Wysoka liczebność chruścieli Rallidae oraz perkozka Tachybaptus ruficollis na terenie OSOP Natura 2000 Dolina Dolnej Skawy w latach 2013-2014 i jej przyczyny

• Autorzy: Wiehle D.

Warianty tytułu

EN

Large number of Rails and little grebe Tachybaptus ruficollis in Natura 2000 Dolina Dolnej Skawy SPA in 2013-2014 and its causes

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedstawiono liczebność chruścieli Rallidae oraz perkozka Tachybaptus ruficollis w latach 2013-2014 na terenie wybranych stawów rybnych w OSOP Natura 2000 Dolina Dolnej Skawy oraz przyczyny środowiskowe mające wpływ na ich wysokie liczebności. Kontrole wykonano pod kątem wykrycia rewirów wodnika Rallus aquaticus, kropiatki Porzana porzana, zielonki P parva, kokoszki Gallinula chloropus oraz perkozka. Do analiz włączono dane z lat 1999-2014 z gospodarstwa rybackiego w Spytkowicach w celu ukazania stopnia napełnienia wodą stawów rybnych w okresie lęgowym oraz zjawiska degradacji środowisk stawowych na terenie ostoi. W wyniku inwentaryzacji wykazano obecność 95-112 rewirów/par wodnika, 9-13 kropiatki, 16-20 zielonki, 133-161 kokoszki oraz 107-120 perkozka. Największe zagęszczenia wymienionych gatunków stwierdzono na stawach Przeręb i Rudze. Na tle innych obiektów stawowych w Polsce, Stawy Zatorskie odznaczały się jedną z najwyższych, znanych liczebności populacji lęgowych chruścieli i perkozka w kraju. Wysokie zagęszczenia wynikały częściowo z zaniechania dotychczasowego sposobu użytkowania stawów. Minimalizację potencjalnych przyszłych kosztów przywrócenia gospodarki rybackiej realizowano poprzez utrzymywanie niskiego poziomu wody w stawach w okresie wegetacyjnym, ograniczając sukcesję roślinną. Opisany przypadek powinien uświadomić przyrodnikom, że w przypadku utraty całej bądź części populacji gatunku w danej lokalizacji, można w ramach tzw. kompensacji przyrodniczych poprzez bodźce środowiskowe ewentualne straty zbilansować i ograniczyć, szczególnie na terenach sąsiednich, odtwarzając, utrzymując, a w uzasadnionych przypadkach zwiększając liczebność danego gatunku do zaplanowanego poziomu.

EN

The paper presents the number of rails (Rallidae) and little grebe Tachybaptus ruficollis in 2013-2014 in selected fish ponds in the Natura 2000 Dolina Dolnej Skawy SPA. The inspections were carried out to find the territories of water rail Rallus aquaticus, spotted crake Porzana porzana, little crake P. parva, common moorhen Gallinula chloropus and little grebe. Data from Spytkowice fish farm collected in 1999-2014 were included to explain the dates related to the process of filling the fish ponds with water in the breeding season and the phenomenon of environmental degradation of ponds in the refugium area. As a result of the performed inspections, 95-112 territories/pairs of water rail, 9-13 of spotted crake, 16-20 of little crake, 133-161 of common moorhen and 107-120 of little grebe were found. The highest densities of these species were observed on the Przeręb pond and the Rudze pond. Compared to other ponds in Poland, Zatorskie Ponds harbour one of the largest known breeding populations of rails and little grebes in anthropogenic environments. High densities resulted from the partial abandonment of the typical fishery management of the ponds. To minimize the potential future costs of restoring the fish farming in the ponds, the water level was kept low in the growing seasons to reduce the succession of vegetation. The described case should make the naturalists aware of the fact that in the event of the total or partial loss of a species population in a given location, the so-called environmental compensation can make up for the losses, particularly in neighbouring areas, by restoring and maintaining - and in justified cases even increasing - the number of a given species up to the planned level by using environmental stimuli.

Słowa kluczowe

PL

ptaki; chrusciele; Rallidae; wodnik; Rallus aquaticus; kropiatka; Porzana porzana; kureczka zielonka; Porzana parva; kokoszka; Gallinula chloropus; perkozek; Tachybaptus ruficollis; liczebnosc populacji; wzrost liczebnosci; przyczyny; lata 2013-2014; Dolina Dolnej Skawy; obszary specjalnej ochrony ptakow; Europejska Siec Ekologiczna Natura 2000

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2015
• Tom: 71
• Numer: 5
• Opis fizyczny: s.323-335,tab.,wykr.,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Wiehle D.

