Pollination ecology of Epipactis helleborine (L.) Crantz (Orchidaceae, Neottieae) in the south-western Poland

• Autorzy: Jakubska A. , Kadej M. , Przado D. , Steininger M.

Warianty tytułu

PL

Ekologia zapylania Epipactis helleborine (L.) Crantz (Orchidaceae, Neottieae) w południowo-zachodniej Polsce

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Pollination ecology of eight populations of Epipactis helleborine (L.) Crantz (Orchidaceae, Neottieae) occurring in Lower Silesia in the south-western Poland has been studied. Plants were examined in respect to composition of their nectar and its influence on attracting insects under field conditions. Chemical composition of Epipactis helleborine nectar was studied by means of GC/MS SIM. Pollinators and visitors were recorded in natural populations.

PL

Kompleksowe badania ekologii zapylania, obejmujące analizę chemiczną nektaru Epipactis helleborine (L.) Crantz, obserwacje zachowania owadów odwiedzających i zapylających, a także identyfikację entomofauny związanej z biologią kruszczyka szerokolistnego prowadzono w 8 populacjach na terenie pd-zach. Polski, tj. w okolicach Srebrnej Góry, Zakrzowa, Kotowic, Siechnic, Czernicy, w rejonie Krowiarek, Parku Narodowego Gór Stołowych (Karłów) oraz na terenie Parku Zachodniego we Wrocławiu. Badania prowadzono w pięciu następujących po sobie sezonach wegetacyjnych w latach 2001.2005, w okresie optimum kwitnienia kruszczyka szerokolistnego, tj. od 15 lipca do 28 sierpnia. Dostępne, nieliczne dane literaturowe dotyczące biologii zapylania E. Helleborine wskazywały, iż głównym związkiem odpowiedzialnym za charakterystyczne zachowanie owadów odwiedzających kwiaty tego storczyka jest etanol (Ehlers i Olsen 1997). Efekt działania etanolu obserwowany był w postaci zaburzeń lotu zwanych w literaturze „sluggish pollinators effect” lub „drunken insects”. Przeprowadzone analizy chemiczne wykazały obecność w nektarze kruszczyka szerokolistnego substancji o potencjalnym narkotycznym charakterze, w tym wielopierścieniowych układów aromatycznych, których obecność mogłaby wywoływać efekty przypisywane działaniu etanolu. Zidentyfikowano m.in. morfinopochodne, indolopochodne, metoksyeugenol oraz wanilinę, a także ok. 100 innych związków chemicznych reprezentujących takie grupy jak: terpeny, alkaloidy, steroidy, kwasy tłuszczowe oraz kwasy karboksylowe. Przeprowadzone badania wskazują, iż efekt .pijanych owadów. („drunken insects”) odwiedzających kwiaty kruszczyka szerokolistnego może być wywołany przez inne związki niż etanol, np. pochodne indolowe, morfinopochodne, czy pochodne fenolowe, których obecność w nektarze wykazały widma GC-MS. Charakterystyczne zachowanie owadów po spożyciu nektaru wydzielanego przez E. helleborine może być również efektem synergizmu tych związków (Jakubska i in. 2005). W trakcie badań stwierdzono, że fundamentalną rolę w procesie wabienia owadów może mieć wydzielany przez kruszczyka szerokolistnego zapach. Do głównych związków odpowiedzialnych za charakterystyczny zapach kruszczyka szerokolistnego należą prawdopodobnie: wanilina, eugenol oraz jego pochodne, a także liczne estry kwasów karboksylowych, a także alkohole, fenole, kwasy organiczne i aldehydy (Jakubska i in. 2005). Na podstawie przeprowadzonych badań dokonano podziału stawonogów obserwowanych na kwiatostanach E. helleborine na 4 grupy: 1. zapylacze (typowe wektory): Hymenoptera (Aculeata: Apidae, Vespidae) oraz Coleoptera (Coccinellidae), . owady odwiedzające, które mogą być fakultatywnymi zapylaczami oraz wektorami:Coleoptera (Lagriidae, Cantharidae) a także Diptera (Syrphidae), 3. bezkręgowce odwiedzające E. helleborine, ale związane z innymi owadami występującymi na tym gatunku storczyka: Heteroptera, Hymenoptera: Parasitica (Ichneumonidae), Aculeata (Formicidae) oraz pająki, 4. owady związane ze storczykiem, po przez fakt żywienia się jego sokiem pędowym (Aphididae, Homoptera). W.ród owadów zapylających E. helleborine największe znaczenie mają Vespula vulgaris (Linnaeus, 1758) oraz Vespula germanica (Fabricius, 1793). Fakultatywnym wektorem może być obserwowany na większości badanych stanowisk Episyrphus balteatus (Diptera). Warto zauważyć, że duże znaczenie w ekologii zapylania kruszczyka szerokolistnego mają Coleoptera: Anaspis frontalis (Linnaeus, 1758), Meligethes aeneus (Fabricius, 1775), Malachius bipustulatus (Linnaeus, 1758) oraz Rhagonycha fulva (Scopoli, 1763), Coccinella septempunctata Linnaeus, 1758, a także Propylea quatuordecimpunctata (Linnaeus, 1758).

Słowa kluczowe

EN

pollination ecology; Epipactis helleborine; Orchidaceae; Neottieae; Poland; pollinator; Hymenoptera; Coleoptera; Diptera; nectar composition; insect; pollen; pollination biology

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Botanica Silesiaca
• Rocznik: 2005
• Tom: 02
• Opis fizyczny: p.131-144,fig.,ref.

Twórcy

autor

Jakubska A.

• Department of Biodiversity and Plant Cover Protection, Institute of Plant Biology, University of Wroclaw, Kanonia 6/8, 50-328 Wroclaw, Poland

autor

Kadej M.

autor

Przado D.

autor

Steininger M.