The Devonian brachiopod Phlogoiderhynchus polonicus (Roemer, 1866) from the Holy Cross Mountains, Poland

• Autorzy: Biernat G. , Szulczewski M.

Warianty tytułu

PL

Dewoński brachiopod Phlogoiderhynchus polonicus (Roemer, 1866) z gór Świętokrzyskich, Polska

RU

Devonsijj brakhiopod Phlogoiderhynchus polonicus (Roemer, 1866) iz cvetokshiskikh gor, Pol'sha

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The brachiopod species, Camarophoria? polonica Roemer 1866, commonly known as Leiorhynchus polonicus (Roemer 1866), is included into the genus Phlogoiderhynchus Sartenaer 1970. Internal structure and morphology are studied and the whole range of intraspecific variability is shown. The stratigraphic range of the species and genus is established as being restricted to the Lower and Middle Polygnathus asymmetricus Zones (do I α). The species is distributed in three facies: in marly limestones and marly shales, very poorly fossiliferous, in limestones with abundant brachiopods and in limestones with coelenterates and differentiated other fauna.

PL

Przedmiotem opracowania jest wszechstronna analiza dewońskiego ramienionoga znanego ze starszej literatury jako Camarophoria polonica Roemer 1866, albo Leiorhynchus polonicus (Roemer 1866). Mimo, że gatunek ten jest w Górach Świętokrzyskich dość pospolity i ma od dawna ustalone znaczenie dla lokalnej korelacji stratygraficznej (cf. Sobolev 1911, Czarnocki 1927), to jednak do tej pory nie doczekał się wyczerpującego opracowania paleontologicznego, a w konsekwencji jego przynależność rodzajowa była niepewna. Szczegółowe badania przeprowadzone na nowej kolekcji wykazały, że zarówno zewnętrzne cechy morfologiczne, jak i budowa wewnętrzna gatunku w pełni odpowiadają rodzajowi Phlogoiderhynchus Sartenaer 1970. Obok charakterystycznych dla tego rodzaju cech zewnętrznej morfologii (poprzecznie wydłużony zarys muszli, wydatna dwuwypukłość zwłaszcza w części dziobowej, trapezoidalny zarys zatoki i siodła, ornamentacja licznymi żebrami o umiarkowanej wysokości) zbadany gatunek posiada także właściwe rodzajowi cechy budowy wewnętrznej, jak grube septum, podstawy kruralne w kształcie płomienia i brak podpór zębowych. Zebrany materiał pochodzi z 9 stanowisk znajdujących się zarówno w obszarze łysogórskim, jak i w strefie basenu ograniczającego od południa obszar kielecki, m.in. z locus typicus w Szydłówku i z innych stanowisk znanych już Gürichowi, Sobolewowi i Czarnockiemu. Występowanie gatunku jest kontrolowane zarówno przez czynniki ekologiczne, jak i czasowe. Występuje on w utworach marglistych lub wapiennych, powstałych poniżej sztormowej podstawy falowania, zazwyczaj jako jedyny lub dominujący element faunistyczny. Pozycję stratygraficzną gatunku, dotychczas nie pewne, sprecyzowano ściśle przy pomocy konodontów. Zasięg stratygraficzny Phlogoiderhynchus polonicus jest ograniczony do dolnego i środkowego poziomu Polygnathus asymmetricus (do I a), a więc do niskiego franu. Zasięg ten odpowiada jednocześnie zasięgowi rodzaju, reprezentowanemu jeszcze przez dwa gatunki: australijski P. arefactus (Veevers 1959) i marokański P. marocanensis (Drot 1964).

