EN
This paper reports the results of investigations on the ontogeny, variation, dimorphism and structure of carapace in several species of Poleniella Gürich (Kloedenellidae) from Middle Devonian strata of the Holy Cross Mountains (Góry Świętokrzyskie) in Poland. Dizygopleura Ulrich & Bassler is regarded as a synonym of the genus Poloniella Gürich. Two new species: P. brevis and P. diversa have been distinguished; a description is given of the male specimens of two species, heretofore not recorded from Poland (P. tertia Krömmelbein, P. cingulata Warthin), also of two other species (P. kielanae Přibyl, P. devonica Gürich) previously reported from Poland.
PL
Praca ta zawiera wyniki badań ontogenezy, zmienności i struktury pancerza 6 gatunków Poloniella Gürich, ze środkowego dewonu Polski (region Łysogórski, Góry Świętokrzyskie). Materiały do badań zebrane zostały w latach 1955-57. Ogółem z kilkudziesięciu tysięcy skorupek różnych Ostracoda wybrano około 500 pancerzy i skorupek pojedynczych osobników dorosłych i młodocianych przedstawicieli Poloniella. Poloniella należy do rodziny Kloedenellidae - dużej grupy paleozoicznych ostrakodów, ważnych stratygraficznie. W wyniku przeprowadzonych badań autor doszedł do wniosku, że wyróżniony przez amerykańskich paleontologów (Ulrich & Bassler, 1923b) rodzaj Dizygopleura, występujący w sylurze, dewonie i karbonie Stanów Zjednoczonych, należy uważać za synonim rodzaju Poloniella Gürich, 1896, ustanowionego na materiale z dewonu środkowego (Dąbrowa k. Kielc). Szczegółowe porównania morfologii skorupek rodzajów Dizygopleura i Poloniella wykazało, że pod względem ogólnej rzeźby pancerza i budowy strefy zawiasowej nie ma między nimi istotnych różnic. Jeżeli chodzi o stanowisko systematyczne Kloedenellidae, to są one zaliczane do grupy Palaeocopa. W ostatnim czasie jednak Pokorný (1958), biorąc pod uwagę przede wszystkim dymorfizm płciowy, wysunął myśl, aby włączyć Kloedenellidae do jednej z dziś żyjących grup Ostracoda, a mianowicie Platycopa, względnie Podocopa. Sposób przejawiania się dymorfizmu u Kloedenellidae stanowi, zdaniem Pokorný’ego, dostateczną podstawę do przyjęcia takiego postulatu. Autor niniejszej pracy polemizuje z tym stanowiskiem i odrzuca myśl, by dymorfizm mógł być, co przyjmuje Pokorný (1958), cechą diagnostyczną dla tak dużych jednostek taksonomicznych jak podrząd. Przedstawiono pewne dowody, że sposób przejawiania się drugorzędnych cech płciowych podlega znacznym fluktuacjom i w związku z tym cecha ta nie nadaje się do ustalania stosunków systematycznych dla większych grup, na przykład podrzędu. Innym zagadnieniem poruszonym w tej pracy jest ontogeneza skorupek przedstawicieli Poloniella, dla których nie znano pełnych serii stadiów wzrostowych. Stwierdzono, że liczba stadiów dla Poloniella. wynosi 8, tzn. 7 stadiów młodocianych, po których osiągnięta zostaje dojrzałość płciowa (VIII stadium) i na skorupkach przejawia się dymorfizm. Poza tym badania te pozwoliły prześledzić sposób przemian ewolucyjnych. Nowe cechy pojawiają się w różnych stadiach ontogenezy: w ostatnich - i wtedy ewolucja ich urzeczywistnia się sposobem prolongacji (Franz, 1927, 1931), na przykład w szeregu P. devonica - P. kielanae, lub gdy nowe cechy pojawiają się we wczesnych stadiach młodocianych i stopniowo przesuwają się na stadia dorosłe (bruzda łącząca S1 z S3), na przykład u P. tertia - P. cingulata (proterogeneza; Schindewolf, 1927, 1950). Następnym ważnym zagadnieniem jest rozprzestrzenienie geograficzne i stratygraficzne gatunków Poloniella. Pierwsze gatunki tego rodzaju pojawiają się w sylurze (McKenzie fm.) Stanów Zjednoczonych. Z terenu Europy znany jest z, tego okresu tylko jeden gatunek z głazów narzutowych Niemiec (Krause, 1891). W Polsce przedstawiciele Poloniella pojawiają się w warstwach przejściowych między sylurem a dewonem - P. cf. symmetrica (Hall) (materiały niepublikowane). W kuwinie występują: P. devonica, P. brevis n. sp., P. tertia (Wydryszów) i P. diversa n. sp. razem z P. devonica (Grzegorzowice), a w żywecie P. kielanae i P. curta (jeden egzemplarz nie opisany w tej pracy), (Skały). DIAGNOZY NOWYCH GATUNKÓW. Poloniella brevis n. sp. (fig. 9; pl. III, fig. 1, 2). Skorupka wydłużona, czteropłatowa, zwężająca się ku tyłowi. Brzeg dorsalny prosty. Na płatach krawędzie. Bruzdy szerokie. Płat L4 oddzielony od L3. Skorupka lewa większa od prawej. Dymorfizm wyraźnie zaznaczony. Poloniella diversa n. sp. (fig. 12, 13; pl. V, fig. 1, 2). Skorupka samiczek prawie prostokątna, z tyłu ścięta, czteropłatowa. Bruzdy biegną prostopadle do brzegu zawiasowego. Brzeg dorsalny wypukły. Platy zaokrąglone. Bruzdy S1 i S3 nie połączone. Dymorfizm wyraźny.
