Ochrona nadobnicy alpejskiej Rosalia alpina (Coleoptera: Cerambycidae) w Polsce - aktualne problemy i sposoby ich rozwiązania

• Autorzy: Michalcewicz J. , Ciach M.

Warianty tytułu

EN

Protection of Rosalia longicorn Rosalia alpina (Coleoptera: Cerambycidae) in Poland - the current problems and solutions

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Praca przedstawia aktualne problemy ochrony nadobnicy alpejskiej Rosalia alpina (L.). Ten rzadki i zagrożony przedstawiciel chrząszczy z rodziny kózkowatych (Cerambycidae), wymieniony w Załączniku II i IV Dyrektywy Siedliskowej jako gatunek priorytetowy, jest przedmiotem ochrony w kilku ostojach sieci Natura 2000 w Karpatach. W pracy podano najważniejsze obecnie zagrożenia dla gatunku, dotyczące dwóch głównych obszarów jego biologii i ekologii – występowania i stanu zachowania siedlisk gatunku oraz przeżywalności poszczególnych stadiów rozwojowych. Przedstawiono sposoby eliminacji lub minimalizacji zagrożeń i zaproponowano metody ochrony gatunku. Należą do nich: modyfikacja praktyki gospodarczej w lasach – stosowane rębnie i sposób ich realizacji, pozostawianie martwego drewna odpowiedniej jakości w siedliskach gatunku, sposób składowania surowca drzewnego w lasach i ich sąsiedztwie oraz ochrona czynna

EN

The current occurrence range of Rosalia longicorn Rosalia alpina in Poland is limited almost exclusively to the Beskid Niski Mts and the Bieszczady Mts, although formerly it probably overlapped with the occurrence range of the European beech Fagus sylvatica. Despite the fact that threats have been identified, measures undertaken to protect the species proved to be far from satisfactory. The species threats include habitat fragmentation and population isolation. Due to the number and range of beech forests, the distribution of the main host plant is partly insular. At present, in some of the forest stands, there are not enough weakened and dying trees located in sunlit places. Cutting of old forest stands and removal of dead trees − the breeding material of the species, result in the depletion of food resources. Furthermore, in some forest stands, living trees are removed instead of being left to die. Also beech wood storing in the summer season poses a serious threat to the species. Imagines can lay eggs into stored timber, consequently the reproductive effort is thwarted. Additionally, as a result of long-term exposure of the colonized breeding material, the larval stage is exposed to silvicultural practices conducted in the species habitat during the entire development period. The survival rate of imagines can be reduced as a consequence of capturing the beetles by collectors. Measures aiming at protection of Rosalia longicorn should focus on preserving the species habitats. In order to protect them, it is important to preserve old trees in forests, i.e. older than 150 years. Spatial distribution of old forest stands should be determined by potential dispersion of the species. In the areas where Rosalia longicorn occurs, selective forest cutting is recommended, although other felling types are acceptable, provided the continuity of food resources is ensured. At the sites with insufficient numbers of trees suitable for colonization, feeding grounds should be prepared. Clusters consisting of a few trees should be left at logging sites; some trees should be weaken by girdling in order to provide breeding material as soon as possible, while others should be left without any interference till their natural death. To avoid thwarted reproductive effort of Rosalia longicorn, storage of logged beech wood in forest or depots should be prohibited between June 15 and August 31 within a radius of up to 2 km. The paper presents spatial planning of measures aiming at protection of Rosalia longicorn. Breeding material should be left at each species occurrence site and should consist of at least 10 thick (diameter at breast height > 40 cm) dead trees, standing or lying in sunny places, and > 80% of this number should be made up by standing trees. In places where the species was not recorded, at least one cluster of 5 thick (diameter at breast height > 40 cm) dead trees should be left, standing or lying in sunny places, including > 60% of the standing trees. In conclusion, protection of Rosalia longicorn can be implemented with relatively inconsiderable expenditure of resources and the use of compromise solutions combining silviculture and nature conservation

Słowa kluczowe

PL

owady; chrzaszcze; Coleoptera; kozkowate; Cerambycidae; nadobnica alpejska; Rosalia alpina; zagrozenia roslin; ochrona roslin; Polska

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2012
• Tom: 68
• Numer: 5
• Opis fizyczny: s.347-357,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Michalcewicz J.

• Katedra Ochrony Lasu, Entomologii i Klimatologii Leśnej, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, al.29 Listopada 54, 31-425 Kraków

autor

Ciach M.

