Cechy botaniczno-użytkowe wybranych odmian karczocha (Cynara scolymus L.) uprawianych w Polsce

• Autorzy: Orlinska M. , Nowaczyk P.

Warianty tytułu

EN

Botanic and useful traits of globe artichoke (Cynara scolymus L.) cultivated in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Karczoch to śródziemnomorskie warzywo zyskujące coraz większe zainteresowanie w krajach o klimacie umiarkowanym, ze względu na niepowtarzalne walory smakowe i nutraceutyczne. Pozwala na to powstała w niedawnych czasach duża różnorodność odmian przeznaczonych do uprawy z nasion. Celem pracy było określenie wczesności odmian oraz cech pąków i pokroju roślin. Materiał do badań stanowiły cztery odmiany ustalone (Emerald, Imperial Star, Northern Star i Purple Romagna). Doświadczenie przeprowadzono w warunkach polowych w latach 2006-2008 w miejscowości Lucim (północno-zachodnia część województwa kujawsko-pomorskiego). Badano następujące cechy: termin pojawienia się pąka kwiatostanowego w rozecie, wysokość pędu kwiatostanowego do szczytu pąka głównego, długość liści rozety po zbiorze pąka głównego oraz masa, średnica i długość pąków: głównych, pachwinowych, I-, II- i III-rzędu. Zbiór pierwszych pąków kwiatostanowych przeprowadzano najwcześniej u odmian Emerald i Imperial Star (średnio po 71 dniach od wysadzenia roślin na miejsce stałe), a najpóźniej u odmiany Purple Romagna (średnio po 107 dniach). Późne wchodzenie w fazę generatywną odmiany Purple Romagna uniemożliwiało zbiór wszystkich pąków z roślin w każdym roku. Korzystny przebieg pogody w okresie maj - lipiec 2007 roku spowodował wykształcanie dłuższych liści, wyższych pędów kwiatostanowych i większych pąków głównych u wszystkich odmian. Najlepsze rezultaty ze względu na masę pąków otrzymano dla odmian Emerald i Imperial Star - od 183 g do 48 g, zależnie od kategorii na kwiatostanie. Największą zmiennością charakteryzowały się pąki III-rzędowe, które dla masy u odmian Imperial Star i Northern Star osiągnęły współczynnik równy 91 i 92%. Wszystkie badane odmiany tworzyły zadowalającą liczbę pąków o dobrej jakości handlowej (średnica pąka większa od 6,0 cm). Pąki główne i większość pąków I-rzędowych przekraczała masę 100 g, która decyduje o najlepszej przydatności na rynek świeżych warzyw i do przetwórstwa.

EN

Globe artichoke is a Mediterranean vegetable plant of constantly growing popularity also in the countries of moderate climate conditions. It results from a unique taste and nutraceutical values of the species, and since a great assortment of artichoke cultivars designed for planting directly from seeds is available its cultivation has become much more effective. The aim of this study was to estimate the earliness of some artichoke cultivars as well as to evaluate several biometrical characters of their buds and plant habit. The research material consisted of four stable cultivars (Emerald, Imperial Star, Northern Star and Purple Romagna). The experiment was performed under the field conditions of northwest part of Poland (Lucim), in the years 2006-2008. The following plant traits were studied: number of days from planting to the first flower bud appearing in the rosette, height of the main inflorescence stem, length of leaves after the main bud harvesting, weight, diameter and length of main, first, second, third and auxiliary buds. Flower buds harvesting time was the earliest in the case of ‘Emerald’ and ‘Imperial Star’ (71 days after planting, on average), while the latest was typical for ‘Purple Romagna’ (107 days after planting, on average). Because this cultivar required quite a long period to come into the generative developmental stage, it was impossible to collect all its buds every year of the experiment. The favorable weather conditions at the time from May to July 2007 allowed to develop longer leaves, higher inflorescence stems and bigger main buds by all the researched cultivars. The biggest inflorescence bud weight was noted for ‘Emerald’ and ‘Imperial Star’ - it ranged from 183 g to 48 g, depending on the position of buds on the stem. The greatest morphological heterogeneity was characteristic for the third buds - the coefficient of variation of their weight reached 91 and 92% for ‘Imperial Star’ and ‘Northern Star’, respectively. The number of good market quality buds (bud diameter > 6 cm) was satisfactory for all the tested cultivars. The main buds and the majority of the first buds was heavier than 100 g, which is the main factor qualifying the buds as the best for fresh vegetable market as well as for processing.

