Dragonflies (Odonata) of the left-bank Bug River valley between Wlodawa and Koden (middle-eastern Poland)

• Autorzy: Buczynski P.

Warianty tytułu

PL

Ważki (Odonata) lewobrzeżnej doliny Bugu między Włodawą a Kodniem (Polska Środkowo-Wschodnia)

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The presented paper analyses the occurrence of dragonflies in the left-bank (Polish) part of the Bug River valley between Włodawa and Kodeń (65 km of the river course, 51°32’–51°55’ N, 23°31’–23°38’ E). In total, 40 species were recorded. The key sites for dragonflies were oxbow lakes, the Bug River and its tributaries. Species diversity was found to be relatively low due to a lack of peat lands and dystrophic waters, as well as strong astatism of small water bodies. The effects of strong water pollution in the Bug River were evident. The species composition of dragonflies was typical, but densities of Gomphidae (particularly Ophiogomphus cecilia ) suggested an adverse state of the environment. This is caused by surface runoffs of agricultural wastewater in Poland, but also by strongly polluted rivers in the territory of Ukraine. The study includes a review of earlier research conducted in the upper course Bug River valley. Considering both the old and new data, 54 dragon fly species were recorded in the Middle Bug River valley between Gołębie and Kodeń (246 km of the river course at the border of Poland with Ukraine and Belarus). It is an area of high importance for the protection of dragonflies in terms of species diversity and species assemblages.

PL

Analizowano występowanie ważek w lewobrzeżnej (polskiej) części doliny Bugu pomiędzy Włodawą i Kodniem (65 km biegu rzeki, 51°32’–51°55’ N, 23°31’–23°38’ E). Wykazano 40 gatunków. Kluczowe dla występowania ważek były: starorzecza, rzeka Bug i jej dopływy. Stosunkowo małe bogactwo jakościowe odonatofauny wynikało z małego zróżnicowania siedlisk, zwłaszcza z braku torfowisk i wód dystroficznych oraz z silnego astatyzmu drobnych zbiorników. Widać było skutki silnego zanieczyszczenia wody w Bugu: skład gatunkowy ważek był prawidłowy, ale zagęszczenia Gomphidae (zwłaszcza Ophiogomphus cecilia) wskazywały na niekorzystny stan środowiska. Jest to powodowane przez spływy powierzchniowe ścieków rolniczych w Polsce, ale też silne zanieczyszczenie rzeki jeszcze na obszarze Ukrainy. Omawiane prace były kontynuacją wcześniejszych badań, prowadzonych w dolinie Bugu w wyższym biegu rzeki. Podsumowując nowe i stare dane, w dolinie środkowego Bugu między Gołębiami i Kodniem (246 km biegu rzeki na granicy Polski z Ukrainą i Białorusią), stwierdzono 54 gatunki ważek, co stanowi 74% fauny Polski jak też 73% fauny Ukrainy i 86% fauny Białorusi. Jest to obszar o dużym znaczeniu dla ochrony ważek pod względem bogactwa gatunkowego i zgrupowań gatunków. Występuje tu niewiele ważek zagrożonych w Polsce, ale jest to istotny rezerwuar taksonów zagrożonych w Europie Środkowej: stwierdzono 62–79% gatunków z Czerwonych list krajów sąsiadujących z Polską.

Słowa kluczowe

EN

dragonfly; Odonata; Ophiogomphus cecilia; Bug River; Bug valley; flood plain; faunistics; assemblage; conservation; Poland

• Wydawca: -
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Acta Biologica. Uniwersytet Szczeciński
• Rocznik: 2012
• Tom: 19
• Opis fizyczny: p.47-69,fig.,ref.

Twórcy

autor

Buczynski P.

• Institute of Biology and Biochemistry, Department Zoology, Faculty of Biology and Biotechnology, Maria Curie-Sklodowska University, Akademicka 19, 20-033 Lublin, Poland