Bibliografia

• Bense U. 1995. Longhorn beetles. Illustrated Key to the Cerambycidae and Vesperidae of Europe. Margraf Verlag, Weikersheim.
• Bense U. 2001. Alpenbock (Rosalia alpina). W: Fartmann T., Gunnemann H., Salm P., Schröder E. (red.). Berichtspflichten in Natura-2000-Gebieten. Angewandte Landschaftsökologie 42, Bonn-Bad Godesberg: 319-323.
• Bense U., Klausnitzer B., Bussler H., Schmidl J. 2003. 4.10 Rosalia alpina (Linnaeus, 1758). W: Petersen B., Ellwanger G., Biewald G., Hauke U., Ludwig G., Pretscher P., Schröder E., Ssymank A. (red.). Bundesamt für Naturschutz, Hrsg., Das europäische Schutzgebietssystem Natura 2000. Ökologie und Verbreitung von Arten der FFH-Richt- linie in Deutschland. Schriftenr. Landschaftspfl. Natursch. 69: 426-432.
• Binner V, Bussler H. 2006. Erfassung und Bewertung von Alpenbock-Vorkommen. Naturschutz und Landschaftsplanung 38: 378-382.
• Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1990. Chrząszcze - Coleoptera. Cerambycidae i Bru-chidae. Katalog Fauny Polski. Część XXIII, Tom 15. PWN, Warszawa.
• Bussler H., Schmidl J. 2000. NATURA 2000 - FFH- Arten: Untersuchungen zur Verbreitung und Ökologie von Rosalia alpina (L.) in Oberbayern. Unveröff. Gutachten im Auftrag des Bayer. Landesamtes für Umweltschutz.
• Ciach M. 2011. Martwe i zamierające drzewa w ekosystemie leśnym - ilość, jakość i zróżnicowanie. W: Anderwald D. (red.). Zarządzanie ekosystemami leśnymi a zachowanie populacji ptaków leśnych. Stud. i Mat. CEPL 13, 2 (27): 186-199.
• Ciach M., Michalcewicz J. 2009. Egg morphology of Rosalia alpina (Linnaeus, 1758) (Coleoptera, Cerambycidae) from southern Poland. Entomol. News 120 (1): 61-64. DOI:10.3157/ 021.120.0112
• Ciach M., Michalcewicz J. 2013. Correlation between selected biometric traits of adult Rosalia alpina (L.) (Coleoptera: Cerambycidae) and size of their exit holes: new perspectives on insect studies? Pol. J. Ecol. 61. (w druku)
• Ciach M., Michalcewicz J., Fluda M. 2007. The first report on development of Rosalia alpina (Linnaeus, 1758) (Coleoptera: Cerambycidae) in wood of Ulmus L. in Poland. Pol. J. Entomol. 76 (2): 101-105.
• Cizek L., Schlaghamerský J., Bořucký J., Hauck D., Helešic J. 2009. Range expansion of an endangered beetle: Alpine Longhorn Rosalia alpina (Coleoptera: Cerambycidae) spreads to the lowlands of Central Europe. Entomol. Fenn. 20: 200-206.
• Dominik J., Starzyk J.R. 1989. Ochrona drewna. Owady niszczące drewno. PWRiL, Warszawa.
• Drag L., Hauck D., Pokluda P., Zimmermann K., Cizek L. 2011. Demography and dispersal ability of a threatened saproxylic beetle: a mark- recapture study ofthe Rosalia Longicorn (Rosalia alpina). PLoS ONE 6 (6): e21345. DOI:101371/ journal.pone.0021345
• Gatter W 1997. Förderungsmöglichkeiten für den Alpenbock. AFZ/Der Wald 24: 1305-1306.
• Gutowski J.M. 2004. Rosalia alpina (Linnaeus, 1758), Nadobnica alpejska. W: Adamski P., Bartel R., Bereszyński A., Kepel A., Witkowski Z. (red.). Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny. Tom 6. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: 130-134.
• Gutowski J.M., Bobiec A., Pawlaczyk P., Zub K. 2004. Drugie życie drzewa. WWF Polska, Warszawa-Hajnówka.
• Habitats Directive. 1992 - Council Directive 92/43/ EEC of 21 May 1992 on the conservation of natural habitats and of wild fauna and flora [http:// ec.europa.eu/environment/nature/legislation/ habitatsdirective], dostęp: 16.03.2012 r.
• Kovács T. 1998. Magyarországi cincérek tápnôvényés lelohelyadatai II. (Coleoptera, Cerambycidae). Folia Historiconat. Mus. Matr. 22 (1997): 247-255.
