The Sphaeriidae of Poland (Bivalvia, Eulamellibranchia)

• Autorzy: Piechocki A.

Warianty tytułu

PL

Sphaeriidae Polski (Bivalvia, Eulamellibranchia)

RU

Sphaeriidae Pol'shi (Bivalvia, Eulamellibranchia)

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The bivalve family Sphaeriidae of Poland is revised. The paper contains descriptions and drawings of all 21 species of the recent fauna of Poland (3 species of the genus Sphaerium Scop., 1 of Musculium Link and 17 of Pisidium Pfeiff.). Description of particular species includes the data concerning shell morphology and its variability, ecology and distribution. A key to Polish species of Sphaeriidae is also given.

PL

Praca stanowi rewizję małży z rodziny Sphaeriidae występujących w Polsce. Uwzględniono w niej materiały własne autora, materiały muzealne oraz wiarygodne dane literaturowe. Wykazano, że współczesna fauna Sphaeriidae Polski obejmuje 21 gatunków (trzy gatunki z rodzaju Sphaerium Scop., jeden gatunek Musculium Link i 17 gatunków Pisidium Pfeiff.). Fauna Sphaeriidae obszarów górskich jest bardzo uboga i znacznie odbiega od stosunkowo bogatej fauny stwierdzonej w nizinnych i wyżynnych regionach kraju. Najpospolitszymi gatunkami w Polsce nizinnej i wyżynnej są kolejno: Pisidium subtruncatum Malm, Sphaerium corneum (L.), P. casertanum (Poli), P. amnicum (O. F. Müll.), P. supinum (A. Schm.), P. henslowanum (Shep.), P. nitidum Jen. W górach, tj. na obszarach wzniesionych ponad 500 m n.p.m., pospolicie i licznie występują tylko P. casertanum (Poli) i P. personatum Malm. Do najrzadszych gatunków w skali całego kraju należą: Pisidium conventus Cless., P. crassum Stelf., Sphaerium solidum (Norm.), P tenuilineatum Stelf. i P. pseudosphaerium Schl. Wśród Sphaeriidae Polski można wyodrębnić pięć następujących grup ekologicznych: 1) gatunki eurytopowe, 2) rzeczne, 3) jeziorne, 4) drobnozbiornikowe, 5) zamieszkujące źródła i zimne wody. Szczegółowy opis wszystkich gatunków występujących w Polsce wraz z ich charakterystyką ekologiczną i zasięgami występowania przedstawiowo w rozdziale V. Badania wykazały, że w przypadku Sphaeriidae należy przyjąć szeroką koncepcję gatunku, uwzględniającą bardzo dużą zmienność tych małży. Zdaniem autora wąska koncepcja gatunku uznawana przez malakologów radzieckich nie znajduje uzasadnienia i prowadzi do błędnych interpretacji.

RU

Работа представляет ревизию двустворчатых моллюсков из семейства Sphaeriidae, встречающихся в Польше. В ней использованы материалы собранные автором, музеальные коллекции и достоверные литературные данные. Констатировано, что современная фауна Sphaeriidae Польши охватывает 21 вид (три вида из рода Sphaerium Scop., один вид Musculium Link и 17 видов Pisidium Pfeiff.). Фауна Sphaeriidae горных массивов крайне бедна по сравнению с относительно богатой фауной, констатированной на низменных территориях и на возвышенностях в стране. Наиболее обычными в Польше на низменностях и возвышенностях являются в очередности: Pisidium subtruncatum Malm, Sphaerium corneum (L.), P. casertanum (Toli), P. amnicum (O. F. Mull.), P. supinum (A. Schm.), P. henslowanum (Shep.), P. nitidum Jen. В горах, то-есть на территориях лежащих на уровне свыше 500 м н.у.м., обычными и многочисленными являются только P. casertanum (Poli) и P. personatum Malm. К наиболее редко встречающимся видам в масштабах всей страны относятся: Pisidium conventus Cless., P. crassum Stelf., Sphaerium solidum (Norm.), P. tenuilineatum Stelf. и P. pseudosphaerium Schl. Sphaeriidae Польши можно разделить на пять экологических групп: 1) эвритопные виды, 2) речные, 3) озерные, 4) виды малых водоемов, 5) виды населяющие источники и холодные воды. Подробное описание всех всречающихся в Польше видов с их экологической характеристикой и географическими ареалами приведено в V главе. Как показали исследования, по отношению к Sphaeriidae следует принять широкую концепцию вида, учитывающую очень значительную изменчивость этих моллюсков. Принятая советскими маллакологами узкая концепция не находит обоснования и ведет к ошибочным интерпретациям.

