Podstawowe uwarunkowania metodyczne oceny stanu ekologicznego cieków wodnych na podstawie elementów hydromorfologicznych

• Autorzy: Ilnicki P. , Goreski K. , Grzybowski M. , Krzeminska A. , Lewandowski P. , Sojka M.

Warianty tytułu

EN

Methodical conditions of the ecological status assessment of rivers on the basis of their hydromorphological elements

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60 wymaga od krajów członkowskich dokonania oceny stanu ekologicznego cieków naturalnych oraz potencjału ekologicznego cieków silnie zmienionych i sztucznych. Ocena obejmuje elementy biologiczne, właściwości fizykochemiczne wody oraz elementy hydromorfologiczne (reżim hydrologiczny, ciągłość rzeki, morfologia koryta i dolina). W roku 2009 Główny Inspektorat Ochrony Środowiska zaakceptował przygotowaną przez autorów nową metodę MHR (Monitoringu Hydromorfologicznego Rzek). Jej opracowanie wymagało dokonania przeglądu badań wykonanych w Polsce i w innych krajach Europy w latach 1980-2008. Metoda MHR zakłada badanie warunków hydromorfologicznych głównych cieków wszystkich wydzielonych w kraju 4508 jednolitych części wód powierzchniowych o łącznej długości około 75 000 km. Należało przy tym uwzględnić liczne istniejące przepisy unijne i krajowe, dostępność materiałów kartograficznych oraz innych baz danych o ciekach wodnych. Przeanalizowano możliwość sporządzenia odrębnych metodyk dla rzek o różnej powierzchni zlewni, w różnych krajobrazach, kategoriach i typach abiotycznych. Stwierdzono, iż metodyki stosowane przy badaniach elementów biologicznych nie dostarczają informacji potrzebnych dla oceny hydromorfologii rzek. Wynikiem przeprowadzonych prac jest nowa metodyka, która uwzględnia ocenę czterech podstawowych elementów opartych na licznych wskaźnikach i atrybutach. Jej wynik podaje się w formie współczynnika jakości ekologicznej, którego wartość waha się w granicach 0-1,0. Powyższe liczne i różnorodne uwarunkowania stworzyły podstawę dla koncepcji nowej metodyki o małej praco- i kosztochłonności.

EN

The Water Framework Directive requires all member states to make an assessment of the ecological status in natural, heavely modified and artificial water bodies. The evaluation includes biological elements, physico-chemical compounds of the water and hydromorphological elements (hydrological regime, river continuity, river morphology and valley). In 2009 the Central Inspectorate of Environment Protection in Warsaw accepted a new method of monitoring of the hydromorphological elements in rivers (MHR), prepared by the authors. The MHR method involves the investigation of main rivers in all Polands (4508) identified water bodies, with a total length of about 75 000 km. This required a review of the investigation methods developed by polish and other member states in 1980-2000. Many international and local regulations, the accessibility of topographic and thematic maps in different scales, as well as data bases for rivers and canals were analysed. The possibility of preparation of different methods for rivers with different catchment areas, in different landscapes, categories and substrate types were studied. The methods used for the assessment of biological elements was examined and shown not to provide adequate information for the investigation of the hydromorphological elements. The assessment was based on the characterization of four elements which were defined by many parameters and attributes. The result is presented as an ecological quality ratio, which fluctuate between 0 (bad status) to 1,0 (very good status). These many-sided analyses were the basis for the preparation of a detailed, small labour and cost consuming method.

Słowa kluczowe

PL

cieki wodne; stan ekologiczny; stan hydromorfologiczny; Ramowa Dyrektywa Wodna; monitoring hydromorfologiczny; metodyka oceny; zrodla informacji

• Wydawca: -
• Czasopismo: Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
• Rocznik: 2010
• Numer: 09
• Opis fizyczny: s.41-52,bibliogr.

Twórcy

autor

Ilnicki P.

• Katedra Ochrony Środowiska Przyrodniczego, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, ul.Dąbrowskiego 159, 60-594 Poznań

autor

Goreski K.

autor

Grzybowski M.

autor

Krzeminska A.

autor

Lewandowski P.

autor

Sojka M.