• Kovács T., Muskovits J., Hegyessy G. 2000. Magyarországi cincérek tápnôvényés lelöhelyadatai III. (Coleoptera: Cerambycidae). Folia Historiconat. Mus. Matr. 24: 205-220.
• Merkl O., Hegyessy G., Kovács T. 1996. Cerambycidae (Coleoptera) from the Bükk National Park. W: Mahunka S. (red.). The Fauna of the Bükk National Park, II. Hungarian Natural History Museum, Budapest: 309-326.
• Michalcewicz J., Bodziarczyk J., Ciach M. (npbl.). Development of rosalia longicorn Rosalia alpina (L.) (Coleoptera: Cerambycidae) in Sycamore maple Acer pseudoplatanus L. - the first report in Poland.
• Michalcewicz J., Ciach M. 2012. Rosalia longicorn Rosalia alpina (L.) (Coleoptera: Cerambycidae) uses roadside European ash trees Fraxinus excelsior L. - an unexpected habitat of an endangered species. Pol. J. Entomol. 81 (1): 49-56. DOI:10.2478/v10200-011-0063-7
• Michalcewicz J., Ciach M., Bo dziarczyk J. 2011a. The unknown natural habitat of Rosalia alpina (L.) (Coleoptera: Cerambycidae) and its trophic association with the mountain elm Ulmus glabra in Poland - a change of habitat and host plant. Pol. J. Entomol. 80 (1): 23-31. DOI:10.2478/ v10200-011-0003-6
• Paill W, Mairhuber Ch., Zabransky P. 2010. Der Alpenbock (Rosalia alpina) im Lainzer Tiergarten. Erste Lokalisierung, Erhaltungszustand und Empfehlungen für Maßnahmen. Graz.
• Rozporządzenie 2011. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 roku w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Dz. U. Nr 237 (2011) poz. 1419.
• Russo D., Cistrone L., Garonna A. 2011. Habitat selection by the highly endangered long-horned beetle Rosalia alpina in Southern Europe: a multiple spatial scale assessment. J. Insect Conserv. 15: 685-693.
• Sama G. 2002. Atlas of the Cerambycidae of Europe and the Mediterranean Area. Volume 1: Northern, Western, Central and Eastern Europe. British Isles and Continental Europe from France (excl. Corsica) to Scandinavia and Urals. Nakladatelství Kabourek, Zlín.
• Sláma M.E.F. 1998. Tesaříkovití - Cerambycidae České republiky a Slovenské republiky (Brouci - Coleoptera). Milan Sláma, Krhanice.
• Starzyk J.R. 1992. Rosalia alpina (Linnaeus, 1758) nadobnica alpejska. W: Głowaciński Z. (red.). Polska czerwona księga zwierząt. PWRiL, Warszawa: 295-296.
• Starzyk J.R. 2004. Rosalia alpina (Linnaeus, 1758), Nadobnica alpejska. W: Głowaciński Z., Nowacki J. (red.). Polska czerwona księga zwierząt. Bezkręgowce. IOP PAN Kraków, AR Poznań: 148-149.
• Strojny W 1962. Nadobnica alpejska, Rosalia alpina (L.), Cerambycidae, wymierający chrząszcz naszych lasów bukowych. Prz. Zool. 6 (4): 274-286.
• Švácha P., Danilevsky M.L. 1988. Cerambycoid larvae of Europe and Soviet Union (Coleoptera, Cerambycoidea). Part II. Acta Univ. Carolinae, Seria Biologica 31: 121-284.
• Ustawa 2004. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Dz. U. Nr 92 (2004), poz. 880.
• Witkowski Z. 2007. Krajowy plan zarządzania gatunkiem nadobnica alpejska (Rosalia alpina L.). Ministerstwo Środowiska, Warszawa.
• Witkowski Z. 2008a. 1087 *Nadobnica alpejska Rosalia alpina (Linnaeus, 1758). Metodyka monitoringu. Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000. GIOŚ, Warszawa.
• Witkowski Z. 2008b. 1087 Nadobnica alpejska Rosalia alpina. Wyniki monitoringu. Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000. GIOŚ, Warszawa.
• Zabransky P. 2001. Xylobionte Käfer im Wildnisgebiet Dürrenstein. W: LIFE-Projekt Wildnisgebiet Dürrenstein. Forschungsbericht. Amt der Niederösterreichischen Landesregierung, St. Pölten: 149-179.