Ważki (Odonata) Rezerwatu Biosfery „Puszcza Kampinoska”: nowe dane i stan poznania

• Autorzy: Buczynski P. , Marczak D. , Tonczyk G. , Lukasuk A. , Narewska-Prella K.

Warianty tytułu

EN

Dragonflies (Odonata) of the Biosphere Reserve “Kampinos Forest”: new data and the state of knowledge

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Authors discuss the occurrence of dragonflies in the Kampinos National Park and its buffering zone which are also protected as Biosphere Reserve “Kampinos Forest”. The center of the reserve is the Kampinos Forest, the largest compact forest complex in Central Poland. The data on dragonflies of the biosphere reserve is in 21 papers which encompass in general 41 species (37 from the park and 25 from its buffering zone). The authors’ data discussed in this paper concerns 49 species. 12 species in the biosphere reserve, 12 species in the national park and 7 species in the buffering zone have been found for the first time. In total, 53 dragonfly species were recorded in the study area. In the Kampinos National Park 49 species of dragonflies were found. This number is high, however, on the vast areas of the park, poorly diversified odonatocoenoses typical of small water bodies and fens formed by common eurytopes are dominating. Stenotopes with special care species among them are known from a few dispersed sites. The most valuable is Coenagrion armatum, however, it has not been found for 17 years and its current status is unknown. The park is also a “hot-spot” of species richness of dragonflies as well as the refugium of tyrphophilous fauna with its most valuable representative Nehalennia speciosa, which is associated with the only well preserved Sphagnum peat bog (Długie Bagno). This is one of a few sites of this species of Central Poland. The area of the park requires further studies, especially on Długie Bagno which has only initial and fragmentary data. Large part of the Kampinos National Park are derelict lands on which the processes of renaturation are still ongoing. In addition, vast fens have been almost entirely drained. As a result, the leading role in the maintenance of species richness of dragonflies play anthropogenic waters – especially canals and large artificial water bodies. These habitats are more labile than natural ones, prone to succession and disturbances. The authors recommend their monitoring and, if necessary, interference in their succession and renaturation. In the buffering zone of the Kampinos National Park 32 dragonfly species have been recorded so far. More or less complete data refers only to the Vistula River, where well preserved odonatocoenoses typical of large and medium-sized lowland rivers were found. Southern and western part of the buffering zone is not interesting, subjected to strong anthropic pressure, and characterized by low diversity of water habitats. However, the western part (with the valley of the River Bzura) and northern part (with the Vistula River), encompassing flood areas and interesting oxbow lakes (with Aeshna viridis among others), cankeep valuable and diversified assemblages of dragonflies. The authors point to the urgent need for their evaluation.

Słowa kluczowe

PL

Odonata; Polska Centralna; wazki; Rezerwat Biosfery Puszcza Kampinoska; Nehalennia speciosa; nowe gatunki; wykaz gatunkow; stanowiska

• Wydawca: -
• Czasopismo: Odonatrix. Biuletyn Sekcji Odonatologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego
• Rocznik: 2014
• Tom: 10
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.1-23,rys.,bibliogr.

Twórcy

autor

Buczynski P.

• Zakład Zoologii, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, ul.Akademicka 19, 20-033 Lublin

autor

Marczak D.

• Kampinoski Park Narodowy, ul.Tetmajera 38, 05-080 Izabelin
• Wydział Ekologii, Wyższa Szkoła Ekologii i Zarządzania w Warszawie, ul.Wawelska 14, 02-061 Warszawa

autor

Tonczyk G.

• Zakład Limnologii i Ochrony Wód, Katedra Zoologii Bezkręgowców i Hydrobiologii, Uniwersytet Łódzki, ul.Banacha 12/16, 90-237 Łódź

autor

Lukasuk A.

• Berezyński Rezerwat Biosfery, ul.Centralna 4, 211188 Domzeryce, Białoruś

autor

Narewska-Prella K.