Słowa kluczowe

EN

Sphaeriidae; Bivalvia; bivalve; fauna; Eulamellibranchia; taxonomy; species list; morphology; Poland

• Wydawca: -
• Czasopismo: Annales Zoologici
• Rocznik: 1988-1989
• Tom: 42
• Numer: 12
• Opis fizyczny: p.249-320,fig.,ref.

Twórcy

autor

Piechocki A.

• Lodz University, Banacha 12/16, 90-237 Lodz, Poland

Bibliografia

• Banaszak J., Kasprzak K. 1980. Evaluation of occurrence and density of Oligochaela, .Uolht.ua and Chironomidae in bottom deposits of lake Zbęchy and in melioration channel within agricultural landscape. Pol. ecol. Stud., Warsaw, 6: 221-245.
• Berger L. 1958. Nowe stanowiska Pisidium moitessicrianum Paladilhe 1866 (Bivalvia, Moll.). Pr. Kom. biol. PTPN, Poznań, 19: 5-9.
• Berger L. 1959. Wyniki wstępnych badań nad groszkówkami (Pisidium) Wielkopolski. Przyr. Pol. zach., Poznań, 2: 279-284.
• Berger L. 1960. Badania nad mięczakami (Mollusca) Pojezierza Mazurskiego. Bad. fizjogr. Pol. zach., Poznań, 6: 1-49.
• Berger L. 1961. Mięczaki pogranicza Wielkopolski, Śląska i Jury Krakowsko-Wieluńskiej. Pr. Kom. biol. PTPN. Poznań. 25: 1-124.
• Berger L. 1962. Uwagi o rozmieszczeniu małżów Sphaeriidae w Krutyni na Pojezierzu Mazurskim. Fragm. faun.. Warszawa, 10: 1-9.
• Berger L., Dzięczkowski A. 1977. Mollusca. In: Bottom fauna of the heated Konin Lakes. Monografie Fauny Polski. Kraków, 7: 151-179.
• Boettger C. R. 1926 a. Die Weichtierfauna des Gebietes von Frankfurt an der Oder. Helios, Berlin, 29: 13-45.
• Boettger C. R. 1926 b. Die Weichtierfauna der Umgebung von Landsberg an der Warthe. Helios, Berlin, 29: 46-54.
• Braun G. 1980. Zum Vorkommen und zur Verbreitung von Kleinmuscheln im Naturpark "Hoher Vogelsberg". Beitr. Naturkde. Osthessen, Fulda. 16: 13-37.
• Banaszak J., Kasprzak K. 1980. Evaluation of occurrence and density of Oligochaela, .Uolht.ua and Chironomidae in bottom deposits of lake Zbęchy and in melioration channel within agricultural landscape. Pol. ecol. Stud., Warsaw, 6: 221-245.
• Berger L. 1958. Nowe stanowiska Pisidium moitessicrianum Paladilhe 1866 (Bivalvia, Moll.). Pr. Kom. biol. PTPN, Poznań, 19: 5-9.
• Berger L. 1959. Wyniki wstępnych badań nad groszkówkami (Pisidium) Wielkopolski. Przyr. Pol. zach., Poznań, 2: 279-284.
• Berger L. 1960. Badania nad mięczakami (Mollusca) Pojezierza Mazurskiego. Bad. fizjogr. Pol. zach., Poznań, 6: 1-49.
• Berger L. 1961. Mięczaki pogranicza Wielkopolski, Śląska i Jury Krakowsko-Wieluńskiej. Pr. Kom. biol. PTPN. Poznań. 25: 1-124.
• Berger L. 1962. Uwagi o rozmieszczeniu małżów Sphaeriidae w Krutyni na Pojezierzu Mazurskim. Fragm. faun.. Warszawa, 10: 1-9.
• Berger L., Dzięczkowski A. 1977. Mollusca. In: Bottom fauna of the heated Konin Lakes. Monografie Fauny Polski. Kraków, 7: 151-179.