RU

Предметом работы является всесторонний анализ девонского плеченогого, известного в литературе под названием Camarophoria? polonica Roemer 1866 или Leiorhynchus polonieus (Roemer 1866). Несмотря на то, что этот вид распространен в Свентокшиских горах в довольно большом количестве и издавна используется в местной стратиграфической корреляции (Соболев, 1911; Чарноцки, 1927), до сих пор он не получил надлежащей палеонтологической характеристики и, следовательно, его родовая принадлежность не была определена достоверно. Деталь-ное изучение новой коллекции показало, что как по внешним морфологическим признакам, так и по внутреннему строению этот вид полностью соответствует роду Phlogoiderhynchus Sartenaer 1970. Кроме характерных для этого рода элементов внешней морфологии (поперечно удлиненная раковина, сильная двувыпуклость, особенно в макушечной части, транпециевидное очертание лунки и седла, скульптура в виде густых ребер умеренной высоты), рассматриваемый вид обладает также деталями внутреннего строения, свойственными этому роду (толстая септа, круральные основания пламеневидной формы, отсутствие зубных поддержек). Исследованный материал был собран и 9 местонахождениях, расположенных в Лысогорском районе и в зоне бассейна, огибавшего с юга Келецкий район, в том числе в типичном местонахождении Шидлувек и в других местах, известных уже Гюриху, Соболеву и Чарноцкому. Распространение вида определяется экологическими и временными факторами. Этот вид распространен в мергелистых или известняковых отложениях, образовавшихся ниже базиса волноприбоя, как правило в качестве единственного или преобладающего фаунистического элемента. Стратиграфическая позиция вида, до сих пор не определенная достоверно, уточнена с помощью конодонтов. Интервал стратигра-физческого распространения Phlogoiderhynchus polonicus ограничивается нижней и средней зонами Polygnathus asymmetricus (do I а), следовательно нижним фра-ном. Этот интервал совпадает также с интервалом распространения другого рода, представленного двумя видами: австралийским Р. arefactus (Veevers 1959) и марокканским Р. marocanensis (Drot 1964).

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1975
• Tom: 20
• Numer: 2
• Opis fizyczny: p.199-221,fig.,ref.

Twórcy

autor

Biernat G.

• Department of Paleozoology, Polish academy of Sciences, Al.Zwirki i Wigury 93, 02-089 Warsaw, Poland

autor

Szulczewski M.

• Institute of Geology, University of Warsaw, AI.Zwirki i Wigury 93, 02-089 Warsaw, Poland