Bibliografia

• Aidukaitė D. 2007a. Mažoji išnura. Ischnura pumilio (Charpentier, 1825). In: V. Rašomavičius (ed.), Lietuvos raudoni knyga . Aplinkos apsaugos ministerija, Vilnius, 44.
• Aidukaitė D. 2007b. Geltonkojis žirgelis. Gomphus flavipes (Charpentier, 1825). In: V. Rašomavičius (ed.), Lietuvos raudoni knyga . Aplinkos apsaugos ministerija, Vilnius, 50.
• Aidukaitė D. 2007c. Grakščioji skėtė. Leucorrhinia caudalis (Charpentier, 1840). In: V. Rašomavičius (ed.), Lietuvos raudoniknyga. Aplinkos apsaugos ministerija, Vilnius, 54.
• Aidukaitė D. 2007d. Šarvutoji skėtė. Leucorrhinia pectoralis (Charpentier, 1825). In: V. Rašomavičius (ed.), Lietuvos raudoni knyga . Aplinkos apsaugos ministerija, Vilnius, 55.
• Bernard R. 2008. 1037 Trzepla zielona Ophiogomphus Cecilia [Ophiogomphus Cecilia]. In: Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000 [Monitoring of species and environmental habitats with particular consideration of special habitat protection areas Natura 2000] . Internet: http://www.gios.gov.pl/siedliska/pdf/wyniki_monitoringu_ zwierzat_ophiogomphus_cecilia.pdf (accessed April 5, 2012) (in Polish).
• Bernard R. 2010. Trzepla zielona Ophiogomphus Cecilia [Ophiogomphus Cecilia]. In: M. Makomaska-Juchiewicz (ed.), Monitoring gatunków zwierząt. Przewodnik metodyczny. Część I [Monitoring of animal species. Methodological guide. Part I]. GIOŚ, Warszawa: 32–58 (in Polish). Bernard R., Buczyński P., Tończyk G. 2002. Present state, threats and conservation of dragonflies (Odonata) in Poland. Nature Conservation , 59 (2): 53–71.
• Bernard R., Buczyński P., Tończyk G., Wendzonka J. 2009. A distribution atlas of drag onflies (Odonata) in Poland. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• Biesiadka E. 1977. XI. Coleoptera. In: A. Wróblewski (ed.), Bottom fauna of the heated Konin Lakes. PWN, Warszawa–Poznań: 259–280.
• Błachuta J., Błachuta J. 2003. Ocena ekologiczna Bugu na podstawie makrozoobentosu [Ecological evaluation of the Bug River based on macrozoobenthos]. In: VI Międzynarodowa Konferencja naukowa „Zagospodarowanie zlewni Bugu i Narwi w ramach zrównoważonego rozwoju”,
• Warszawa–Popowo, 23–24 maja 2003 [VI International Scientific Conference “Management of the Bug and Narew River drainage basins in the scope of sustainable development”, Warszawa–Popowo, 23–24 May 2003]: 147–155 (in Polish).
• Bondarchuk T. 2009. Baseline assessment of water contamination in Ukrainian part of Western Bug Basin. In: 23 rd European Regional Conference “Progress in Managing Water for Food and Rural Development”, 18–24 May 2009, Lviv, Ukraine. Internet: http://europeicid2009.org/media/trudy/Bodnarchuk_Ukraine.pdf (accessed April 6, 2012).
• Briers R.A., Biggs J. 2003. Indicator taxa for the conservation of pond invertebrate diversity. Aquatic Conservation: Marine and Freshwater Ecosystems , 13: 232–330.
• Brockhaus T., Rychła A. 2009. Vorläufige kommentierte Checkliste der Libellen des Muskauer Faltenbogens (Insecta: Odonata). Berichte der naturforschenden Gesell schaft der Oberlausitz , 17: 77–82.
• Buczyńska E. 2006. Species diversity of the caddisflies (Trichoptera) in the left-bank river Bug valley. Teka Komisji Ochrony i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego , 1: 195–201.
• Buczyński P. 2001. Ważki (Insecta: Odonata) Krzczonowskiego Parku Krajobrazowego [Dragonflies (Insecta: Odonata) of the Krzczonowski Landscape Park]. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody, 20 (1): 63–78 (in Polish).
• Buczyński P. 2003. Ważki (Odonata) Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego [Dragonflies (Insecta: Odonata) of the Iława Lakeland Landscape Park]. Rocznik naukowy Polskiego Towarzystwa Ochrony Przyrody „Salamandra”, 7: 65–85 (in Polish).