Słowa kluczowe

PL

cechy morfologiczne; cechy uzytkowe; Cynara scolymus; dlugosc liscia; karczoch zwyczajny; odmiany roslin; paki kwiatowe; Polska; uprawa roslin; wczesnosc dojrzewania; wysokosc pedu kwiatowego; zmiennosc cech

EN

morphological trait; utility trait; Cynara scolymus; leaf length; artichoke; plant cultivar; flower bud; Poland; plant maturation; earliness; inflorescence shoot; shoot length; trait variability

• Wydawca: -
• Czasopismo: Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
• Rocznik: 2010
• Tom: 555
• Opis fizyczny: s.579-588,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Orlinska M.

• Katedra Genetyki i Biotechnologii Roślin, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy im.J.J.Śniadeckich w Bydgoszczy, al.Prof.S.Kaliskiego 7, 85-789 Bydgoszcz

autor

Nowaczyk P.

Bibliografia

• Baggett J.R., Mack Á.J., Kean D. 1982. Annual culture of globe artichoke from seed. HortScience 17: 766-768.
• Calabrese N., De Palma E., Bianco V.V. 2005. Yield and quality of seed propagated artichoke hybrid cultivars grown for four years. Acta Hort. 681: 135-141.
• Grote D., Walter E., Schmidt R. 2001. Anbau von Artischocken in Norddeutschland. Gemüse 37/6: 10-12.
• Halter L., Habegger R., Schnitzler W. H. 2005a. Annual artichoke culture in Germany. Acta Hort. 681: 175-180.
• Halter L., Habegger R., Schnitzler W. H. 2005b. Field technologies for commercial production of artichoke (Cynara scolymus L.) in Germany. Acta Hort. 681: 169-174.
• Halter L., Habegger R., Schnitzler W. H. 2005c. Gibberellic acid on artichoke (Cynara scolymus L.) cultivated in Germany to promote earliness and to increase productivity. Acta Hort. 681: 75-81.
• Harwood R.R., Markarian D. 1968. Annual culture of globe artichoke (Cynara scolymus L.). HortSci. 92: 400-409.
• Jones H.A., Rosa J.T. 1928. Truck crop plants. McGraw-Hill, New York: 124-132.
• Mauromicale G., Ierna A. 1995. Effects of gibberellic acid and sowing date on harvest time and yields of seed-grown globe artichoke (Cynara scolymus L.). Agronomie 15: 527-538.
• Mauromicale G., Raccuia S.A., Cavallaro V. 2000. Head characteristics of globe artichoke (Cynara scolymus L.) as related to growth stage. Acta Hort. 533: 557-575.
• Nowaczyk P., Orlińska M. 2008. Zmienność i współzależność wybranych cech kilku odmian karczocha. Biuletyn IHAR 249: 199-207.
• Pécaut P., Foury C. 1992. Lʼartichaut, w: Amélioration des espčces végétales cultivées. Objectifs et critčres de selection. Praca zbiorowa pod red. A. Gallais i H. Bannerot. INRA, Paris: 460-476.
• Rozporządzenie 2003. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1466/2003 z dnia 19 sierpnia 2003 r. ustanawiające normę handlową dla karczochów oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 963/98, Dziennik Urzędowy L 210, 20/08/2003 P. 0006-0010.
• Ryder J.E., De Vos N.E., Bari M.A. 1983. The globe artichoke (Cynara scolymus L.). HortScience 18: 672-679.
• Sałata А. 2004. Wpływ wieku rozsady na plonowanie karczocha (Cynara scolymus L.). Folia Univ. Agric. Stein., Agricultura 239(95): 367-370.
• Sałata A. 2005. Ocena cech morfologicznych roślin dwóch odmian karczocha (Cynara scolymus L.), w: Zmienność genetyczna i jej wykorzystanie w hodowli roślin ogrodniczych. Praca zbiorowa pod red. B. Michalik i E. Żurawicza, PTNO, Skierniewice: 195-200.
• Tesi R., Lenzi A. 2005. Spring production of artichoke propagated by seed. Acta Hort. 681: 159-162.