• ul.Kamedulska 26, 30-252 Kraków

Bibliografia

• Betleja J., Król J., Kohut J., Schneider G. 2014. Ptaki Zbiornika Goczałkowickiego. Ptaki Śląska 21: 5-68.
• Borowiec M., Stawarczyk Т., Witkowski J. 1981. Próba uściślenia metody oceny liczebności ptaków wodnych. Notatki Ornitologiczne 22: 47-61.
• Brambilla M., Rubolini D. 2004. Water Rail Rallus aąuaticus breeding density and habitat preferences in northern Italy. Ardea 92: 11-17.
• Cempulik P., Betleja J. 2007. Kokoszka Gallinula chloropus. W: Sikora A., Rohde Z. Gromadzki M., Neubauer G., Chyralecki P. (red.). Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski 1985-2004. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań: 176--177.
• De Kroon G.H.J. 2004. A comparison of two European breeding habitats of the Water Rail Rallus aquaticus. Acta Ornithologica 39: 21-27.
• De Kroon G.H.J., Mommers M.H.J. 2002. Breeding of the Water Rail Rallus aquaticus in Cladium mariscus vegetation. Ornis Svecica 12: 69-74.
• Dittberner H., Dittberner W. 1990. Ökoethologische Beobachtungen am Nest der Kleinralle (Porzana parva). Bonner Zoologische Beiträge 41: 27-58.
• Dombrowski A. 2004a. Rallus aquaticus (L., 1758) - wodnik. W: Gromadzki M. (red.). Ptaki (część I). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny. Tom 7. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: 285-289.
• Dombrowski A. 2004b. Porzana parva (Scop., 1769) - zielonka. W: Gromadzki M. (red.). Ptaki (część I). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny. Tom 7. Ministerstwo Środowiska. Warszawa: 294-297.
• Dombrowski A., Rzępała M„ Tabor A. 1993. Wykorzystanie stymulacji magnetofonowej w ocenie liczebności lęgowych populacji perkozka Tachybaptus ruficollis, wodnika Rallus aquaticus, zielonki Porzana parva i kokoszki wodnej Gallinula chloropus. Notatki Ornitologiczne 34 (3-4): 359-369.
• Dyrcz A., Okulewicz J., Witkowski J., Jesionowski J., Nawrocki P., Winiecki A. 1984. Ptaki torfowisk niskich Kotliny Biebrzańskiej. Opracowanie faunistyczne. Acta Ornithologica 20: 1-108.
• Gwiazda R., Profus P., Flis A., Bisztyga A., Baran M. 2014. Stan, struktura i liczebność awifauny Zbiornika Goczałkowickiego po remoncie zapory i zmianach środowiskowych. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 70 (6): 483-509.
• Janiszewski T. 2004. Tachybaptus ruficollis (Pall., 1764) - perkozek. W: Gromadzki M. (red.). Ptaki (część I). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny. Tom 7. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: 35-38.
• Janiszewski T. 2007. Perkozek Tachybaptus ruficollis. W: Sikora A., Rohde Z. Gromadzki M., Neubauer G., Chyralecki P. (red.). Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski 1985-2004. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań: 100-101.
• Jedlikowski J., Brambilla M., Suska-Malawska M. 2014. Fine-scale selection of nesting habitat in Little Crake Porzana parva and Water Rail Rallus aquaticus in small ponds. Bird Study 61:171-181.
• Kondracki J. 2002. Geografia regionalne Polski. Wyd. III uzupełnione. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa: 336-346.
• Kux Z. 1959. Ein Beitrag zur Bionomie der Bartmeise (Panurus biarmicus russicus Brehm) und des Kleinen Sumpfhuhns (Porzana parva Scop.) an südmährischen Teichen. Acta Musei Moraviae 44: 139-170.
• Lewartowski Z. 1996. Waloryzacja awifauny lęgowej doliny górnej Narwi i konieczność jej ochrony. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 428: 123-139.
• Lewartowski Z., Piotrowska M. 1987. Zgrupowania ptaków lęgowych w dolinie Narwi. Acta Ornithologica 23: 215-272.
• Lontkowski J. 2004. Porzana porzana (L., 1766) - kropiatka. W: Gromadzki M. (red.). Ptaki (część I). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny. Tom 7. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: 290-293.