• Buczyński P. 2004. Ważki (Odonata) Poleskiego Parku Narodowego i jego otuliny: nowe dane i podsumowanie badań z lat 1985–2003 [Dragonflies (Insecta: Odonata) of the Poleski National Park and its buffer zone: new data and summary of studies from the years 1985–2003]. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody , 23 (3): 381–394 (in Polish).
• Buczyński P. 2006. General notes about the dragonfly (Odonata) fauna of the River Bug valley in the Lublin Region (SE Poland). In: R. Buchwald (ed.), Habitat selec tion, reproductive behaviour and conservation of central-European dragonflies (Odonata). Proceedings of the 23rd Annual Meeting of the “Association of Ger man-Speaking Odonatologists (GdO) at Oldenburg (Lower Saxony, Germany), 19–21.03.2004. Aschenbeck & Isensee Universitätsverlag, Oldenburg: 73–80.
• Buczyński P. 2007. Ważki (Insecta: Odonata) doliny Bugu między Gołębiami i Włodawą [Dragonflies (Insecta: Odonata) of the Bug River valley between Gołębie and Włodawa]. Nowy Pamiętnik Fizjograficzny , 5 (1–2), 3–26 (in Polish).
• Buczyński P. 2008. Ocena stanu zachowania trzepli zielonej Ophiogomphus cecilia na wybranych dwóch obszarach (Bug, Narew), na podstawie badanych (zgodnie z ustaloną metodyką) wskaźników stanu populacji gatunku i stanu jego siedliska oraz zebranie innych informacji mających znaczenie dla oceny stanu zachowania gatunku. (Istniejące i potencjalne zagrożenia, użytkowanie siedlisk, zabiegi ochronne) [Evaluation of the state of preservation of Ophiogomphus Cecilia in two selected areas (the Bug and Narew Rivers) based on the studied (in accordance with the assumed methodology) indices of the state of the population and species and the state of its habitat, and collection of other information of significance for the evaluation of the state of preservation of the species (existing potential threats, management of the sites, protection measures)]. Lublin (mscr.) (in Polish).
• Buczyński P. 2009a. Czerwona lista ważek (Odonata) województwa lubelskiego (Polska wschodnia). Druga edycja: 2009 [Red List of dragonflies (Odonata) of the Lublin Region (East Poland). Second edition: 2009]. Odonatrix , 5 (1): 25–29 (in Polish).
• Buczyński P. 2009b. Ocena efektów ochrony ważek (Odonata) i ich siedlisk w Poleskim Parku Narodowym [Evaluation of the effects of protection of dragonflies (Odonata) and their habitats in the Poleski National Park]. Lublin (mscr.) (in Polish).
• Buczyński P. 2009c. Waloryzacja fauny ważek (Odonata) w strefie oddziaływania potencjalnych lokalizacji elektrowni węglowej koło Łęcznej [Valorisation of the dragonfly fauna (Odonata) in the zone of influence of potential locations of a fossilfuel power station near Łęczna].Lublin (mscr.) (in Polish).
• Buczyński P. 2012. Materiały do Poznania ważek (Odonata) Lubelszczyzny. IV. Kolekcja Jurija Michaïlowiča Kolosowa [Materials for identification of dragonflies (Odonata) of the Lublin Region. IV. Collection of Jurij Michaïlowič Kolosow]. Odonatrix, 8 (1): 22–27 (in Polish).
• Buczyński P., Bernard R., Pietrzak L. 2009. Ważki (Odonata) wybranych zbiorników torfowiskowych w okolicy Złocieńca (Polska północno-zachodnia) [Dragonflies (Odonata) of selected peatland water bodies in the vicinity of Złocieniec (NW Poland)]. Chrońmy Przyrodę Ojczystą , 65 (5): 353–364 (in Polish).
• Buczyński P., Buczyńska E., Lechowski L. 2007. Wybrane owady wodne (Odonata, Heteroptera, Coleoptera, Trichoptera) Narwiańskiego Parku Narodowego – wyniki wstępnych badań [Selected aquatic insects (Odonata, Heteroptera, Coleoptera, Trichoptera) of Narwiański National Park – results of preliminary studies]. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody , 26 (1): 25–40.