• Boettger C. R. 1926 a. Die Weichtierfauna des Gebietes von Frankfurt an der Oder. Helios, Berlin, 29: 13-45.
• Boettger C. R. 1926 b. Die Weichtierfauna der Umgebung von Landsberg an der Warthe. Helios, Berlin, 29: 46-54.
• Braun G. 1980. Zum Vorkommen und zur Verbreitung von Kleinmuscheln im Naturpark "Hoher Vogelsberg". Beitr. Naturkde. Osthessen, Fulda. 16: 13-37.
• Brodniewicz I. 19$0. Pisidium moitessierianum Paladilhf. (Lametlibranchiata) i porównanie jego populacji współczesnej z plejstoceńską. Acta paleont. pol.. Warszawa, 5: 349-365.
• Castagnolo L., Franchini D., Giusn F. 1980. Guide per il riconoscimento delie specie animali delie acque interne italiane. 10. Bivalvi (Bivalvia). Verona, 64 pp.
• Combes C., Kuiper J. G. J., de Stefano Y. 1971. Ecologie des especes du genre Pisidium Pe. (Mollusques, Sphaeriidae) dans les etangs du Carlit (Pyrenees). Terre et la Vie, Paris, 25: 96-131.
• Dance S. P. 1970. Pisidium lilljeborgii Clessin in the River Teifi, West Wales. J. Conch., London, 27: 177-181.
• Dyduch-Falniowska A. 1982. Oscillations in density and diversity of Pisidium communities in two biotopes in southern Poland. Hydrob. Bull., 16: 123-132.
• Dyduch-Falniowska A. 1983 a. Shell microstructure and systematics of Sphaeriidae (Bivalvia, Eulamellihranchiata). Acta zool. cracov., Kraków, 26: 251-296.
• Dyduch-Falniowska A. 1983 b. Age structure of the populations of Pisidium species from two localities in southern Poland. Hydrobiol. Bull., 17: 111-117.
• Dyduch-Falniowska A. 1988. The conchological variability of Sphaerium corneum (Linnaeus, 1758) in the Polish waters. Folia Malacologica, Kraków, 2: 83 — 96.
• Dyduc A., Falniowski A. 1979. Mięczaki jeziora Gardno i konieczność ich ochrony. Ochr. Przyr., Kraków, 42: 151-182.
• Ehrmann P. 1933. Mollusken (Weichtiere). Die Tierwelt Mitteleuropas, 2, 1. Leipzig, 264 pp., 13 tt.
• Ellis A. E. 1978. British Freshwater Bivalve Mollusca. Synopses of the British Fauna (New series), 11, London, New York. San Francisco, 93 pp. 15 tt.
• Favre J. 1927. Les Mollusques post-glaciaires et actuels du bassin de Geneve. Mem. Soc. Phys. et Hist, nat. Geneve, Geneve, 40: 171-434.
• Feliksiak S. 1938. Pisidium subtruncatum Malm v. tenuilineatiformis v. n. oraz kilka nowych lub rzadkich dla Polski groszkówek (Pisidium C. Pfeiffer). Fragm. faun. Mus. zool. pol.. Warszawa, 3: 485-493.
• Germain L. 1931. Mollusques terrestres et fluviatiles (deuxieme partie). Faune de France, 22. Paris, 893 pp., 26 it.
• Geyer D. 1919. Die Mollusken des Urwaldes von Bialowies. Abh. senckenberg. naturf. Ges., Frankfurt a.M.. 37: 39-67.