• Lontkowski 2007a. Kropiatka Porzana porzana. W: Sikora A., Rohde Z. Gromadzki M., Neubauer G., Chyralecki P. (red.). Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski 1985-2004. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań: 170-171.
• Lontkowski 2007b. Zielonka Porzana parva. W: Sikora A., Rohde Z. Gromadzki M., Neubauer G., Chyralecki P. (red.). Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski 1985-2004. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań: 172-173.
• Lontkowski J. 2009a. Kropiatka Porzana porzana. W: Chylarecki P, Sikora A., Cenian Z. (red.). Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny dotyczący gatunków chronionych Dyrektywą Ptasią. GIOŚ, Warszawa: 313-317.
• Lontkowski J. 2009b. Zielonka Porzana parva. W: Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z. (red.). Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny dotyczący gatunków chronionych Dyrektywą Ptasią. GIOŚ, Warszawa: 318-323.
• Ławicki Ł., Guentzel S., Jasiński M., Kajzer Z., Czeraszkiewicz R., Oleksiak A., Żmihorski M., Marchowski D. 2010. Dolina Dolnej Odry. W: Wilk Т., Jujka M., Krogulec J., Chylarecki P. (red.). Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce. OTOP, Marki: 91-94.
• Kupczyk M., Cempulik P. 2007. Wodnik Rallus aquaticus. W: Sikora A., Rohde Z. Gromadzki M., Neubauer G., Chyralecki P. (red.). Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski 1985-2004. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań: 168-169.
• Malczyk P. 2009. Dolina Dolnej Skawy PLB 12005 (IBA PL 125). W: Chmielewski S., Stelmach R. 2009. Ostoje ptaków w Polsce - wyniki inwentaryzacji, część I. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań: 184-192.
• Matuszkiewicz W. 2011. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski (wyd. 3 zmienione i uzupełnione). Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Matuszkiewicz W., Sikorski P., Szwed W., Wierzba M. (red.) 2012. Zbiorowiska roślinne Polski. Lasy i zarośla. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Polak M., Wilniewczyc P. 2001. Ptaki lęgowe doliny Nidy. Notatki Ornitologiczne 42: 89-102.
• Pugacewicz E. 1995. Awifauna lęgowa doliny górnej Narwi. Ptaki Północnego Podlesia 1: 1-26.
• Pugacewicz E. 2010. Awifauna lęgowa stawów rybnych koło Pietkowa w latach 1988-1989 i 2007. Dubelt 2: 25-42.
• Ranoszek E. 1983. Weryfikacja metod oceny liczebności lęgowych ptaków wodnych w warunkach stawów milickich. Notatki Ornitologiczne 24: 177-201.
• Ruszczyk A. 2004. Nowa herperwirusowa choroba karpi. Życie weterynaryjne 79 (11): 609-612.
• Tomiałojć L., Stawarczyk T. 2003. Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. PTPP „pro Natura". Wrocław.
• Wiehle D., Malczyk P., Chrząścik A. 2010. Dolina Dolnej Skawy. W: Wilk Т., Jujka M., Krogulec J., Chylarecki P. (red.). Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce. OTOP, Marki: 406-408.
• Wiehle D., Wilk Т., Faber M., Betleja J., Malczyk M. 2002. Awifauna doliny górnej Wisły - część 1. Ptaki Ziemi Oświęcimsko-Zatorskiej. Notatki Ornitologiczne 43: 227-253.
• Winiecki A., Grzybek J., Krupa A., Mielczarek S. 1997. Awifauna lęgowa doliny środkowej Warty - stan aktualny i kierunki zmian. Notatki Ornitologiczne 39: 87-120.
• Witkowski J., Orłowska B. 2010. Dolina Baryczy. W: Wilk Т., Jujka M., Krogulec J., Chylarecki P. (red.). Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce. OTOP, Marki: 322-324.
• Witkowski J., Orłowska В., Ranoszek E., Stawarczyk T. 1995. Awifauna doliny Baryczy. Notatki Ornitologiczne 36 (1-2): 5-74.
• Wylęgała P. 2013. Awifauna lęgowa pradolinowego odcinka doliny Noteci - stan aktualny oraz zmiany liczebności. Ptaki Wielkopolski 2: 3-17.
• Zielińska M. 2004. Gallinula chloropus (L., 1758) - kokoszka. W: Gromadzki M. (red.). Ptaki (część I). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny. Tom 7. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: 302-305.