• Buczyński P., Dijkstra K.-D.B., Mauersberger R., Moroz M. 2006. Review of the Odonata of Belarus. Odonatologica, 35 (1): 1–13.
• Buczyński P., Łabędzki A. in press. “Janowskie Forests” Landscape Park as a hotspot of dragonfly (Odonata) species diversity in Poland. In: K. Dyguś (ed.), Ecological problems of the 21st century.Wyższa Szkoła Ekologii i Zarządzania, Warszawa.
• Buczyński P., Moroz M. 2008. Notes on the occurrence of some Mediterranean dragon - flies (Odonata) in Belarus. Polish Journal of Entomology , 77 (2): 67–74.
• Buczyński P., Przewoźny M., Zgierska M. 2011. Biodiversity hot spot and important refugium of the potamocoen? Aquatic beetles (Coleoptera: Adephaga, Hydrophiloidea, Staphylinodea, Byrrhoidea) of the River Bug Valley between Włodawa and Kodeń (Eastern Poland). Acta Biologica , 18: 49–84.
• Budrys E. 2007. Žialais laumžigris. Aeshna viridis Eversmann, 1836. In: V. Rašomavičius (red.), Lietuvos raudoni knyga . Aplinkos apsaugos ministerija, Vilnius, 48.
• Budrys E., Dapkus D. 2007. Pleištinis žirgelis. Ophiogomphus cecilia (Fourcroy, 1785). In: V. Rašomavičius (ed.), Lietuvos raudoni knyga . Aplinkos apsaugos ministerija, Vilnius, 51.
• David S. 2001. Červený (ekosozologický) seznam vàžek (Insecta: Odonata) Slovenska. Ochrana prírody , 20 (Suppl.): 96–99.
• Dolný A., Bárta D., Waldhauser M., Holuša O., Hanel L. 2007. Vážky České republiky. Ekologie, ochrana a rozšiřeni. Český svaz ochránců přírody, Vlašim.Ermolenko V.M. 1994. Odonata. In: Chervona kniga Ukraini. Tvarinniy svit. Kiyiv, Ukrainska enciklopedya, 64–69.
• Gerecke R. 1991. Taxonomische, faunistische und ökologische Untersuchungen an Wassermilben (Acari, Actinedida) aus Sizilien unter Berücksichtigung anderer aquatischer Invertebraten. Lauterbornia, 7: 1–303.
• Gorb S.N., Pavljuk R.S., Spuris Z.D. 2000. Strekozy (Odonata) Ukrainy: faunisticheskiy obzor. Vestnik Zoologii, Suppl. 15: 1–154.
• Gurin V.M. 2004. Odonata. In: Krasnaya kniga Respubliki Belarus. Zhivotnye. Redkiye i nachodjashchesya pod ugrozoy ischeznoveniya vidy dikich zhivotnikh. Belarusskaya Enciklapediya, Minsk, 199–206.
• Hornung J.P., Rice T.C. 2003. Odonata and wetland quality in southern Alberta, Canada: a preliminary study. Odonatologica , 32 (2): 119–129.
• IUCN [IUCN Standards and Petitions Subcommittee] 2011. Guidelines for Using the IUCN Red List Categories and Criteria. Version 9.0. Internet: http://www.iucnredlist.org/documents/RedListGuidelines.pdf (accessed April 13, 2012).
• Iwaniuk A., Piebiak E. (eds) 2008. Raport o stanie środowiska województwa lubelskiego w latach 2006 i 2007 [Report on the state of the environment of the Lublin Voivod - ship in the years 2006 and 2007] .Biblioteka Monitoringu Środowiska, Lublin (in Polish).
• Kalkman V.J., Boudot J.-P., Bernard R., Conze K.-J., De Knijf G., Dyatlova E., Ferreira S., Jović M., Ott J., Riservato E., Sahlén G. 2010. European Red List of Dragonflies . Publications Office of the European Union, Luxembourg.
• Kolosov Yu.M. 1916. Fauna okresnostey g. Novo-Aleksandrii, Ljublinskoy gubernii. IV. Strekozy (Odonata). Zapisko Novo-Aleksandriyskago instituta selskago khozyaystwa i lesovodstwa , 25 (1): 87–118.
• Kondracki J. 2002. Geografia regionalna Polski [Regional geography of Poland]. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa (in Polish).
• Kúdela M., Dolný A., Bárta D., Blaškovič T., Bulánková E. 2004: First record of Leucorrhinia caudalis (Odonata, Libellulidae) from Slovakia. Biologia , 59 (2): 152.
• Liebmann H. 1951. Handbuch der Frisch- und Abwasserbiologie. Oldenburg, München.