• Geyer D. 1927. Unsere Land- und Siisswasser-Mollusken. 3 Aufl. Stuttgart, Xl + 224 pp., 33 tt.
• Glöer P.. Meier-Brook C.. Ostfrmann O. 1978. Süsswassermollusken. Hamburg. 73 pp.
• Goldfuss O. 1883. Beitrag zur Mollusken-Fauna Ober-Schlesiens. Nachrbl. dtsch. malakozool. Ges., Frankfurt a.M., 15: 33-44.
• Goldfuss O. 1895. Die Molluskenfauna der Umgegend von Lahn in Schlesiens. Nachrbl. dtsch. malakozool. Ges., Frankfurt a.M., 27: 89-98.
• Hazay J. 1885. Die Mollusken-Fauna der "Hohen Tatra" und über einige Vorkommnisse der nördlichen Karpathen. Jahrb. dtsch. malak. Ges., Frankfurt a.M., 12: 20-45.
• Hinz W. 1972. Siedlungsdichtebestimmung und Trockenresistenzbeobachtung an zwei Pisidium-Arten (Eulamellihranchiata). Decheniana, Bonn, 125: 255-258.
• Holopainen J., Kuiper J. G. J. 1982. Notes on the morphometry and anatomy of some Pisidium and Sphaerium species (Bivalvia, Sphaeriidae). Ann. zool. fenn., Helsinki, 19: 93-107.
• Jackiewicz M. 1962. Występowanie Pisidium personatum Malm (Mollusca, Bivalvia) w biotopach lądowych. Ekol. pol. В, Warszawa, 8: 75-78.
• Jaeckel S. 1950. Zur Molluskenfauna der Neumark und Grenzmark. Verh. dtsch. Zool. (in Mainz), Leipzig, 1949: 84-95.
• Jaeckel S. 1955. Die Wassermollusken der Nuthe-Niederung und des Raumes zwischen mittlerer Elbe und Warthe. Abh. Ber. Naturkd. Vorgesch., Magdeburg. 9: 185-217.
• Jaeckel S. 1962. Ergänzungen und Berichtigungen zum rezenten und quartären Vorkommen der mitteleuropäischen Mollusken. Die Tierwelt Mitteleuropas, 2, 1, Ergänzung. Leipzig, pp. 25-294.
• Jankowski A. 1933. Mięczaki Warszawy. Spraw. Kom. fizjogr., Kraków, 67: 99-114.
• Janssen A.W. 1980. Report on some samples of land- and freshwater molluscs, collected during geological fieldwork in Poland and Hungary in 1979. Repport of Rijkmuseum van Geologie en Mineralogie. Leiden. 68, 17 pp.
• Kasprzak K. 1975. Zgrupowania małżów z rodzaju Pisidium sensu lato (Bivalvia) w różnych typach zbiorników wodnych. Fragm. faun., Warszawa, 20: 131-141.
• Kasprzak K. 1982. Nowe dane o występowaniu i liczebności Potamopyrgus jenkinsi (E. A. Smith) (Gastropoda), Pisidium ponderosum Stelf. i Pisidium crassum Stelf. (Bivalvia) w Wielkopolsce. Bad. fizjogr. Pol. zach., ser. C, Poznań, 33: 159-163.
• Kasprzak K. 1986. Role of Unionidae and Sphaeriidae (Mollusca, Bivalvia) in the eutrophic lake Zbęchy and its outflow. Int. Revue ges. Hydrobiol., Leipzig, 71: 315-334.
• Klimowicz H. 1960. Tentative classification of small water bodies on the basis of the differentiation of the molluscan fauna. Pol. Arch. Hydrobiol., Warszawa, 6, 19 (1959): 85-103.
• Kuiper J. G. J. 1962 a. Zur Nomenklatur und Verbreitung von Pisidium pseudosphaerium. Arch. Moll., Frankfurt a. M.. 91: 183-189.
