Polychaete jaw apparatuses and scolecodonts from the Upper Devonian of Poland

• Autorzy: Szaniawski H. , Wrona R. M.

Warianty tytułu

PL

Aparaty szczękowe wieloszczetów i skolekodonty z dewonu górnego Polski

RU

Cheljustnye apparaty i skolekodonty mnogoshhetnikovykh iz verkhnego devona Pol'shi

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

From Frasnian strata pierced by the Opole Lubelskie borehole in the south-eastern Poland, 10 polychaete jaw apparatuses are described. For these apparatuses, 7 new species and 3 new genera are proposed: Multiprion opolensis n.gen., n.sp., Mochtyella kielanae n.sp., Xanioprion walliseri n.sp., Processoprion longiprocessus n.gen., n.sp., Polychaetaspis hindei n.sp., Kielanoprion elleri n.sp., and Hindeoprion basalaris n.gen., n.sp. Moreover, 4 new species and 3 new genera of isolated polychaete jaws are described: Langeites lublinensis n.sp., Trianguligenys n.gen., Uncinogenys uncinatus n.gen., n.sp., Serratula minutidentata n.gen., n.sp., and Serratula longidentata n.sp. The problems of taxonomy of fossil polychaetes are discussed and necessity of further application of two independent systematics, one for scolecodonts and other for jaw apparatuses, is emphasized.

PL

W utworach górnego dewonu wiercenia Opole Lubelskie znaleziono kompletne aparaty szczękowe wieloszczetów i liczne ich izolowane elementy - skolekodonty. Najbogatszą faunę stwierdzono w utworach górnego franu, w zakresie głębokości 1202-1212 m, 36 m poniżej poziomu konodontowego Ancyrognathus triangularis (Szulczewski 1972). Dotychczas z dewonu poznany był dobrze tylko 1 gatunek aparatów - Paulinites paranensis Lange z Brazylii. Po rozpuszczeniu w kwasie solnym około 30 kg wapieni z wyżej wymienionego interwału głębokości otrzymano materiał pozwalający na opisanie 7 nowych gatunków i 3 nowych rodzajów aparatów. Nadano im nazwy: Multiprion opolensis n.gen., n.sp., Mochtyella kielanae n.sp., Xanioprion walliseri n.sp., Processoprion longiprocessus n.gen. n.sp., Polychaetaspis hindei n.sp., Kielanoprion elleri n.sp., Hindeoprion basalaris n.gen., n.sp. Ponadto opisano trzy niekompletne aparaty, które ze względu na niedostateczny stan zachowania oznaczono jedynie do szczebla rodzajowego. Opisano również część szczęk izolowanych wyróżniając w ramach systematyki parataksonomicznej ich 4 nowe gatunki i 3 nowe rodzaje: Langeites lublinensis n.sp., Trianguligenys lacinatus (Eller) n.gen., Uncinogenys uncinatus n.gen., n.sp., Serratula minutidentata n.gen., n.sp., Serratula longidentata n.sp. Zespół aparatów dewońskich różni się zasadniczo od dotychczas znanych aparatów zarówno z formacji wcześniejszych jak i późniejszych. Potwierdza to jeszcze raz niejednokrotnie wysuwane już przypuszczenie (Kielan-Jaworowska 1966, 1968, Szaniawski 1968, 1970), że aparaty szczękowe wieloszczetów oraz ich dobrze oznaczalne elementy mają wartość stratygraficzną. Ostatnio Kozur (1970) wysunął propozycję połączenia istniejących obecnie dwóch niezależnych systematyk skolekodontów i aparatów szczękowych. Autorzy uważają, że ze względu na niedostateczną jeszcze znajomość kopalnych aparatów oraz chaos panujący w systematyce skolekodontów łączenie tych systematyk obecnie jest przedwczesne. Propozycja Kozura oparta głównie na kompilacji zawiera liczne błędy i prowadzi często do łączenia form o bardzo różnej morfologii w jeden rodzaj.