• Centrum Edukacji Ekologicznej Natura przy Związku Harcerstwa Polskiego Chorągwi Warminsko-Mazurskiej Hufca Ostróda, Związek Harcerstwa Polskiego, ul.Sienkiewicza 28, 14-100 Ostróda

Bibliografia

• Bernard R., Buczyński P., Tończyk G. 2002. Present state, threats and conservation of dragonflies (Odonata) in Poland. Nat. Conserv., 59(2): 53–71.
• Bernard R., Buczyński P., Tończyk G., Wendzonka J. 2009. Atlas rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• Bernard R., Wildermuth J. 2006. Nehalennia speciosa. [w:] IUCN 2006. 2006 IUCN Red List of Threatened Species. Internet: http://www.iucnredlist.org.
• Blunt A.G. 2006. A comparative study of Corynephorus canescens (L.) P. Beauv. communities of inland sand dunes in England and Poland. PhD Thesis, University of Wolverhampton, Wolverhampton (mscr.).
• Buczyńska E., Buczyński P., Lechowski L. 2007. Niektóre owady wodne (Odonata, Heteroptera, Coleoptera, Trichoptera) Narwiańskiego Parku Narodowego – wyniki wstępnych badań. Parki nar. Rez. Przyr., 26(1): 25–40. 22 Odonatrixo10(1)
• Buczyński P. 2002. Materiały do poznania ważek (Odonata) Lubelszczyzny. Część II. Ważki w kolekcji Zakładu Zoologii UMCS w Lublinie. Wiad. entomol., 21(1): 5–10.
• Buczyński P. 2004a. Ważki (Odonata) Poleskiego Parku Narodowego i jego otuliny: nowe dane i podsumowanie badań z lat 1985–2003. Parki nar. Rez. Przyr., 23(3): 381–394.
• Buczyński P. 2004b. Ważki (Odonata) z Polski w zbiorach Muzeum i Instytutu Zoologii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Nowy Pam. fizjogr., 3(1–2): 15–26.
• Buczyński P., Brożonowicz A., Czerniawska-Kusza I. 2013. A disjunctive site of Sympecma paedisca (Brau.) (Odonata: Lestidae) in Opole Silesia (south-western Poland). Čas. Slez. Muz. Opava, A, 62: 45–50.
• Buczyński P., Mikołajczuk P., Tończyk G. 2011. Nowe stwierdzenia łątki zielonej Coenagrion armatum (Charpentier, 1840) (Odonata: Coenagrionidae) na południowo-zachodnim skraju jego zasięgu (Polska Środkowa i Wschodnia). Odonatrix, 7(2): 41–47.
• Buczyński P., Szlauer-Łukaszewska A. w druku. Dysjunktywne stanowisko Sympecma paedisca (Brauer, 1877) (Odonata: Lestidae) w województwie lubuskim (Polska zachodnia). Wiad. entomol., 33.
• Buczyński P., Tończyk G. 2004. Rola parków narodowych w ochronie ważek (Odonata) w Polsce. Parki nar. Rez. Przyr., 23(3): 357–380.
• Buczyński P., Tończyk G. 2013. Dragonflies (Odonata) of Tuchola Forests (northern Poland). 1. Wdzydzki Landscape Park. Annals Univ. M. Curie-Skłodowska, C, 68(1): 75–103.
• Buczyński P., Żurawlew P., Michalczuk W. 2010. Nowe dane o występowaniu Crocothemis erythraea (Brullé, 1832) (Odonata: Libellulidae) w Polsce. Odonatrix, 6(2): 50–60.
• Dijkstra K.-D.B., Kalkman V.J. 2012. Phylogeny, classification and taxonomy of European dragonflies and damselflies (Odonata): a review. Org. Diver. Evol., 12(3): 209–227.
• Dijkstra K.-D.B., Koese B. 2001. Dragonflies of Prypyat National Park, Belarus (Odonata). Opusc. zool. Fluminensia, 192: 1–20.
• Fischer Z. 1958a. Wpływ temperatury na rozwój larw Lestes sponsa Leach (Odonata). Ekol. Pol., B, 4(4): 305–309.
