.
• Proházka F. 1977. Kvétena. W: Roček Z. (red.). Příroda Orlických hor a Podorlicka. Státní zemědělské nakladatesltví, Praha: 337-402.
• Proházka F., Velísek V. 1983. Orchideje naší přírody. Academia, Praha.
• Průša D. 2005. Orchideje České republiky. Computer Press, Brno.
• Schalow E. 1933. Die Ergebnisse der Durchforschung der schlesichen Gefässpflanzen im Jahre 1932. J.- Ber. Schles. Gesell. vaterl. Cultur 105: 154-173.
• Schalow E. 1936. Die Ergebnisse der Durchforschung der schlesichen Gefässpflanzen im Jahre 1935. J.- Ber. Schles. Gesell. vaterl. Cultur 108: 66-81.
• Schube T. 1901. Die Ergebnisse der Durchforschung der schlesichen Gefässpflanzen im Jahre 1900. J.-Ber. Schles. Gesell. vaterl. Cultur 78: 94-115.
• Schube T. 1903. Die Verbreitung der Gefäßpflanzen in Schlesien preussischen und österreichischen Anteils. R. Nischkowsky Verl., Breslau.
• Schube T. 1903a. Die Ergebnisse der Durchforschung der schlesichen Gefässpflanzen im Jahre 1902. J.-Ber. Schles. Gesell. vaterl. Cultur 80: 33-59.
• Schube T. 1904. Die Ergebnisse der Durchforschung der schlesichen Gefässpflanzen im Jahre 1903. J.-Ber. Schles. Gesell. vaterl. Cultur 81: 42-64.
• Schube T. 1908. Die Ergebnisse der Durchforschung der schlesichen Gefässpflanzen im Jahre 1907. J.-Ber. Schles. Gesell. vaterl. Cultur 85: 46-65.
• Schube T. 1909. Die Ergebnisse der Durchforschung der schlesichen Gefässpflanzen im Jahre 1908. J.-Ber. Schles. Gesell. vaterl. Cultur 86: 48-66.
• Schube T. 1915. Die Ergebnisse der Durchforschung der schlesichen Gefässpflanzen im Jahre 1914. J.-Ber. Schles. Gesell. vaterl. Cultur 92: 42-61.
• Schube T. 1916. Die Ergebnisse der Durchforschung der schlesichen Gefässpflanzen im Jahre 1915. J.-Ber. Schles. Gesell. vaterl. Cultur 93: 35-45.
• Schube T. 1919. Die Ergebnisse der Durchforschung der schlesichen Gefässpflanzen im Jahre 1918. J.-Ber. Schles. Gesell. vaterl. Cultur 96: 5-11.
• Smoczyk M. 2005. Rzadkie i zagrożone gatunki roślin naczyniowych Gór Bystrzyckich i Orlickich (Sudety Środkowe) - cz.2. Przyr. Sud. 8: 17-34.
• Smoczyk M. 2010. Rzadkie i zagrożone rośliny naczyniowe Pogórza Orlickiego (Sudety Środkowe) - część 1. - Przyr. Sud. 13: 53-70.
• Smoczyk M., Jakubska A. 2006. Rozmieszczenie storczykowatych Orchidaceae w Górach Bystrzyckich (Sudety Środkowe). Przyr. Sud. 9: 47-60.
• Szlachetka A. 1997. Inwentaryzacja przyrodnicza gminy Lubin. Rośliny i grzyby, zwierzęta. Fundacja Ekologiczna Ziemi Legnickiej „Zielona Akcja”, Legnica.
• Szlachetko D.L. 2001. Flora Polski. Storczyki. Wyd. Multico, Warszawa.
• Szlachetko D.L., Skakuj M. 1996. Storczyki Polski. Wyd. Sorus, Poznań.
• Vlčko J., Dítě D., Kolník M. 2003. Orchids of Slovakia. Vstavačovité Slovenska, Banská Bystrica.
• Williams J.G., Williams A.E., Arlott N. 1978. Orchids of Britain and Europe with North Africa and the Middle East. Collins, London.
• Wimmer F., Grabowski H. 1829. Flora Sil. II. Vrat.
• Wyrzykiewicz-Raszewska M., Brzeg A., Kuświk H. 2001. Interesujące stanowisko kruszczyka błotnego Epipactis palustris (L.) Crantz w Koziegłowach koło Poznania. Roczn. AR Pozn. 334, Bot. 4: 215-220.
• Zając A. 1978. Założenia metodyczne „Atlasu rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce”. Wiad. Bot. 22 (3): 145-155.
• Zarzycki K., Szeląg Z. 1992. Czerwona lista roślin naczyniowych zagrożonych w Polsce. W: Zarzycki K., Wojewoda W., Heinrich Z. (red.). Lista roślin zagrożonych w Polsce (wyd. 2). Inst. Bot. im. W Szafera, PAN, Kraków: 87-98.
• Zarzycki K., Szeląg Z. 2006. Czerwona lista roślin naczyniowych w Polsce. W: Mirek Z., Zarzycki K., Wojewoda W, Szeląg Z. (red.). Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Inst. Bot. im. W. Szafera, PAN, Kraków: 11-20.