Różnorodność i znaczenie muchówek z rodziny narzępikowatych - pasożytów jeleniowatych

• Autorzy: Kowal J. , Nosal P. , Kornas S. , Wajdzik M. , Matysek M. , Basiaga M.

Warianty tytułu

EN

Biodiversity and importance of hippoboscids infection in cervids

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The present paper focuses on three species belonging to the family Hippoboscidae: Hippobosca equina, Lipoptena cervi and L. fortisetosa – haematophagus ectoparasites typical of cervids. In Europe, the forest flies (H. equina) are observed mainly in horses and cattle, but the primary host of this parasite is the red deer (Cervus elaphus). The host group of deer keds Lipoptena sp. include different ruminant species belonging to Cervidae (moose, red deer, sika deer, fallow deer, roe deer and maral) and Bovidae family (mouflon, european bison, cattle, sheep and goat). Furthermore, some species of carnivores (European badger, dog and red fox) can be accidental hosts. The presence of adult hippoboscid flies in the environment shows strong seasonality. One or two generations of H. equina occurs from May to October. The alate forms of univoltine Lipoptena cervi and probably multivoltine L. fortisetosa appear from August to September, and from June to September, respectively. During warm autumns, both species can be observed in late October, or even November. Hippobosca equina and Lipoptena cervi are native species, unlike the foreign L. fortisetosa. This Asian species was noted in Europe for the first time in the 1960s, and has rapidly spread in numerous countries. The most probable way of L. fortisetosa introduction to Europe was translocation via host (probably sika deer), or natural dispersion throughout Eurasia. Therefore L. fortisetosa should be treated as an alien invasive species in Poland and Europe. Interest in these three neglected dipteran species has increased after reports of their veterinary and medical importance. All these parasite species are able to attack humans. Bites of these insects are considered painful, cause skin lesions with the presence of characteristic persistent pruritic papules, and, in extreme cases, may result in an anaphylactic reaction. Hippoboscids can play a role in the transmission of bacterial pathogens, including Anaplasma and Bartonella genera, dangerous for humans and animals. Permanent and intensive attacks on humans, during the seasonal mass occurrence of these parasites, can hinder forestry work, as well as harvesting, recreation, and hunting activities in forested areas.

Słowa kluczowe

PL

jeleniowate; pasozyty zwierzat; pasozyty zewnetrzne; muchowki; narzepikowate; Hippobosca; Lipoptena; narzepik konski; strzyzak jeleni; biologia; cykl rozwojowy; rozmieszczenie geograficzne; zasieg wystepowania; znaczenie

• Wydawca: -
• Czasopismo: Medycyna Weterynaryjna
• Rocznik: 2016
• Tom: 72
• Numer: 12
• Opis fizyczny: s.745-749,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Kowal J.

• Zakład Zoologii Środowiskowej, Instytut Nauk o Zwierzętach, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, al. Mickiewicza 24/28, 30-059 Kraków

autor

Nosal P.

• Zakład Zoologii Środowiskowej, Instytut Nauk o Zwierzętach, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, al. Mickiewicza 24/28, 30-059 Kraków

autor

Kornas S.

• Zakład Zoologii Środowiskowej, Instytut Nauk o Zwierzętach, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, al. Mickiewicza 24/28, 30-059 Kraków

autor

Wajdzik M.

• Zakład Zoologii Leśnej i Łowiectwa, Instytut Ekologii i Hodowli Lasu, Wydział Leśny, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, al. 29-Listopada 46, 31-425 Kraków

autor

Matysek M.

• Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, al. Mickiewicza 33, 31-120 Kraków

autor

Basiaga M.

• Zakład Zoologii Środowiskowej, Instytut Nauk o Zwierzętach, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, al. Mickiewicza 24/28, 30-059 Kraków

