Renaturyzacja rzek i dolin

• Autorzy: Zelazo J.

Warianty tytułu

EN

River and valley restoration

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Renaturyzacja to przywrócenie rzece, uprzednio uregulowanej stanu zbliżonego do naturalnego (istniejącego przed regulacją lub występującego w naturze). Rzeki i doliny traciły swą naturalność z różnych przyczyn. Najczęściej było to związane z radykalnymi przekształceniami w wyniku regulacji, w tym prostowaniem koryt, zwiększaniem spadku, ujednolicaniem kształtów i wymiarów przekrojów poprzecznych, likwidacja nieregularności brzegów i dna, niszczenie ekotonów, odcięcie połączeń starorzeczy z korytem głównym, ograniczenie zasięgu i czasu trwania zalewów dolinowych. Silny wpływ ma również odprowadzanie wód zanieczyszczonych. Renaturyzacja jest na ogół procesem długotrwałym, w skład którego wchodzą różnego rodzaju przedsięwzięcia techniczne oraz samoistne przekształcenia wód i związanych z nimi terenów, tzn. realizowane przez samą naturę. Pełne przywrócenie naturalności jest w praktyce niemożliwe. Działania renaturyzacyjne mogą być realizowane w korycie rzeki, w strefie brzegowej na obszarze doliny oraz na dopływach i w zlewni. Podjęcie renaturyzacji powinno być poprzedzone rozpoznaniem, obejmującym zarówno problemy hydrologiczne, hydrauliczne, jak i przyrodnicze. Renaturyzacja rzek napotyka na różne i liczne trudności i ograniczenia. Jako najważniejsze z nich można wskazać pełnienie funkcji gospodarczych, ograniczenia techniczne, uwarunkowania własnościowe. W wyniku renaturyzacji może powstać stan, który w przeszłości był na tyle dokuczliwy, że spowodował podjęcie określonych regulacyjnych. W wielu krajach europejskich podjęto działania systemowe w celu przywracania rzekom stanu zbliżonego do naturalnego. Stworzono ogólnokrajowe lub regionalne programy renaturyzacji. W Polsce, realizowano przeważnie niewielkie zadania, polegające np. na połączeniu pojedynczego starorzecza z uregulowanym korytem rzeki, oczyszczanie starych wód, odtworzenie mokrych biotopów w lasach. Mają one jednak wyraźnie charakter rozwojowy, a najszerszy zakres działań renaturyzacyjnych planowany jest na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego.

EN

The aim of river and valley restoration is re-establishment of natural or close to natural state in which the river channel and valley were before regulation works. River and valley were losing their natural state due to various factors. Mostly, it was connected with the radical changes as the result of the regulation works, i.e. river bed straightening , river gradient increase, standardization of size and shape of river cross section , liquidation of banks and channel bed irregularities, ecotones destruction, cutting off links between old river-bed and main river channel, reduktion in overbank flooding and floodplain storage. Increasing of water pollution in the past it was also chemical factor which changed natural state of rivers. Restoration is usually long-lived process which consists of different technical measures and induced by them ecological changes of water body and surroundings areas accomplished by nature. The full re-establishment of natural state is not possible in practice. By the time the restoration works begin the hydrological, hydraulic and environmental conditions should be recognized. The restoration works may be placed in the river bed, bank zone, along river valley and in tributaries or in the catchment area. The process of restoration encounters many and varied difficulties and limitations from which the most important are abillity to serve economic functions, technical limitations and ownership conditions. As the result of river restoration the state, which previously led to particular regulation works, can be created. In many European countries comprehensive actions have been made to re-establish the natural state of the river. Nationwide and local programmes for river restoration were established. In Poland mainly minor actions have been taken, i.e. connecting an old river-bed to the main (regulated) river bed, old waters treatment, re-establishement of forest wet biotope. In the near future more such actions are planned, especially in the area of Biebrza National Park.

Słowa kluczowe

PL

rzeki; doliny rzeczne; naturalnosc; renaturyzacja; planowanie

• Wydawca: -
• Czasopismo: Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
• Rocznik: 2006
• Numer: 4/1
• Opis fizyczny: s.11-31,rys.,bibliogr.

Twórcy

autor

Zelazo J.

• Katedra Inżynierii Wodnej i Rekultywacji Środowiska, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Warszawa

Bibliografia

• Bolesta S. Zabudowa roślinna cieków wodnych. PWRiL, Warszawa 1964.
• Bortkiewicz A., Żelazo J. Roboty renaturyzacyjne na obszarze Narwiańskiego Parku Krajobrazowego. Materiały Konf. Przyrodnicze aspekty melioracji wodnych. Akademia Rolnicza Wrocław 1994.
• Brookes A. Recovery and restoration of some British river channels. River conservation and Management . Edited by P.J. Boon and J. Wiley and Sons Ltd 1992.
• Kalinowska M. Studium renaturyzacji rzeki Narwi na odcinku Góra – Tykocin. Katedra IWiRŚ, SGGW (maszynopis pracy magisterskiej) 2004.
• Kiciński T. Biotechniczna zabudowa rzeki na przykładzie Liwca. Melioracje Rolne. Biuletyn Informacyjny, nr 3–4, 1971.
• Ochrona środowiska. Informacje i Opracowania Statystyczne. GUS Warszawa 2005.
• Oglęcki P., Pachuta K., Popek Z., Wasilewicz M. Zróżnicowanie biocenotyczne odcinków doliny Wkry o różnym stopniu przekształceń antropogenicznych. Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska Zeszyt 2. Wydawnictwo SGGW, 2003.
• Okruszko T. Kryteria hydrologiczne ochrony mokradeł. Rozprawy Naukowe i Monografie. Wydawnictwo SGGW, 2005.
• Richtlinie für naturnahen. Ausbau und Unterhaltung der Fliessgewässer in Nordrhein- Westfalen, Fachausschuss 1989. Landesamt für Wasser und Abfall NRW.
• Smoluchowska A., Kulwieć E., Łękawska I. Umocnienia roślinne rzek nizinnych. Biblioteczka Wiadomości IMUZ, nr 38, 1971.
• Wilanowska E. Analysis of river pattern changes and ox-bow lakes creation on lower reach of the Pisa River. Katedra IWiRŚ, SGGW (maszynopis pracy magisterskiej) 2006.
• Żelazo J., Kowalska A, Okruszko T., Popek Z. The morphological changes of river bed on the Vistula River reach in 19th and 20th century. ICHE Advances in Hydro -Science & -Engineering. Warsaw Institute of Technology, 2002a, p. 194–204 on CD.
• Żelazo J. Popek Z. Podstawy renaturyzacji rzek. Wydawnictwo SGGW, 2002b.