PL
W pracy dokonano podziału genotypów pszenżyta jarego na grupy jednorodne wielocechowo oraz przeprowadzono ocenę podobieństwa tych grup. Materiał badawczy stanowiły odmiany i rody hodowlane zgromadzone w latach 1994-1999 (128 genotypów) oraz 2003-2008 (65 genotypów) w kolekcji Instytutu Genetyki, Hodowli i Biotechnologii Roślin Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie. Badania prowadzono w 4-letnim cyklu jednopowtórzeniowych doświadczeń polowych, zatem każdy obiekt był badany co najmniej przez 4 sezony wegetacyjne. Zebrane wyniki stanowiły niekompletną, losową, dwukierunkową klasyfikację krzyżową genotypy x lata odrębną dla obu analizowanych sześcioleci. Analizie poddano 10 cech ilościowych, pod względem których stwierdzono istotną zmienność badanych genotypów: masa ziaren z kłosa, liczba ziaren w kłosie, masa tysiąca ziaren, długość kłosa, liczba kłosków w kłosie, płodność kłoska, zawartość białka w ziarnie, wysokość roślin, liczba dni: wschody - kłoszenie i liczba dni: wschody - dojrzałość. Oceny średnich genotypowych obliczono za pomocą predyktorów BLUP. Dla każdego omawianego okresu zastosowano hierarchiczną analizę skupień metodą Warda na podstawie kwadratów odległości euklidesowych standaryzowanych wartości BLUP. Liczbę grup genotypów podobnych pod względem wszystkich badanych cech określono na podstawie statystyki pseudo t2. Dla wydzielonych grup wykonano analizę zmiennych kanonicznych (CVA), która posłużyła do oceny zróżnicowania grup genotypów w kategoriach odległości Mahalanobisa. Genotypy z lat 1994-1999 podzielono na 6 grup różniących się przede wszystkim wysokością roślin i długością badanych faz fenologicznych. Grupy genotypów z lat 2003-2008 nie były zróżnicowane pod względem wysokości roślin, natomiast różniły się cechami plonu i jego jakości, a także długością kłosa.
EN
The paper presents a multivariate classification of spring triticale genotypes and relations among the groups. The examined material consisted of cultivars and clones collected in the years 1994-1999 (128 genotypes) and 2003-2008 (65 genotypes) by the Institute of Genetics, Breeding and Plant Biotechnology University of Life Sciences in Lublin. The research was carried out in a 4-year cycle of one-plot replicate field experiments. Each genotype was examined for at least 4 seasons. Data were arranged in an incomplete, random two-way classification: genotypes by year separately for each analyzed 6-year period. The following 10 quantitative traits were evaluated: weight of grains per spike, no. of grains per spike, 1000-grain weight, spike length, no. of spikelets per spike, spikelet fertility, protein content in grain, plant height, no. of days: emergence - heading and no. of days: emergence - maturity. The estimates of random genotypic values were obtained using the BLUP predictor. To classify genotypes for 10 traits, Ward’s cluster analysis was carried out using the squared Euclidean distance for the cultivar BLUP values. Canonical variable analysis (CVA) was used to assess relations and similarities among the groups of genotypes as measured by the Mahalanobis distance between the clusters. Genotypes from the years 1994-1999 were grouped into 6 clusters differing mainly in plant height and the length of phenological stages. Genotypes from the years 2003-2008 were divided into 4 groups differing mainly in yield structure and its quality traits as wel as spike length.