Bibliografia

• Balashov Y. S.: Thе fluctuations of abundance of thе deer louse-fly Lipoptena cervi (Hippoboscidae) in forests of the North-West Russia. Parasitologiia 1996, 32, 182-184.
• Bergvall K.: Advances in acquisition, identification, and treatment of equine ectoparasites. Clin. Tech. Equine Pract. 2005, 4, 296-301.
• Borowiec L.: Wpleszczowate – Hippoboscidae. Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XXVIII, zeszyt 77. PWN, Warszawa-Wrocław 1984.
• Borowiec L., Zatwarnicki T.: Lipoptena fortisetosa Maa, 1965 (Diptera, Hippoboscidae), nowy gatunek dla fauny Polski. Prz. Zool. 1989, 33, 579-582.
• Böse R., Petersen K.: Lipoptena cervi (Diptera), a potential vector of Megatrypanum trypanosomes of deer (Cervidae). Parasitol. Res. 1991, 77, 723-725.
• Burakova O.: Detection of the spirochete Borrelia burgdorferi in louse flies Lipoptena cervi Linnaeus (Hippoboscidae). 4th International Congres of Dipterology. Keble College, Oxford 1998, s. 28-29.
• Cydzik K., Kadulski S.: Parasitic insects of the red deer (Cervus elaphus L.) in Northeastern Poland, [w:] Buczek A., Błaszak C. (red.): Stawonogi. Inwazje i ich ograniczanie. Akapit, Lublin 2009, s. 113-115.
• Danilkin A. A.: Capreolus pygargus. Mammalian Species 1995, 512, 1-7.
• Decastello A., Farkas R.: Anaphylactic reaction following forest fly (Hippobosca equina) bite: a human case. Clin. Exp. Med. J. 2010, 4, 193-198.
• Doby J. M., Bigaignon G., Degeilh B., Guiguen C.: Ectoparasites des grands mammifères sauvages, cervidés et suidés, et Borreliose de Lyme. Recherche de Borrelia burgdorferi chez plus de 1400 tiques, poux, pupipares et puces. Rev. Med. Vet. Toulouse 1994, 145, 743-748.
• Dumčius O., Pakalniškis S.: A contribution to the list of Lithuanian dipteran fauna. New and Rare for Lithuania Insect Species 2006, 17, 50-56.
• Emden H. van: Handbook of agricultural entomology. Willey and Blackwell, Chichester 2013, s. 192.
• Grunin K. J.: Hippoboscidae – krovososki, [w:] Bej-Bienko G. J. (red.): Opredlitl nasekomych evropjskoj czasti SSSR. T. 5, Nauka, Leningrad 1970, ss. 979-987.
• Gundłach J. L., Sadzikowski A. B.: Parazytologia i parazytozy zwierząt. PWRiL, Warszawa 2004, s. 255-256.
• GUS. Leśnictwo 2014 – informacje i opracowania statystyczne. GUS Departament Rolnictwa, Warszawa 2014, s. 166.
• Haarløv N.: Life Cycle and Distribution Pattern of Lipoptena cervi (L.) (Dipt., Hippobosc.) on Danish Deer. Oikos 1964, 15, 93-129.
• Halos L., Jamal T., Maillard R., Girard B., Guillot J., Chomel B., Vayssier-Taussat M., Boulouis H. J.: Role of Hippoboscidae flies as potential vectors of Bartonella spp. infecting wild and domestic ruminants. Appl. Environ. Microb. 2004, 70, 6302-6305.
• Härkönen L.: Seasonal variation in the life histories of a viviparous ectoparasite, the deer ked. Praca dokt. Department of Biology, University of Oulu, Oulu 2012.
• Hermosilla C., Pantchev N., Bachmann R., Bauer C.: Lipoptena cervi (deer ked) in two naturally infested dogs. Vet. Rec. 159, 2006, 286-287.
• Jaakola M., Ojanen M., Hurme M., Mutagen N., Välimäki P., Kaitala A.: Morphological variation between populations of the expanding ectoparasitic deer ked Lipoptena cervi (Diptera: Hippoboscidae) in Fennoscandia. Biological Journal of the Linnean Society 2015, 116, 432-448.
• Jędrysik D., Kadulski S.: Parasitic arthropods of roe deer Capreolus capreolus (L.) of the region of Pojezierze Południowobałtyckie (The Southern Baltic Lake District), [w:] A. Buczek, C. Błaszak (red.): Arthropods. The medical and economic importance. Akapit, Lublin 2012, s. 95-103.