• Fischer Z. 1958b. Wpływ niskich temperatur na przeżywalność larw Coenagrion hastulatum Charp. (Odonata). Ekol. Pol., B, 4(4): 311–315.
• Fischer Z. 1960. The influence of some changes of environment on the development of Daphnia magna Straus and the larvae of the dragon-fly Lestes nympha Sel. Pol. Arch. Hydrobiol., 7(20): 125–142.
• Fischer Z. 1961a. Cannibalism among the larvae of the dragonfly Lestes nympha Selys. Ekol. Pol., B, 7(1): 33–39.
• Fischer Z. 1961b. Some data on the Odonata larvae of small pools. Int. Rev. Ges. Hydrobiol., 46(2): 269– 275.
• Fischer Z. 1964. Cycle vital de certaines espéces de libellules du genre Lestes dans le petits bassins astatiques. Pol. Arch. Hydrobiol., 12(3): 349–382.
• Fox A.D. 1989. Ischnura pumilio (Charpentier) (Odonata: Coenagrionidae) – a wandering opportunist? Entomol. Rec. J. Var., 101(1–2): 25–26.
• Gołdyn K. 1998. Ważki (Odonata) południowo-zachodniej części Kampinoskiego Parku Narodowego. Praca magisterska, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, Uniwersytet Łódzki, Łódź (mscr.).
• Hendriks K., van Bemm elen, R. 2003. Eastern Europe Bird Trip – Summer 2003. Internet: www.birdtours. co.uk/tripreports/poland/eurotour/e-europe-sum-03.htm
• Ingenickiï I. 1893. K faune i organizacii strekoz (Odonata) Priwislyanskago Kraja. Warsh. Univ. Izv., 1893(1): 1–39.
• Ingenitzky J. 1898. Les Odonates de la Pologne Russe. Mém. Soc. Zool. France, 11: 48–61.
• Kalkman V.J., Boudot J.P., Bernard R., Conze K.-J., De Knijf G., Dyatlova E., Ferreira S., Jović M., Ott J., Riservato E., Sahlén G. 2010. European Red List of Dragonflies. Publications Office of the European Union, Luxembourg.
• Kowalczyk J.K., Szczepko K. 2001. Inwentaryzacja entomofauny terenów porolnych w fazie renaturyzacji w zachodniej części Kampinoskiego P.N. [w:] Materiały 44. Zjazdu Polskiego Towarzystwa Entomologicznego. Spała, 14–16. IX. 2001: 40.
• Król B., Skolimowska-Król M. 2004. Kampinoski Park Narodowy na tle kraju i regionu. [w:] R. Andrzejewski (red.). Kampinoski Park Narodowy, tom I. Kampinoski Park Narodowy, Izabelin: 7–36.
• Langheinrich U., Braumann F., Lüderitz V. 2010. Niedermoor- und Gewässerrenaturierung im Naturpark Drömling (Sachsen-Anhalt). Waldökol. Landsch. forsch. Nat. schutz, 10: 23–29.
• Lucker T. 1999. Limnologisch-ökologische Untersuchungen in der Ise – 10 Jahre Effizienzkontrollen im E+E Projekt „Revitalisierung in der Ise Niederung”. [w:] Deutsche Gesellschaft für Limnologie (DGL) – Tagungsbericht 1998 (Klagenfurt). DGL, Tutzing: 589–593.
• Łukasik D. 2014. Stwierdzenie iglicy małej Nehalennia speciosa (Charpentier, 1840) (Odonata, Coenagrionidae) w Kampinoskim Parku Narodowym. Odonatrix, 10(1): 31–32.
• Masiarz P. 1986. Jętki (Ephemeroptera) i ważki (Odonata) Kampinoskiego Parku Narodowego. Praca magisterska, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, Uniwersytet Łódzki, Łódź (mscr.).
• Matos Da Costa J. 2010. New data of the Odonata order in the Narew National Park. Odonatrix, 6(2): 33–36.