Bibliografia

• BIERNAT G. 1969. On the Frasnian Brachiopod genus Fitzroyella Veevers from Poland (Fitzroyella Veevers (Brachiopoda) z franu Gór Swiętokrzyskich). - Acta Palaeont. Pol. 14, 3, 373-389. Warszawa.
• CZARNOCKI J. 1927. Sprawozdanie z badań, dokonanych w r. 1926, w związku z ogólnym poglądem na budowę mas mezozoicznych regionu chęcinskiego. - Post. Nauk PIG, 17. Warszawa.
• - 1938. Ogólna Mapa Geologiczna Polski. Arkusz 4: Kielce (Carte Géologique Générale de la Pologne. Feuille 4: Kielce). - Wyd. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• - 1948. Przewodnik XX Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego w Górach Świętokrzyskich w r. 1947 (Guide pour XX Réunion de la Société Géologique de Pologne dans les Montagnes de St. Croix en août 1947). - Roczn. P. T. Geol. (Ann. Soc. Géol. Pol.). 236-299 Kraków.
• - 1957. Prace geologiczne, t. 2: Tektonika Gór Swiętokrzyskich, z. 3: Geologia regionu Łysogórskiego (v. 2: Tectonics of the Święty Krzyż Mts. fase. 3: Geology of the Łysogóry region). - Prace Inst. Geol., 18, 1-138, Warszawa.
• DELL R. V. 1951. Some animal communities of the sea bottom from Queen Charlotte Sound, New Zealand.-New Zealand J. Sci. Technol., B, 33, 19-29. Wellington.
• DROT J. 1964. Rhynchonelloidea et Spririferoidea Siluro-Dévoniens du Maroc Pré Saharien. - Notes Mém. Serv. Géol. Maroc, 178, 1-287. Rabat.
• - & HOLLARD H. 1967. “Camarotoechia” marocanensis Drot, 1964. Position stratigraphique et affinités. - Compte Rendu., Somm. Séances Soc. Géol. France, 4, 155-156. Paris.
• FEDOROWSKI J. 1967. A revision of the genus Ceratophyllum (Rewizja rodzaju Ceratophyllum Gürich, 1896 (Tetracoralla)). - Acta Palaeont. Pol., 12, 2, 213- 222, Warszawa.
• GLENISTER. B. F. & KLAPPER G. 1966. Upper Devonian conodonts from the Canning Basin, Western Australia. - J. Paleont., 40, 4, 777-842. Menasha.
• GÜRICH G. 1896. Das Paleozoicum in Polnischen Mittelgebirge. - Verh. Russ. Kais. Miner. Ges. St. - Petersburg, 2, 32, 1-539, St. - Petersburg.
• - 1901. Nachträge zum Palaeozoicum des Polnisches Mittelgebirge. - Neues Jb. Miner. Beil. Bd., 13, 331-388. Stuttgart.
• - 1903. Das Devon von Dębnik bei Krakau. - Beitr. Paläont. Geol. Oster.-Ung., 15, 127-164. Vien-Leipzig.
• IVANOVA E. A. 1949. Uslovija suscestvovanija, obraz zizni i istorii razvitija nekotorych brachiopod srednego i verchnego karbona podmoskovskoj kotloviny. - Trudy Paleont. Inst. AN SSSR, 21, 1-151., Moskva.
• MAŁKOWSKI K. 1971. Stratygrafia górnego dewonu okolic Górna na podstawie konodontów. (Master Diplome Thesis - unpublished), Inst. Geol. Podst. Uniwersytetu Warszawskiego.
• MCLAREN D. J. 1962. Middle and early Upper Devonian rhynchonelloid brachiopods from the western Canada. - Bull. Geol. Surv. Canada, Dept. Miner., 86, 1-122. Ottawa.
• NARKIEWICZ M. 1973. Dewon Pasma Góry Zamkowej w Chęcinach. - Master Diplome Thesis - unpublished). - Ibidem.
• ROBERTS J. et al., 1972. Correlation of the Upper Devonian rocks of Australia. - J. Geol. Soc. Aust., 18, 4, 467-490. Sydney.
• ROMER F. 1866. Geognostische Beobachtungem im Polnischen Mittelgebirge. Ztschr. Deutsch. Geol. Ges., 19, 667-690. Berlin.
• RÓŻKOWSKA M. & FEDOROWSKI J. 1972. Genus Disphyllum de Fromentel (Rugosa) in the Devonian of Poland and its distribution. - Acta Palaeont. Pol., 17, 3, 265-340. Warszawa.
• SARTENAER P. 1955. Redescription du genre Nudirostra et considerations sur la validité du genre “Calvinaria” (Rhynchonellacea). - Inst. Royal Sciences Nat. Belgique; 31, 6, 1-12. Bruxelles.
• - 1970. Nouveaux genres Rhynchonellides (Brachiopodes) de Paleozoique. - Ibidem 46, 32, 1-32. Bruxelles.
• SCHNUR J. 1854. Zusammenstellung und Beschreibung sammtlicher in Uebergangsgebirge der Eifel vorkommenden Brachiopoden nebs Abbildungen darselben. - Palaeontographica, 3, 4/6, 169-247. Cassel.
• SEDDON G. 1970. Frasnian conodonts from the Sadler Ridge-Bugle Gap area, Canning Basin, Western Australia. - J. Geol. Soc. Austr., 16, 2, 11-16. Adelaide.
• SOBOLEV D. 1909. Srednij devon kelecko-sandomirskogo kriaża. - Mat. Geol. Ros., 24, 1-536. St. Petersburg.
• - 1911. O famenskom jaruse kelecko-sandomirskogo kriaża. - Ann. Geol. Russia, 13, 1/2, 34-41. Nova Aleksandrija.
• SZULCZEWSKI M. 1971. Upper Devonian conodonts, stratigraphy and facial development in the Holy Cross Mountains. - Acta Geol. Pol., 21, 1, 1-129. Warszawa.
• TSCHERNYSCHEV TH. 1887. Die Fauna des Mittleren und Oberen Devon an West - Abhange des Urals. - Mém. Comm. Géol., 3, 1, 1-107. St. - Petersburg.
• VEEVERS J. J. 1959. Devonian Brachiopods from the Fitzroy Basin, Western Australia.- Surv. Min. Res. Geol. Geophys., 45, 1-220. Canberra.
• ZARĘCZNY S. 1889. Über, das Krakauer Devon. - Jb. Geol. Reichsanst, 38, 47-68. Vien.