• Kadulski S.: Dalsze badania nad stawonogami pasożytniczymi łosia Alces alces w Polsce. Wiad. Parazytol. 1996, 42, 349-355.
• Kadulski S.: Ectoparasites of sika deer in Poland. Acta Parasitol. 2000, 45, 163.
• Kadulski S.: Hippoboscidae, [w:] Piotrowski F. (red.): Pasożyty zewnętrzne przeżuwaczy domowych i łownych. Monografie Parazytologiczne 9. PWN, Warszawa 1980.
• Kadulski S.: Pasożyty zewnętrzne lisa (Vulpes vulpes L.) na Pomorzu Gdańskim. Wiad. Parazytol. 2007, 53 (suplement), 144.
• Kadulski S.: The dynamics of infestation of the Cervidae with Lipoptena cervi L. (Diptera, Hippoboscidae) on the territory of Poland. Wiad. Parazytol. 1974, 20, 703-707.
• Kadulski S.: Występowanie stawonogów pasożytniczych na łownych Lagomorpha i Artiodactyla – próba syntezy. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego. Rozprawy i Monografie 132. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1989.
• Karbowiak G., Demiaszkiewicz A. W., Pyziel A. M., Wita I., Moskwa B., Werszko J., Bień J., Goździk K., Lachowicz J., Cabaj W.: The parasitic fauna of the European bison (Bison bonasus) (Linnaeus, 1758) and their impact on the conservation. Part 1. The summarising list of parasites noted. Acta Parasitol. 2014, 59, 363-371.
• Kaunisto S., Kortet R., Härkönen S., Kaitala A., Laaksonen S., Ylönene H.: Do small mammals prey upon an invasive ectoparasite of cervids? Can. J. Zoolog. 2012, 90, 1044-1050.
• Kaunisto S., Välimäki P., Kortet P., Koskimäki J., Härkönen S., Kaitala A., Laaksonen A., Härkönen L., Ylönen A.: Avian predation on a parasitic fly of cervids during winter: can host-related cues increase the predation risk? Biol. J. Linn. Soc. 2012, 106, 275-286.
• Korhonen E. M., Pérez-Vera C., Pulliainen A. T., Sironen T., Aaltonen K., Kortet R., Härkönen L., Härkönen S., Paakkonen T., Nieminen P., Mustonen A. M., Ylönen H., Vapalahti O.: Molecular detection of Bartonella spp. in deer ked pupae, adult keds and moose blood in Finland. Epidemiol. Infect. 2014, 5, 1-8.
• Kowal J., Nosal P., Rościszewska M., Matysek M.: Nowe stanowiska Lipoptena fortisetosa Maa, 1965 (Diptera: Hippoboscidae) w Polsce. Dipteron 2009, 25, 27-29.
• Kozłowski S.: Hippoboscidae i Nycteribidae. Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XXVIII, zeszyt 77 i 79. PWN, Warszawa 1956.
• Kynkäänniemi S.-M., Kettu M., Kortet R., Härkönen L., Kaitala A., Paakkonen T., Mustonen A.-M, Nieminen P., Härkönen S., Ylönen H., Laaksonen S.: Acute impacts of the deer ked (Lipoptena cervi) infestation on reindeer (Rangifer tarandus tarandus) behaviour. Parasitol. Res. 2014, 113, 1489-1497.
• Kynkäänniemi S.-M., Kortet R., Härkönen L., Kaitala A., Paakkonen T., Mustonen A.-M., Nieminen P., Härkönen S., Ylönen H., Laaksonen S.: Threat of an invasive parasitic fly, the deer ked (Lipoptena cervi), to the reindeer (Rangifer tarandus tarandus): experimental infection and treatment. Ann. Zool. Fenn. 2010, 47, 28-36.
• Maa T. C.: A synopsis of the Lipopteninae. J. Med. Entomol. 1965, 2, 233-248.
• Madslien K., Ytrehus B., Vikøren T., Malmsten J., Isaksen K., Hygen H. O., Solberg E. J.: Hair-loss epizootic in moose (Alces alces) associated with massive deer ked (Lipoptena cervi) infestation. J. Wildlife Dis. 2011, 47, 893-906.
• Madslien K., Ytrehus B., Viljugrein H., Solberg E. J., Bråten R., Mysterud A.: Factors affecting deer ked (Lipoptena cervi) prevalence and infestation intensity in moose (Alces alces) in Nowary. Parasite. Vector. 2012, 5, 251.
• Matysek M., Kowal J.: Dwa nowe gatunki muchówek. Tatry 2014, 48, 64-65.
