Malakofauna w ruinach zamku Smoleń – rezerwat przyrody koło Pilicy

• Autorzy: Alexandrowicz S.W. , Alexandrowicz W. P.

Warianty tytułu

EN

Malacofauna in ruins of the Smolen castle – the nature reserve near Pilica (S Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedstawiono charakterystykę zespołu mięczaków występującego w ruinach średniowiecznego zamku w Smoleniu koło Pilicy, zachowanych na szczytowej polanie wzgórza objętego ochroną rezerwatową. Zespół ten zawiera 32 taksony i odznacza się ilościową przewagą gatunków preferujących siedliska otwarte. Podobny skład gatunkowy wykazuje fauna z zalesionego stoku otaczającego ruiny, a także fauna subfosylna, znaleziona w osadach wypełniających niszę skalną w ostańcu wapiennym. W obu tych zespołach ilościowo przeważają jednak gatunki mezofi lne, znaczący jest w nich także większy udział gatunków cieniolubnych. Sugeruje to, że w okresie poprzedzającym budowę zamku wzgórze było zasiedlone przez jeden typ asocjacji, a zróżnicowanie fauny zostało spowodowane przez późniejsze zmiany antropogeniczne. Badania biometryczne wybranych gatunków wskazały, że warunki życia ślimaków na terenie ruin i w otaczających je środowiskach naturalnych są podobne. Wyniki przeprowadzonych badań skłaniają do wskazania istotnej potrzeby szczegółowego opracowania malakofauny występującej w ruinach i na terenach licznych zamków, usytuowanych wzdłuż Szlaku Orlich Gniazd na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej

EN

Th e medieval castle in Smoleń dates from the 14th century and was destroyed three hundred years later. Its conditions in the 19th century are illustrated on drawings made at the time. Ruins of the castle, currently renovated (Fig. 1A), are situated by the road between Wolbrom and Pilica (45 km NNW of Kraków), at the top of a hill in the eastern part of the Kraków-Częstochowa Upland (Figs 1B–C). Th ey are situated on the deforested glade about 150 m long (the area of ca 5000 m2), where fragments of walls and old buildings, as well as rocky forms of the upper Jurassic limestones are preserved. Malacological investigations were carried out in three parts of the ruins, distinguished as the Upper Castle and two parts of the Lower Castle – the higher part and the lower part (Fig. 2). All of them are inhabited by a rather similar fauna, described as one assemblage of molluscs represented by 32 taxa (Table 1). Snails living in open environments clearly dominate. Th ey are accompanied by mesophilic species, while species typical of shaded habitats occur as an admixture (Fig. 3 – ZG, ZDE, ZDW). Indices of constancy and dominance calculated for the whole assemblage in question indicate their most important components (Fig. 4). Th e diff erent type of the fauna was found on the forested slope, surrounding the hill with ruins. Mesophilic species accompanied by snails which prefer shaded and partly shaded environments dominate here (Table 1 – Sk, Fig. 6 – Sk). A similar assemblage occurs in sediments fi lling a rocky niche developed within outcrops of limestones. It is a subfossil fauna corresponding to a historic or prehistoric period (Table 1 – Sf, Fig. 3 – Sf). Th is resemblance suggests that in the period preceding the construction of the castle, the hill in Smoleń was colonised by one type of malacological assemblages. Biometric examinations of selected species indicted that ecological conditions within ruins and in surrounding areas were quite similar to one another (Table 2). Th e presented results of the study indicate that further detailed research are required on the present day and subfossil fauna of molluscs, which occur within several old castles and ruins of castles in the Kraków-Częstochowa Upland along the touristic trail of “Eagle’s Nests”.

Słowa kluczowe

PL

malakofauna; sklad gatunkowy; rezerwaty przyrody; rezerwat Smolen; zamki; ruiny; wies Smolen; gmina Pilica; Polska Poludniowa

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2014
• Tom: 70
• Numer: 4
• Opis fizyczny: s.301-311,rys.,tab.,wykr.,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Alexandrowicz S.W.

• Polska Akademia Umiejętności, ul.Sławkowska 16, 31-016 Kraków

autor

Alexandrowicz W. P.

• Katedra Geologii Ogólnej i Geoturystyki, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, al.Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