RU

В породах верхнего девона, вскрытых буровой скважиной Ополе-Любельске, были выявлены комплектные челюстные аппараты многощетинковых и многочисленные изолированные элементы челюстей - сколекодонты. Наиболее обильная фауна наблюдалась в верхнефранских породах, занимающих в разрезе скважины интервал 1202-1212 м, 36 м ниже конодонтового горизонта Аnсуrognatus triangularis (Шульчевски 1972). До сих пор из девона был изучен детально лишь один вид челюстных аппаратов - Paulinites paranensis Lange, найденный в девоне Бразилии. Из указанного интервала были взяты пробы около 30 кг, состоящие из известняков. После растворения в соляной кислоте в полученном материале удалось определить 7 новых видов и 3 новых рода аппаратов. Они получили названия: Multiprion opolensis n. gen., n. sp., Mochtyella kielanae n. sp., Xanioprion walliseri n. sp., Processoprion longiprocessaus n. gen., n. sp. Polychaetaspis hindei n. sp., Kielanoprion elleri n. sp., Hindeoprion basalaris n. gen., n. sp. Кроме того, описаны три некомплектных аппарата, которые из-за плохой сохранности получили лишь родовое определение. Описаны также часть изолированных челюстей, среди которых, согласно паратаксономической систематике, определены 4 новых вида и 3 новых рода: Langeites lublinensis n. sp., Trianguligenys lacinatus (Eller) n. gen., Uncinogenys uncinatus n. gen., sp., Serratula minutidentata n. gen., n. sp., Serratula longidentata n. sp. Комплекс девонских аппаратов существенным образом отличается от изученных до сих пор аппаратов, как из более древних, так и более молодых формаций. Это является еще одним подтверждением многократно высказывавшихся предположений (Келян-Яворовска 1966, 1968; Шанявски 1968, 1970), что челюстные аппараты многощетинковых и их определимые элементы имеют стратиграфическое значение. В последнее время Козур (1970) предложил объединить применяющиеся в настоящее время две самостоятельных систематики сколекодонтов и челюстных аппратов. Авторы считают, что из-за слабой изученности ископаемых аппаратов и хаоса в систематике сколекодонтов объединение этих систематик пока-что не обосновано. Предложение Козура, основывающееся, главным образом, на литературных данных, страдает рядом недостатков и часто приводит к объединению в один род форм с весьма разными морфологическими чертами.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1973
• Tom: 18
• Numer: 3
• Opis fizyczny: p.223-267,fig.,ref.

Twórcy

autor

Szaniawski H.

• Palaeozological Institute, Polish Academy of Sciences, Zwirki i Wigury 93, Warsaw, Poland

autor

Wrona R. M.

• Palaeozological Institute, Polish Academy of Sciences, Zwirki i Wigury 93, Warsaw, Poland

