Analiza parametrów ruchu wody na odcinku ujściowym rzeki Skawinki

• Autorzy: Florek J.

Warianty tytułu

EN

Water parameters analysis on the mouth part of Skawinka River

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Dopływy dużych rzek charakteryzuje znaczna zmienność warunków na ich długości. Podczas gdy odcinki górne mają nierzadko charakter potoku górskiego, ze znacznymi spadkami, podłożem kamienistym i żwirowym, wchodzące często w dolinę dużej rzeki fragmenty ujściowe charakteryzuje mały spadek, dno zbudowane z materiału drobnoziarnistego pochodzącego z wylewów odbiornika oraz kręty bieg. Zmienne, na krótkim dystansie, warunki ruchu wody i spadek stanowią wyzwanie dla bytujących tam roślin i zwierząt. Oceny stanu ekologicznego cieku, podobnie jak każdego innego ekosystemu, można w pewnym stopniu dokonać na podstawie obserwacji gatunków wskaźnikowych, tj. takich, których występowanie uwarunkowane jest złożonością procesów zachodzących na badanym obszarze i świadczy o nim pozytywnie. Wymiernym narzędziem takiego działania jest określenie parametrów ruchu wody w połączeniu z informacją o dobrej ocenie stanu cieku na podstawie obecności gatunków wskaźnikowych. Jakie parametry charakteryzują badany ciek i jaki wpływ wywiera na nie człowiek? Udzielenie jednoznacznych odpowiedzi na takie pytania wymaga analizy hydraulicznych i hydrologicznych warunków ruchu wody. Praca przestawia analizę parametrów ruchu wody na odcinku ujściowym rzeki Skawinka – tj. na obszarze zrzutu wód z elektrociepłowni – w ujęciu ilościowym i jakościowym (temperatura). Wieloletnie oddziaływanie znacznych przepływów sztucznie wywołanych wodami pochodzącymi z Wisły wpłynęło na budowę morfologiczną tego odcinka; jednocześnie w jego górnych partiach, na dopływach obserwowane są stanowiska gatunków wskaźnikowych świadczące o możliwości dobrej oceny stanu wód tego cieku. Jak pogodzić ze sobą te dwie pozornie przeciwstawne informacje, czy istnieje bezpośrednie niebezpieczeństwo dla gatunków zagrożonych i jakie parametry ruchu wody powinny być brane pod uwagę przy ocenie stanu cieku? –oto zagadnienia, które porusza opracowanie.

EN

Tributaries of large rivers are characterize by the substantive changeability along their length. While the upper parts of the mountain character with strong slope and bed build from gravel and pebble the lower parts already in the big tributary valley close to the river mouth meandering with small slope and bed with mostly sands and organic bottom coming from main river floods. Changed on short distance water movement conditions creates challenge for existence of plants and animals. But the ecological evaluations of the river as any of ecosystems can be to the certain point achieved through environmental indication using species witch can only exists in positively developed and differentiated ecosystem. The practical way to rich this aim is to obtain the information’s about hydraulic parameters of water movement on the analyzed river part and confront it with results from environmental indication. What kind of parameters can be used to describe the river and what is the human influence on them? Answering this questions takes the hydraulically and hydrological analyzing of water movement into consideration. The paper presents the analysis of water quantity and quality (temperatures) parameters in the Skawinka River on the lower part close to the mouth with the Vistula River where the thermal-electric power station of once-through cooling system returns water withdraw from Vistula. Long term retuning large amounts of water has changed and formed morphologically Skawinka bed and on the same time in upper parts of this stream and on its tributaries a positive ecological indication is been made proving its possible good water condition. How is it possible to evaluate this two opposite information’s? Is there an immediate thread for the endangered species and which of the water movement parameters shall by taken by this evaluation into consideration? –this are the issues aimed in this paper.

Słowa kluczowe

PL

rzeki; rzeka Skawinka; ujscia rzek; zrzuty wody; przeplyw wody; koryta rzeczne; morfologia koryt; zmiany morfologiczne; warunki termiczne; temperatura wody

EN

river; Skawinka River; river mouth; water discharge; water flow; riverbed; riverbed morphology; morphological change; thermal condition; water temperature

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Scientiarum Polonorum. Formatio Circumiectus
• Rocznik: 2012
• Tom: 11
• Numer: 2
• Opis fizyczny: s.15-26,tab.,wykr.,bibliogr.

Twórcy

autor

Florek J.

• Katedra Inżynierii Wodnej i Geotechniki, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, al.Mickiewicza 24/28, 30-059 Kraków

Bibliografia

• Bartnik W., Bonenberg J., Florek J., 2009. Wpływ utraty naturalnej retencji zlewni na charakterystykę morfologiczną zlewni i cieku. Monografia. PAN, Oddział w Krakowie, Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi Kraków.
• Bartnik W., Florek J., 2000. Ocena warunków równowagi hydrodynamicznej potoku górskiego na podstawie analizy hydraulicznych parametrów przepływu. Zesz. Nauk. AR Krak. 370, Inż. Środ. 20, 163–175.
• Bartnik W., Florek J., Schöberl F., Strużyński A., 2004. Flow velocity fluctuations over rough bed covered with ligneous water plants. 12th International Conference on Transport and Sedimentation of Solid Particles, Praque.
• Bogardi J., 1978. Sediment transport in alluvial streams. Akademiai Kiado Budapest.
• Cowan W.L., 1956. Estimating Hydraulic Roughness Coefficients. Agricult. Engin. 37(7).
• Dąbkowski S., Pachuta K., 1996. Roślinność i hydraulika koryt zarośniętych. IMUZ Warszawa.
• Dyduch-Falniowska A., Zając K., 2002. Bivalvia. Małże. [W:] Głowaciński Z. (red.). Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. IOP PAN Kraków.
• Florek J., 2002. Wpływ roślinności przybrzeżnej na przepustowość potoków górskich. Bank plants influence on flow capacity in mountain stream. Rozprawa doktorska, AR Kraków.
• Gessler J., 1971. Beginning and ceasing sediment motion. [W:] River Mechanics. Red. H. W. Shen. Water Resources Publications Littleton (CO), rozdz. 7,
• Głowaciński Z., 1992. Polska czerwona księga zwierząt. PWRiL Warszawa,
• Hus M., Śmiałek M., Zając K., Zając T., 2005. Occurrence of Unio crassus (Bivalvia, Unionidae) depending on water chemistry in the foreland of the Polish Carpathians. Pol. J. Environ. Stud. 14.
• Lindner K., 1982. Der Strömungswiederstand von Pflänzenbeständen. Mitteilungen aus dem Lechtweiss – Institut für Wasserbau der TU Braunschweig 75.
• Michalik A., Radecki-Pawlik A., 2002. Zależność przepływu korytotwórczego rzek górskich od składu granulometrycznego rumowiska wleczonego. Konferencja „Erozja gleb i transport rumowiska rzecznego”, Zakopane. EVAN Warszawa.
• Oglęcki P., Żelazo J., 1995. Analiza wpływu roślinności na kształtowanie środowiska rzek i dolin. Materiały seminaryjne. SGGW Warszawa.
• Wierzbicki J., 2003. Przyrodnicze, gospodarcze i hydrotechniczne przesłanki regulacji rzek. Sadyba Warszawa.