• Lohr M. 2010. Libellen zweier europäischer Flusslandschaften. Arbeiten aus dem Institut für Landschaftsökologie Münster, 17: 1–183.
• Łabędzki A. 1987. Ważki (Odonata) Puszczy Zielonki koło Poznania [Dragonflies (Odonata) of the Zielonka Forest near Poznań].Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią (C) , 35: 41–52 (in Polish).
• Łabędzki A. 2006. Ważki okolic Cybinki [Dragonflies of the vicinity of Cybinka]. In: L. Jerzak (ed.) Fauna doliny Odry okolic Cybinki [Fauna of the Oder River in the vicinity of Cybinka]. Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra, 41–63 (in Polish).
• Matushkina N.A. 2007. Selysiothemis nigra (Vander Linden), 1825) new for the fauna of the Ukraine (Anisoptera: Libellulidae). Notulae Odonatologicae , 6 (10): 118–119.
• Miazga J., Parcheta D. 2007. 2.1. Wody powierzchniowe płynące [Surface flowing waters]. In: A. Roguska (ed.), Raport o stanie środowiska województwa lubelskiego w 2006 roku [Report on the state of the environment of the Lublin Voivod - ship in 2006]. Inspekcja Ochrony Środowiska, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie, 35–67 (in Polish).
• Miazga J., Skwarek M., Szady J. 2006. 2.1. Wody powierzchniowe płynące [Surface flowing waters]. In: M. Burdzicki, E. Piebiak (eds), Raport o stanie środowiska województwa lubelskiego w 2006 roku [Report on the state of the environment of the Lublin Voivodship in 2006].Biblioteka Monitoringu Środowiska, Lublin, 92–115 (in Polish).
• Michalczyk Z., Wilgat T. 1998. Stosunki wodne Lubelszczyzny [Water relations of the Lublin Region].Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin (in Polish).
• Mielewczyk S. 1966. Larwy ważek (Odonata) Wielkopolskiego Parku Narodowego [Dragonfly (Odonata) larvae of the Wielkopolski National Park]. Prace Monograficzne nad Przyrodą Wielkopolskiego Parku Narodowego, 4 (2): 1–39 (in Polish).
• Mielewczyk S. 1969. Larwy ważek (Odonata) niektórych torfowisk sfagnowych Polski [Dragonfly (Odonata) larvae of selected sphagnum, peatlands]. Polskie Pismo Entomologiczne , 39 (1): 2–81 (in Polish).
• Mielewczyk S. 1972. Ważki (Odonata) okolic Gniezna [Dragonflies (Odonata) of the vicinity of Gniezno]. Fragmenta faunistica , 18 (8): 141–162 (in Polish).
• Morpugo M. 1996. Descrizione sintetica del saprobienindex. Biologia Ambientale , 2–3/199616–29.
• Müller O. 2002. Die Habitate von Libellenlarven in der Oder (Insecta, Odonata). Naturschutz und Landschaftsplanung in Brandenburg , 11 (3): 205–212.
• Osborn R. 2005. Odonata as indicators of habitat quality at lakes in Louisiana, United States. Odonatologica , 34 (3): 259–270.
• Ott J., Piper W. 1998. Rote Liste der Libellen (Odonata). In: M. Binot, R. Bless, P. Boye, H. Gruttke, P. Pretscher (eds), Rote Liste gefährdeter Tiere Deutschlands. Schrif tenreihe für Landschaftspflege und Naturschutz , 55: 260–261
• Plewka T. 2007. Określanie klas dominacji w strukturze dominacyjnej zgrupowań owadów, na przykładzie biegaczowatych (Coleoptera: Carabidae) [Class division of domination structure in insect communities: an example of Carabids (Coleoptera: Carabidae)]. Wiadomości Entomologiczne , 26 (3): 225–231 (in Polish).
• Rehfeldt G. 1986. Libellen als Indikatoren des Zustandes von Fließgewässern des nordwestdeutschen Tieflandes. Archiv für Hydrobiologie , 108 (1): 77–95.
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt [Order of the Minister of the Environment of 12 October 2011 on species protection of animals]. Dziennik Ustaw [Journal of Laws], 239 (item. 1419) (in Polish).
• Sahlén G., Ekestubbe K. 2001. Identification of dragonflies (Odonata) as bioindicators of general species richness in boreal forest lakes. Biodiversity and Conservation, 10 (5): 673–690.