Bibliografia

• EHLERS, E. 1868. Über eine fossile Eunice aus Solenhofen (Eunicites avitus) nebst Bemerkungen über fossile Würmer überhaupt.-Ztschr. Wiss. Zool., 18, 3, 421-443, Leipzig.
• - 1869. Über fossile Würmer aus dem lithographischen Schiefer in Bayern.- Palaeontographica, 17, 145-175, Kassel.
• EISENACK, A. 1939. Einige neue Annelidenreste aus dem Silur und dem Jura des Balticums. - Ztschr. Geschiebeforsch. Flachlandgeol., 15, 153-176, Leipzig.
• - 1970. Mikrofossilien aus dem Silur Estlands und der Insel Ösel. - Geol. För. Stockholm Förh., 92, 3, 302-321, Stockholm.
• ELLER, E. R. 1933. An articulated annelid jaw from the Devonian of New York.- American Midland Naturalist., 14, 186-187, Notre Dame.
• - 1934a. Annelid Jaws from the Upper Devonian of New York. - Ann. Carnegie Mus., 22, 303-317, Pittsburgh.
• - 1934b. Annelid jaws from the Hamilton Group of Ontario County, New York. - Ibidem, 24 2, 51-57.
• - 1936. A new scolecodont genus, Ildraites, from the Upper Devonian of New York. - Ibidem, 25, 8, 73-76.
• - 1938. Scolecodonts from the Potter Farm Formation of the Devonian of Michigan.- Ibidem, 27, 17, 275-287.
• - 1941. Scolecodonts from the Windom, Middle Devonian of Western New York. - Ibidem, 28, 16, 324-340.
• - 1942. Scolecodonts from the Erindale, Upper Ordovician, at Streetville, Ontario.- Ibidem, 29, 11, 241-270.
• - 1945. Scolecodonts from the Trenton Series (Ordovician) of Ontario, Quebec and New York. - Ibidem, 30, 12, 119-212.
• - 1955. Additional scolecodonts from the Potter Farm Formation of the Devonian of Michigan. Ibidem, 33, 21, 347-386.
• - 1961. Scolecodonts from the well samples of the Dundee, Devonian of Michigan.- Ibidem, 36, 4, 29-48.
• - 1963. Scolecodonts from the Dundee, Devonian of Michigan. - Ibidem, 36, 15, 173-180.
• - 1964. Scolecodonts of the Delaware Limestone, Devonian of Ohio and Ontario. - Ibidem, 36, 21, 229-275.
• - 1969. Scolecondonts from well cores of the Maquoketa Shale, Upper Ordovician, Ellsworth County, Kansas. - Ibidem, 41, 1, 1-17.
• HINDE, G. 1879. On annelid jaws from the Cambro-Silurian, Silurian and Devonian formations and from the Lower Carboniferous in Scotland. - Quart. J. Geol. Soc. London, 35, 370-389, London.
• - 1880. On annelid jaws from the Wenlock and Ludlow formations of the West of England. - Ibidem, 36, 368-378.
• - 1892. On the jaw apparatus of an annelid from the Lower Carboniferous of Halkin Mountains, Flintshire. - Ibidem, 52, 438-451.
• JANSONIUS, J. & CRAIG, J. H. 1971. Scolecodonts: I. Descriptive terminology and revision of systematic nomenclature; II. Lectotypes, new names for homonyms, index of species. - Bull. Canadian Petr. Geol., 19, 1, 251-302, Calgary.
• KIELAN-JAWOROWSKA, Z 1961. On two Ordovician polychaete jaw apparatuses (O dwóch ordowickich aparatach szczękowych wieloszczetów (Annelida, Polychaeta)). - Acta Palaeont. Pol., 6, 3, 237-259, Warszawa.
• - 1962. New Ordovician genera of polychaete jaw apparatuses (Nowe rodzaje ordowickich aparatów szczękowych wieloszczetów) (Annelida, Polychaeta)). - Ibidem, 7, 3/4, 291-332.
• - 1966. Polychaete jaw apparatuses from the Ordovician and Silurian of Poland and a comparison with modern forms (Aparaty szczękowe wieloszczetów z ordowiku i syluru Polski i porównania z formami współczesnymi). - Palaeont. Pol., 16, 1-152, Warszawa.
• - 1968. Scolecodonts versus jaw apparatuses. - Lethia, 1, 1, 39-49, Oslo.