Bibliografia

• Alexandrowicz S.W. 1988. Malacofauna of the Wawel Hill in Cracow. Folia Malacologica 2: 29-51.
• Alexandrowicz S.W. 1990. The malacofauna of dumps of the soda factory in Cracow. Folia Malacologica 4: 25-37.
• Alexandrowicz S.W. 1994. Molluscan fauna of sediments covering Roman Ruins of Ulpia Oescus in North Bulgaria. Kwartalnik AGH, Geologia 20 (3): 341-346.
• Alexandrowicz S.W. 1995. Ruins of Carpathian castles as refugies of land snails. Ochrona Przyrody 52: 3-18.
• Alexandrowicz S.W. 2005. Historia badań malakolo- gicznych na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. W: Paryka J. (red.). Zróżnicowanie i przemiany środowiska przyrodniczo-kulturowego Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Tom 3 - Suplement: 45-55.
• Alexandrowicz S.W. 2012. Malacofauna of the Forum Romanum and adjacent ancient Roman monuments. Folia Malacologica 20 (4): 289-293.
• Alexandrowicz S.W., Alexandrowicz W.P. 2011. Analiza malakologiczna - metody badań i interpretacji. PAU, Rozprawy Wydziału Przyrodniczego 3: 1-302.
• Alexandrowicz W.P. 2013. The Malakofauna of the castle ruins in Melsztyn near Tarnów (Rożnów Foothills, Southern Poland). Folia Malacologica 21 (1): 9-18.
• Antoniewicz M. 1998. Zamki na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Wyd. Szumacher, Kielce.
• Bössneck U. 1996. Mollusken-Lebensgemeinschaften an 52 thüringischen und sächsischen Burgstellen - ein Beitrag zur Wirbellosen-Faunistik an alten Siedlungsplätzen. Malakologische Abhandlungen, Staatliches Museum für Tierkunde, Dresden 18: 83-106.
• Cyrek K., Socha P., Stefaniak K., Madeyska T., Miroslaw-Grabowska J„ Sudoł M., Czyżewski Ł. 2010. The Palaeolithic of the Biśnik Cave (Southern Poland) against the environmental background. Quaternary International 220 (1-2): 5-30.
• Gołas-Starzewska M. 2013. Malacofauna of the Wawel Hill in Cracow (Poland) - a quarter of century after its first desription. Folia Malacologica 21 (1): 19-23.
• Haldemann R. 1990. Die Gastropodenfauna des Burgberges Rochsburg bei Karl-Marx-Stadt, mit Neufund von Helicodiscus singleyanus (Pilsbry) für die Fauna der DDR. Malakologische Abhandlungen, Staatliches Museum für Tierkunde, Dresden 15: 73-80.
• Juřičková L. 2005. Mékkyši (Mollusca) hradú jako ekologickeho fenoménu (Česká Republika). Malacologica Bohemoslovaca 3: 100-148.
• Kornecki M. 1966. Zamki i dwory obronne ziemi krakowskiej. Wyd. Wydziału Kultury Prezydium WRN w Krakowie, Kraków.
• Krajcarz M.T., Sudoł M., Krajcarz M., Cyrek K. 2012. The site of Late Quaternary cave sediments - the Shelter above the Zegar Cave in Zegarowe Rocks (Częstochowa Upland). Przegląd Geologiczny 60(10): 546-553.
• Matzke M. 1985. Synantrope Besiedlungen mit Landschnecken bei Schlössern und Burgen am nördlichen Fusse des Westerzgebirges und Halle (Saale) (Gastropoda). Malakologische Abhandlungen, Staatliches Museum für Tierkunde, Dresden 10 (2): 131-138.
• Münzig K. 1977. Schnecken aus zwei Burgruinen des östlichen Schwarzwaldes. Malakologische Abhandlungen, Staatliches Museum für Tierkunde, Dresden 5 (19): 263-266.
• Sosnowski K. 1948. Jurajski szlak “Orlich Gniazd”. Ziemia 39 (6): 122-129.
• Stefaniak K., Muzolf B., Mirosław-Grabowska J., Socha P. 2009. Studies in the caves of the Zegarowe Rocks. W: Stefaniak K., Socha R, Tyc A. (red.). Karst of the Częstochowa Upland and of the Eastern Sudetes - palaeoenvironments and protection. Faculty of Earth Sciences University of Silesia - Zoological Institute University of Wroclaw, Sosnowiec-Wroclaw: 255-272.
• Szymanek M., Krajcarz M.T., Krajcarz M„ Sudoł M. 2013. Malakofauna of cave deposits from the rock shelter in Smoleń in the Wodąca Valley (Częstochowa Upland). Folia Malacologica 21 (3): 202.
• Urbański J. 1957. Krajowe ślimaki i małże. PZWS, Warszawa.
• Urbański J. 1973. Charakterystyka fauny ślimaków (Gastropoda) Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Rocznik Muzeum Częstochowskiego 3: 217-232.
• Wiktor A. 2004. Ślimaki lądowe Polski. Wyd. Man- tys, Olsztyn.
• Zeissler H. 1968. Die Schnecken an der Burgruine Haineck bei Nazza. Malakologische Abhandlungen, Staatliches Museum für Tierkunde, Dresden 2 (2): 113-117.
• Zeissler H. 1980. Über die Schnecken an der Burgruine um Meiningen. Malakologische Abhandlungen Staatliches Museum für Tierkunde Dresden 6 (15): 207-212.
• Zinkow J. 1977. Orle gniazda i warownie jurajskie. Sport i Turystyka, Warszawa.