• Kuiper J. G. J. 1962 b. Systematische Stellung und geographische Verbreitung von Pisidium tenuilinea- tum. Arch. Moll., Frankfurt a. M„ 91: 173-181.
• Kuiper J. G. J. 1962 c. Note sur la systematique des pisidies. J. Conch., Paris, 102: 53-57.
• Kuiper J. G. J. 1963. Hauptziige der Verbreitung des Genus Pisidium in Europa. Arch. Moll.. Frankfurt A. M., 92: 247-252.
• Kuiper J. G. J. 1964. Kritische Ubersicht der in Nord-Afrika lebenden Arten des Genus Pisidium. Arch. Moll.. Frankfurt a. M., 93: 127-137.
• Kuiper J. G. J. 1965. Familie Pisidiidae. In: Janssen A. W., Vogel E. F.: Zoetwatermollusken van Nederland. Den Haag, pp. 95-111.
• Kuiper J. G. J. 1966. La distribution des especes vivantes du genre Pisidium C. Pf. en France. J. Conch., Paris, 105: 181-215.
• Kuiper J. G. J. 1972. Neue Erkenntnisse über die Verbreitung von Pisidium pseudosphaerium. Basteria, Leiden, 36: 7-20.
• Kuiper J. G. J. 1974 a. Die Pisidien der Hochalpengewasser. Arch. Moll., Frankfurt A M., 104: 1-27.
• Kuiper J. G. J. 1974 b. Een pleistocene vondst van Pisidium conventus Clessin in Nederland en de huidige geografische verspreiding van deze soort in Europa. Basteria, Leiden, 38: 27-40.
• Kuiper J. G. J. 1981 a. In: Sphaeriidae in Mollusca and Insecta: Comments on proposals to remove the homonymy (3). Bull. zool. Nomencl., London, 38: 159-161.
• Kuiper J. G. J. 1981 b. The distribution of Pisidium tenuilineatum Stelfox and Pisidium annandalei Prashad in the Mediterranean area. Basteria, Leiden, 45: 79-84.
• Kuiper J. G. J. 1982. Zur Frage der geographischen Unterarten bei Pisidien, insbesondere bei Pisidium personatum Malm. Arch. Moll., Frankfurt A. M., 112: 9-19.
• Kuiper J. G. J. 1983. The Sphaeriidae of Australia. Basteria, Leiden, 47: 3-52.
• Kuiper J. G. J., Wolff W. J. 1970. The Mollusca of the estuarine region of the rivers Rhine, Meuse and Scheldt in relation to the hydrography of the area. III. The genus Pisidium. Basteria, Leiden, 34: 1-42.
• Ložek V. 1964. Quartärmolluskcn dcr Tschcchoslowakei. Rozpr. Ústr. úst, geol., Praha. 31. 374 pp.. 32 tt.
• Meier-Brook C. 1963. Über die Molluskcn dcr Hochschwarzwald- und Hochvogcsengewasser. Arch. Hydrobiol.. SuppL Stuttgart. 28: I 46.
• Meier-Brook C. 1969. Substrate relations in some Pisidium species (Eulamellihranchiata-. Sphaeriidae). Malacologia, Ann Arbor, Mich., 9: 121-125.
• Meier-Brook C. 1975. Der ökologische Indikatorwert mitteleuropaischer Pisidium-Arten (Mollusca, Eulamellihranchiata). Eiszeitalter u. Gegenwart, Öhringen, 26: 190-195.
• Merkel E. 1894. Molluskenfauna von Schlesien. Breslau, 293 pp.
• Minkiewicz S. 1910. Przyczynek do fauny jezior tatrzańskich. Pam. Tow. tatrz., Kraków, 31: 16-30.