Bibliografia

• Adynkiewicz-Piragas M., Krzemińska A., Tarnowski K., Wróblewski T. Charakterystyka i zróżnicowanie parametrów hydromorfologicznych w rzece nizinnej na przykładzie Smortawy.Infrast. i Ekol. Ter. Wiej. PAN Kraków 2006, 4/3, s. 17–24.
• Atlas podziału hydrograficznego Polski. Seria Atlasy i Monografie IMGW Warszawa hydrograficznego Polski, red. H. Czarnecka, IMGW Warszawa 2005.
• Common Implementation Strategy (CIS) for the Water Framework Directive (WFD) 2000/60/EC [online] http://circa.europa.eu/Public/irc/env/wfd/library?1=framework_directive/guidancedocuments&vm=detailed&sb=Title, 2004–2009.
• Dyrektywa 2000/60 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 roku (Ramowa Dyrektywa Wodna) ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie politykiwodnej (Dz.U. L. 237 z dnia 22 grudnia 2000 roku).
• Dyrektywa 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i R z dnia 14 marca 2007 roku [online] http://inspire.jrc.ec.europa.eu.
• Gręplowska Z., Żołnach J. Wstępna ocena metod waloryzacji morfologicznej rzek na przykładzie zlewni Raby. Infrast. i Ekol. Ter. Wiej. PAN Kraków, 2006, 4/3, s. 37–44.
• Grzybowski M. Endler Z. Ekomorfologiczna waloryzacja Kanału Elżbiety. Acta Sci Pol., Formatio Circumiectus,2005, 4,1:, s. 37–46.
• Ilnicki P., Lewandowski P. Ekomorfologiczna waloryzacja dróg wodnych Wielkopolski. Bogucki Wyd. Nauk. Poznań 1997, s. 128.
• Ilnicki P., Gołdyn R., Murat-Błażejewska S., Soszka H., Górecki K.., Grzybowski M., Krzemińska A., Lewandowski P., Skocki K., Sojka M. Opracowanie metodyk monitoringu i klasyfikacjihydromorfologicznych elementów jakości jednolitych części wód rzecznych i jeziornychzgodnie z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej. Etap II, zadania 2-3. GEPOLPoznań dla GIOŚ Warszawa, 2009. Druk komputerowy s. 338.
• Ilnicki P., Łoś M. J, Żelazo J. Typy abiotyczne polskich rzek. Gosp. Wodna 2010, 2. IMGW. Atlas Podziału hydrograficznego Polski. Część 1. Mapy w skali 1:200 000, Część 2. Zestawieniazlewni. Warszawa 2005.
• Korpak J., Krzemień K., Radecki-Pawlik A. Wpływ czynników antropogenicznych na zmiany koryt cieków karpackich. Infrast. i Ekol. Ter. Wiej. PAN Kraków, 4, seria monogr. 2008, s. 88.
• Maciejewski i in. Typologia wód powierzchniowych i wyznaczenie części wód powierzchniowych i podziemnych zgodnie z wymogami RDW 2000/60/WE. Etap III. 2004. Metodyka. Drukkomputerowy. Ministerstwo Środowiska.
• Oglęcki P., Pawłat H. The index metod of small lowland river environmental evaluation. Ann. of Warsaw Agr. Uni. Land Reklam. 2000, 30, s. 37–43.
• Raport dla obszaru dorzeczy Odry i Wisły z realizacji art. 5 i 6 oraz zał. II, III, IV Ramowej Dyrektywy Wodnej [online]. Ministerstwo Środowiska Warszawa. 2005.www.kzgw.gov.pl/pl/Raporty-do-Komisji-Europejskiej.html, 2005.
• Rastrowa mapa podziału hydrograficznego Polski MPHP. [online] www.kzgw.gov.pl/655.html, 2008.
• PN EN 14614. Jakość wody. Wytyczne do oceny hydromorfologicznych cech rzek. Polski Komitet Normalizacyjny Warszawa 2008.
• prEN 15843 Water quality-Guidance standard on determining the degree of modification of river hydromorphology (draft), CEN Brussel 2009.
• Raven P. J., Holmes N. T. H., Charier P., Dawson F. H., Naura M., Boon P. J. Towards a harmonized approach for hydromorphological assessment of rivers in Europe: a qualitativecomparison of three survey methods. Aquatic Conservation 12, 4, 2002, s. 405–425.
• Szoszkiewicz K., Leśny J., Staniszewski R., Mendyk D. Zróżnicowanie parametrów hydromorfologicznych w ocenie rzek niżowych metodą River Habitat Survey (RHS). Przegl. Nauk.Wydz. Mel. i Inż. Środ. SGGW, XIII 30, 2004, s. 67–76.