• KOZŁOWSKI, R. 1956. Sur quelques appareils masticateurs des Annélides Polychètes ordoviciens (O paru narządach szczękowych pierścienic wieloszczetów z okresu ordowickiego). - Acta Palaeont. Pol. 1, 3, 165-210, Warszawa.
• KOZUR, H. 1967. Scolecodonten aus dem Muschelkalk des germanischen Binnenbecken.- Monatsberichte Deutsch. Akad. Wiss., 9, 11, 842-886, Berlin.
• - 1970. Zur Klassifikation und phylogenetischen Entwicklung der fossilen Phyllodocida und Eunicida (Polychaeta) - Freiberger Forschungsh., C. 260, Leipzig.
• - 1971. Die Eunicida und Phyllodocida des Mesozoikums. - Ibidem, C 276.
• LANGE, F. W. 1949. Polychaete annelids from the Devonian of Parana, Brazil. -Bull. Amer. Paleont., 33, 134, 1-71, Ithaca.
• LORANGER, D. M. 1963. Devonian microfauna from northeastern Alberta. Part 3. Annelida. - 1-9, E. de Mille Books, Calgary.
• MARTINSSON, A. 1960. Two assemblages of polychaete jaws from the Silurian of Gotland. - Bull. Geol. Inst. Univ. Uppsala, 39, 1-8, Uppsala.
• MIŁACZEWSKI, L. & ŻELICHOWSKI, A. M. 1970. Wgłębna budowa geologiczna obszaru radomsko-lubelskiego. - Przewodnik XLII zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 7-32, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• ŠNAJDR, M. 1951. On errant Polychaeta from the Lower Paleozoic of Bohemia.- Sbornik Geol. Surv. Czechoslovakia, 18, 1-156, Prague.
• STAUFFER, C. R. 1933. Middle Ordovician Polychaeta from Minnesota. - Bull. Geol. Soc. Amer., 44, 6, 1173-1218, New York.
• - 1939. Middle Devonian Polychaeta from the Lake Erie district. - J. Paleont. 13, 5, 500-511, Menasha.
• SYLVESTER, R. K. 1959. Scolecodonts from Central Missouri. - Ibidem, 33, 1, 33-49.
• SZANIAWSKI, H. 1968. Three new polychaete jaw apparatuses from the Upper Permian of Poland (O trzech nowych aparatach szczękowych wieloszczetów z permu górnego Polski). - Acta Palaeont. Pol., 13, 2, 255-281, Warszawa.
• - 1970. Jaw apparatuses of the Ordovician and Silurian polychaetes from the Mielnik borehole (Aparaty szczękowe wieloszczetów z ordowiku i syluru wiercenia Mielnik). - Ibidem, 15, 4, 445-478.
• SZULCZEWSKI, M. 1972. Konodonty górnodewońskie i ich znaczenie stratygraficzne, in: Opole Lubelskie IG 1, Profile głębokich otworów wiertniczych Instytutu Geologicznego. Zeszyt 3, Inst. Geol., Warszawa.
• TASCH, P. & STUDE, J. R. 1965. A scolecodont natural assemblage from the Kansas Permian. - Trans. Kansas Acad. Sci., 67, 4, Lawrence.
• TAUGOURDEAU, PH. 1968. Les Scolécodontes du Siluro-Dévonien et du Carbonifère de sondages Sahariens, stratigraphie - systématique. - Rev. Inst. Franc. Pétrole, Ann. Combust. Liquides, 23, 10, 1210-1252, Paris.
• - 1970. Scolécodontes du Givétian du Boulonnais. - Rev. Micropaléont., 12, 4, 218-223, Paris.
• - 1971. Scolécodontes du Frasnien du Boullonnais. - Rev. Espan. Micropaleont., 3, 1, 71-108, Madrid.
• WALLISER, H. O. 1960. Scolecodonts, conodonts and vertebrates. - In: Boucot, Martinsson et al. A late Silurian, Devon Island. Canadian Arctic Archipelago.- Bull. Geol. Surv. Canada, 66, 21-33, Ottava.
• ZAWIDZKA, K. 1971. A polychaete jaw apparatus and some scolecodonts from the Polish Middle Triassic (Aparat szczękowy wieloszczeta i skolekodonty ze środkowego triasu południowej Polski). - Acta Geol. Pol., 21, 3, 361-377, Warszawa.
• ŽEBERA, K. 1935. Les conodontes et les scolécodontes du Barrandien. - Bull. Intern. Acad. Sci. Bohème, 88-96, Prague.