• Minkiewicz S. 1914. Przegląd fauny jezior tatrzańskich. Spraw. Kom. fizjogr. PAU, Kraków, 48: 114-137, 5 tt.
• Mitropolskij V. I. 1965. Nabljudenija nad žiznennym ciklom, tempom rosta i sposobnostju к perenesjeniju vysyhanija u Musculium lacustre (Müller). Ekol. i Biol, presn. Besp. Tr. Inst. Biol. Vnutr. Vod. A. N. SSSR, Moskva-Leningrad, 8, 11: 118-124.
• Odhner N.H. 1929. Die Molluskenfauna des Takern. Sjön Tåkerns Fauna och Flora, Stockholm, 8: 1-129.
• Piechocki A. 1969. Mięczaki (Mollusca) rzeki Grabi i jej terenu zalewowego. Fragm. faun.. Warszawa, 15: 111-197.
• Piechocki A. 1972. Materiały do poznania mięczaków (Mollusca) rzeki Pasłęki. Fragm,. faun.. Warszawa, 18: 121-139.
• Piechocki A. 1981. Współczesne i subfosylne mięczaki (Mollusca) Gór Świętokrzyskich. Acta Univers. Lodz., Monogr., Łódź, 175 pp., 6 maps.
• Piechocki A. 1984. Die Mollusken-Fauna des Breitenbachs und des Rohrwiesenbachs (Schlitzer- land/Hessen). Beitr. Naturk. Osthessen, Fulda, 20: 85-95.
• Piechocki A. 1985. Reliktowe stanowiska występowania Pisidium lilljeborgii Cless. (Bivalvia, Sphaeriidae) w Polsce. Prz. zool., Wrocław, 29: 481—486.
• Piechocki A. 1986. Studies on Pisidium species (Bivalvia, Sphaeriidae) of the Polish loess area rivers. Proc. 8th Int. Malac. Congr. Budapest (1983), Budapest, pp. 187-192.
• Piechocki A. 1987. Aktualny stan występowania Sphaerium solidum (Normand) (Bivalvia, Sphaeriidae) w Polsce. Prz. zool., Wrocław, 31: 457—464.
• Piechocki A. in press. The Sphaeriidae (Bivalvia. Eulamellihranchia) of Poland and their ecological preferences. Proc. 9th Int. Malac. Congr., Edinburgh (1986).
• Pirogov V. V. 1972. Krupnye molljuski semejstva Pisidiidae v del'te Volgi. Zool. Ż., Moskva, 51: 1798-1803.
• Pirogov V.V., Starobogatov Ja. I. 1974. Mielkie dvustvorčatye molljuski semejstva Pisidiidae il'menja Bol'šoj Karabulak v del'te Volgi. Zool. Ž., Moskva, 53: 325-337.
• Redshaw E.J., Norris A., 1974. Sphaerium solidum (Normand) in the British Isles. J. Conch., London, 28: 209-212.
• Reinhardt O. 1874. Ueber die Molluskenfauna der Sudeten. Arch. Naturg., Leipzig, 40: 179-259.
• Richnovszky A., Pintér L. 1979. A vizicsigak és kagylók (Mollusca) kishatározója. Vizügyi hydrobiológia, 6, Budapest, 205 pp.
• Scarlato O.A. 1981. Research of the Soviet malacologists in recent years. Venus, Tokyo, 40: 160-176.
• Schlesch H. 1947. The Pisidia of the Tovelde Klint. Proc. malac. soc. London, London. 27: 137-140.
• Schumann E. 1887. Zur Kenntnis der Weichtiere Westpreussens. Schr. naturf. Ges. Danzig, N.F., 6: 159-167.
• Schumann E. 1905. Verzeichnis der Weichtiere der Provinz Westpreussen. Ber. westpr. bot.-zool. Ver., Danzig, 26/27: 26-42.