• Schmidt E. 1983. Odonaten als Bioindikatoren für mitteleuropäische Feuchtgebiete. Ver handlungen der Deutschen. Zoologischen Gesellschaft, 76: 131–136.
• Stopa-Boryczka M., Boryczka J. 2005. III Klimat [III Climate]. In: A. Richling, K. Ostaszewska (eds), Geografia fizyczna Polski [Physical geography of Poland].PWN, Warszawa, 84–127 (in Polish).
• Stryjecki R. 2009. Water mites (Acari, Hydrachnidia) of the Bug River valley between Włodawa and Kodeń. Komisji Ochrony i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego, 6: 335–344.
• Stryjecki R. 2010. Water mites (Acari, Hydrachnidia) of the northern part of Nadwieprzański Landscape Park. Komisji Ochrony i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego, 7: 389–399.
• Szujecki A. 1983. Ekologia owadów leśnych [Ecology of forest insects]. PWN, Warszawa (in Polish).
• Szwajgier W., Kovalchuk I., Michalczyk Z., Turczyński M. 2002. Fizjograficzna charakterystyka doliny Bugu i jego dorzecza [Physiographic description of the Bug River valley and its drainage basin]. In: A. Dombrowski, Z. Głowacki, W. Jakubowski, I. Kovalchuk, Z. Michalczyk, M. Nikiforov, W. Szwajgier, K.H. Wojciechowski (eds), Korytarz ekologiczny doliny Bugu. Stan – Zagrożenia – Ochrona [The ecological corridor of the Bug River valley. State – Threats – Protection]. IUCN Poland, Warszawa: 11–28 (in Polish).
• Śniegula S. 2009. Ważki (Odonata) z biorników eutroficznych gminy Borne Sulinowo (Pojezierze Zachodniopomorskie i Południowopomorskie) [Dragonflies (Odonata) of eutrophic lakes of commune Borne Sulinowo (West Pomeranian and South Pomeranian Lakelands)]. Wiadomości Entomologiczne , 28 (2): 73–82 (in Polish).
• Śniegula S., Gołąb M.J. 2009. Ważki (Odonata) wybranych zbiorników torfowiskowych okolic Bornego Sulinowa (Pojezierze Zachodniopomorskie oraz Południowopomorskie) [Dragonflies (Odonata) of selected peatland lakes in the vicinity of Borne Sulinowo (West Pomeranian and South Pomeranian Lakelands)]. Wiadomości Entomologiczne, 28 (2): 33–41 (in Polish).
• Tończyk G., Stankiewicz M. 2008. Ważki (Odonata) Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich [Dragonflies (Odonata) of the Wzniesienia Łódzkie Landscape Park]. Odonatrix , 4 (1): 1–11 (in Polish).
• Tończyk G., Stankiewicz M. 2009. Ważki (Odonata) [Dragonflies (Odonata)]. In: R. Jaskuła, G. Tończyk (eds), Owady (Insecta) Spalskiego Parku Krajobrazowego. Część I [Insects (Insecta) of the Spalski Landscape Park. Part I].Mazowiecko Świętokrzyskie Towarzystwo Ornitologiczne, Spała, 17–26 (in Polish). Trockur B., Didion A. 1999. Fortpflanzungsnachweis der Zierlichen Moosjungfer, Leu corrhinia caudalis Charpentier, 1840 im Moseltal. Abhandlungen der Delattinia, 25: 57–66.
• Tumilovich O.A. 2010. Dozorshchik-imperator, Anax imperator (Leach, 1815). In: V.P. Dedkov, G.V. Grishanov (eds), Krasnaya kniga Kalinigradskoy oblasti. Zhiwotnyje, rasteniya, griby, ekosistemy . Izdatelstvo Rossiyskogo gosudarstvennego uniwersiteta im. Immauila Kanta, Kaliningrad, 95.
• Urban D., Wójciak H. 2002. Szata roślinna doliny Bugu w Polsce – odcinek środkowy [Vegetation of the Bug River valley in Poland – middle section]. In: A. Dombrowski, Z. Głowacki, W. Jakubowski, I. Kovalchuk, Z. Michalczyk, M. Nikiforov, W. Szwajgier, K.H. Wojciechowski (eds), Korytarz ekologiczny doliny Bugu. Stan – Zagrożenia – Ochrona [The ecological corridor of the Bug River Valley. State – Threats – Protection]. IUCN Poland, Warszawa, 96–112 (in Polish).
• Zelinka M., Marvan P. 1961. Zur Präzisierung der biologischen Klassifikation der Reinheit fließender Gewässer. Archiv für Hydrobiologie, 57 (3): 389–407.