• Matos Da Costa J. 2011. First records of some species of some dragonfly (Odonata) species in the Narew National Park. Odonatrix, 7(2): 50–51.
• Matos Da Costa J. 2012. Inwentaryzacja ważek (Odonata) strefy buforowej Narwiańskiego Parku Narodowego. [w:] K. Deoniziak, G. Grygoruk, A. Hermaniuk, E. Jekateryńczuk-Rudczyk, A. Kamocki, M. Karpowicz, A. Kołos, J. Matos da Costa, M. Pućkowski, M. Sielezniew, A. Suchowolec, T. Suchowolec, A. Wereszczuk, D. Wołkowycki, P. Zieliński. Ocena renaturyzacji strefy buforowej Narwiańskiego Parku Narodowego. Polskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, Białystok: 44–45.
• Matysiak A., Demb ek W. 2006. Różnorodność florystyczna zbiorowisk roślinnych na wybranych terenach porolnych Kampinoskiego Parku Narodowego. Woda – Środow. – Obsz. wiejskie, 6(2): 231–254.
• Mielewczyk S. 1966. Larwy ważek (Odonata) Wielkopolskiego Parku Narodowego. Pr. monogr. Przyr. Wielkop. Parku Nar. Poznań, 4(3): 1–39.
• Mikołajczuk P. 2012. Nowe stanowiska iglicy małej Nehalennia speciosa (Charpentier, 1840) (Odonata: Coenagrionidae) we wschodniej części Mazowsza i północnej części województwa lubelskiego. Odonatrix, 8(2): 59–62.
• Narewska-Prella K.E. 2010. Ważki (Insecta: Odonata) Kampinoskiego Parku Narodowego. Praca magisterska, Wydział Biologii, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie. Olsztyn (mscr.).
• Raskin R. 2000. Renaturierung eines Heidemoores im Hohen Venn. Nat.schutz Landsch.pl., 32(7): 212–221.
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Dz.U. Nr 237 Poz. 1419.
• Rutkowski D.H. 1995. Inwentaryzacja drobnych zbiorników wodnych i rozlewisk Kampinoskiego Parku Narodowego. [w:] Plan ochrony Kampinoskiego Parku Narodowego. Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, Warszawa (mscr.).
• Symonides E. 2007. Ochrona przyrody. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Tończyk G. 1998. Ważki (Odonata) i nartniki (Heteroptera: Gerridae) drobnych zbiorników południowozachodniej części Kampinoskiego Parku Narodowego. [w:] V Ogólnopolskie Warsztaty Bentologiczne, Bromierzyk, 4–7 czerwca 1998. Materiały zjazdowe: 8–10.
• Tończyk G. 2006. Notatki odonatologiczne z okolic Jeziora Wigierskiego. Odonatrix, 2(2): 40–42.
• Tończyk G. 2007. Wrażenia nie tylko ważkowe z badań terenowych na północnym Mazowszu. Odonatrix, 3(1): 19–21.
• Tończyk G., Klukowska M., Gołdyn K. 1998a. Ważki (Odonata) drobnych zbiorników i kanałów południowo zachodniej części Kampinoskiego Parku Narodowego. [w:] I Krajowe Seminarium Odonatologiczne, Bromierzyk, 17–19 kwietnia 1998. Materiały zjazdowe: 19–21.
• Tończyk G., Klukowska M., Gołdyn K. 1998b. Ważki (Odonata) drobnych zbiorników i kanałów południowo- zachodniej części Kampinoskiego Parku Narodowego. [w:] V Ogólnopolskie Warsztaty Bentologiczne, Bromierzyk, 4–7 czerwca 1998. Materiały zjazdowe: 25–27.
• Tończyk G., Mielewczyk S.W. 2007. Ważki Odonata. [w:] W. Bogdanowicz, E. Chudzicka, I. Pilipiuk, E. Skibińska (red.). Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków, t. 2. Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa: 293–299.