• Mehlhorn H., Al-Rasheid K. A. S., Abdel-Ghaffar F., Klimpel S., Pohle H.: Life cycle and attacks of ectoparasites on ruminants during the year in Central Europe: recommendations for treatment with insecticides (e.g., Butox®). Parasitol. Res. 2010, 107, 425-431.
• Meier R., Kotrba M., Ferrar P.: Ovoviviparity and viviparity in the Diptera. Biol. Rev. 1999, 74, 199-258.
• Metelitsa A. K., Vaselkin G. A.: On parasitism of Lipoptena fortisetosa on cattle. Parasitologiia 1989, 23, 276-277.
• Paakkonen T.: Ecophysiology of the deer ked (Lipoptena cervi) and its hosts. Praca dokt. Department of Biology, University of Eastern Finland, Joensuu 2012.
• Paakkonen T., Nieminen P., Roininen H., Mustonen A.-M.: Salt licks do not increase local densities of the deer ked, Lipoptena cervi, an abundant ectoparasite of cervids. Med. Vet. Entomol. 2014, 28, 307-313.
• Pacoń J.: Pasożyty muflonów, jeleni i sarn z terenu Dolnego Śląska. Wiad. Parazytol. 1994, 40, 279-292.
• Pârvu C.: Diptera from the green corridor of the Danube (Romania). Travaux du Muséum National d’Histoire Naturelle “Grigore Antipa”. 2005, 48, 147-176.
• Välimäki P., Kantala A., Madslien K., Härkönen L., Várkonyi G., Heikkilä J., Jaakola M., Ylönen H., Kortet R., Ytrehus B.: Geographical variation in host use of a blood-feeding ectoparasitic fly: implications for population invasiveness. Oecologia 2011, 166, 985-995.
• Välimäki P., Madslien K., Malmsten J., Härkönen L., Härkönen S., Kaitala A., Kortet R., Laaksonen S., Mehl R., Redford L., Ylönen H., Ytrehus B.: Fennoscandian distribution of an important parasite of cervids, the deer ked (Lipoptena cervi), revisited. Parasitol. Res. 2010, 107, 117-125.
• Víchová B., Majláthová V., Nováková M., Majláth I., Čurlík J., Bona M., Komjáti-Nagyová M., Peťko B.: PCR detection of re-emerging tick-borne pathogen, Anaplasma phagocytophilum, in deer ked (Lipoptena cervi) a blood-sucking ectoparasite of cervids. Biologia 2011, 66, 1082-1086.
• Rantanen T., Reunala T., Vuojolahti P., Hackman W.: Peristent pruritic papules from deer ked bites. Acta Derm.-Venereol. 1982, 62, 307-311.
• Romaniuk K., Gad K., Kiszka W.: Występowanie muchówki Hippobosca equina u koników polskich. Med. Weter. 2007, 63, 1100-1101.
• Samuel B., Madslien K., Gonynor-McGuire J.: Review of deer ked (Lipoptena cervi) on moose in Scandinavia with implications for North America. Alces 2012, 48, 27-33.
• Schumann H., Messer B.: Erstnachweis von Lipoptena fortisetosa Maa, 1965 in Deutschland (Dipt., Hippoboscidae). Entomol. Nachr. Ber. 1993, 37, 247-249.
• Sempéré A. J., Sokolov V. E., Danilkin A. A.: Capreolus capreolus. Mammalian Species 1996, 538, 1-9.
• Sonobe R.: Ecology of two species of. Deer Ked (Diptera: Hippoboscidae) in Kinkasan. Island, Miyagi Prefecture, Japan, Kontyu 1979, 47, 593-598.
• Starzyk J.: Strzyżak jeleni, Lipoptena cervi (L.) (Diptera, Hippoboscidae) – pasożyt zewnętrzny parzystokopytnych. Prz. Zool. 1975, 17, 446-448.
• Szczurek B., Kadulski S.: Dynamika infestacji Lipoptena cervi (L.) (Diptera, Hippoboscidae) u daniela z Pojezierza Pomorskiego. Wiad. Parazytol. 2001, 47, 67-72.
• Theodor O.: Lipoptena parvula, n. sp. eine neue Art aus der Tschechoslowakei (Diptera, Hippoboscidae). Acta Ent. Mus. Nat. Pra. 1967, 37, 275-278.
• Zeman P.: Borrelia – Infection rates in tick and insect vectors accompanying human risk of acquiring Lyme borreliosis in a highly endemic region in Central Europe. Folia Parasit. 1998, 45, 319-325.

Identyfikatory

DOI

10.21521/mw.5602