• Stadničenko A. P. 1981. Novye vidy presnovodnyh molljuskov (Bivalvia, Cycladidae) fauny SSSR. Vestnik Zool., Kiev, 2: 29-34.
• Stadničenko A. P. 1982. Novye i maloizvestnye vidy semejstva Cycladidae fauny Ukrainy. Soobščenie H. Vestnik Zool., Kiev, 3: 28-32.
• Stadničenko A. P. 1983. Novye vidy presnovodnyh molljuskov (Bivalvia, Cycladidae). Vestnik Zool., Kiev. 4: 24-27.
• Stadničenko A. P. 1984. Molljuski, perlivnycebi, kul'kavi (Unionidae. Cycladidae). Fauna U kra in i, 29. Kyïv, 402 pp.
• Starobogatov Ja. I. 1977. Klass dvustvorčatye molljuski Bivalvia. In: Kutikova L. A.. Starobogatov Ja. I. — Oprcdclitcl' presnovodnyh bespozvonočnyh Evropejskoj časti SSSR, Leningrad, 512 pp.
• Stelfox A. W., Kuiper J. G. J., McMillan N. F., Mitchell G. F. 1972. The Late Glacial and Post-Glacial Mollusca of the White Bog, Co. Down. Proc. Royal Irish Acad., Dublin, 72: 185-207.
• Tetens A., Zeissler H. 1964. Über das Vorkomnien der seltenen Pisidienarten im Nord- deutsch-Polnischen Raum. Malak. Abh. staatl. Mus. Tierk. Dresden. Leipzig, 1: 89-133.
• Thiel M.E. 1929. Zur Biologie unscrcr Siisswasser-Muscheln. Zeitschr. Morph. Ökol. Tiere, Berlin, 13: 65 116.
• Тimm V. 1974. The Pisidiidae of Lake Vortjärv. Estonian Contrib. of IBP, Tallin, 4: 201-262.
• Timm V. 1976. On the Pisidiidae of Lake Peipsi-Pihkva. Izv. AN Est. SSR, Biologia, 25: 37-52.
• Tischbierek H. 1939. Die Tierwelt der Schwefelquellen von Bad Landeck und Bad Gross Ullersdorf. Beitr. Biol. Glatzer Schneeberges, Breslau, 5: 459-481.
• Turoboyski L. 1979. Hydrobiologia techniczna. Warszawa, 444 pp.
• Urbański J. 1947. Krytyczny przegląd mięczaków Polski. Ann. UMCS, Sect. С, Lublin, 2: 1-35.
• Urbański J. 1957. Krajowe ślimaki i małże. Warszawa, 276 pp.
• Wierzejski A. 1882. Materyjały do fauny jezior tatrzańskich. Spraw. Kom. fizyjogr., Kraków, 16: 215-238.
• Wiktor A. 1964. Mięczaki Ziemi Kłodzkiej i gór przyległych. Studium faunistyczno-zoogeograficzne. Pr. Kom. biol. PTPN, Poznań, 29: 1-129.
• Wiktor J., Wiktor K. 1954. Jakościowe i ilościowe badania fauny dennej Zalewu Szczecińskiego. Prace MIR w Gdyni, Gdynia, 7: 127-152.
• Wojtusiak A. 1977. Zarys fauny Gronikowego Stawku na wzniesieniu Gubałówki na Podhalu. Acta hydrobiol., Kraków, 19: 169-177.
• Wolff W. J. 1970. The Mollusca of the estuarine region of the rivers Rhine, Meuse and Scheldt in relation to the hydrography of the area. IV. The genus Sphaerium. Basteria, Leiden, 34: 75-90.
• Zeissler H. 1971. Die Muschel Pisidium. Bestimmungstabelle fur mitteleuropaischen Sphaeriaceae. Limnologica, Berlin. 8: 453 503. tt. VI XIV.
• Žadin V. I. 1952. Molljuski prcsnyh i solonovatyh vod SSSR. Opred. po faunc SSSR, 46. Moskva-Leningrad, 376 pp.