RU
Настоящая работа содержит результаты исследований онтогенеза, изменений и структуры раковины 6 видов Poloniella Gürich из среднего девона (район Лысо-гурский, Свентокржиские Горы) Польши. Материал для исследований был собран в 1955-57 годах. В общем из нескольких десятков тысяч створок разных Ostracoda отобрано около 500 раковин и створок отдельных зрелых и молодых представителей Poloniella. Poloniella относится к семейству Kloedenellidae, большой группы палеозойских Ostracoda, важных стратиграфически. В результате произведенных исследований автор пришел к выводу, что выделенный американскими палеонтологами (Ulrich & Bassler, 1923 b) род Dizygopleura, выступающий в силуре, девоне и карбоне Соединенных Штатов, следует считать синонимом рода Poloniella Gürich, 1896, установленного на основании материала из среднего девона (Домброва около Кельн). Детальное сравнение морфологии створок родов Dizygopleura и Poloniella обнаружило, что в отношении общей скульптуры раковины и строения замочной зоны нет между ними существенных отличий. Что касается систематического положения Kloedenellidae, то относят их к группе Palaeocopa. Однако в последнее время Покорны (Роkorný, 1958), принимая ео внимание прежде всего половой диморфизм, высказал мысль, чтобы Kloedenellidae включить в одну из ныне живущих групп Ostracoda, а именно Platycopa или Podocopa. Способ проявления диморфизма у Kloedenellidae является, по мнению Покорного, достаточным основанием, чтобы принять это положение. Автор настоящего труда оспаривает такое положение и отвергает мысль, что диморфизм мог являться диагностической чертой для столь значительных таксономических единиц, как подотряды, что принимает Покорны (1958). Представлены доказательства, что способ проявления второстепенных половых свойств подверщется значительным флюктуациям и в связи с тем свойство это не применимо для установления соотношений в систематике для более значительных групп, напр. подотряда. Другой проблемой, затронутой в настоящей работе, является онтогенез створок представителей Poloniella, для которых не были известны полные серии возрастных стадий. Установлено, что число стадий для Poloniella равно 8, это значит 7 личиночных стадий после которых приобретается половая зрелость (VIII стадия) и на створках проявляется диморфизм. Кроме того эти исследования дали возможность проследить способ эволюционных изменений. Новые свойства появляются в разных стадиях онтогенеза: напр. в последних, и тогда их эволюция осуществляется способом пролонгации (Franz, 1927, 1931), напр. в ряду Р. devoniса - Р. kielanae, или когда новые свойства появляются в ранних, молодых стадиях и постепенно передвигаются на стадии взрослые (борозда соединяющая S1 с S3) напр. у Р. tertia - Р. cingulate (протерогенез, Schindewolf, 1927, 1950). Следующей важной проблемой является географическое и стратиграфическое распространение видов Poloniella. Первые виды этого рода появляются в силуре (McKenzie fm.) Соединенных Штатов. На территории Европы из этого периода известен только один вид в валунах Германии (Krause, 1891). В Польше представители Poloniella появляются в переходных слоях между силуром и девоном - Р. cf. symmetrica (Hall) (материалы неопубликованные). В кувине выступают: Р. devonica, Р. brevis n. sp., Р. tertia (Выдрышув) и Р. diverse n. sp. совместно с Р. devonica (Гржегоржовице), а в живете Р. kielanae и Р. curta (1 экземпляр не описанный в настоящей работе) (Скалы). ДИАГНОЗЫ НОВЫХ ВИДОВ. Poloniella brevis n. sp. (фиг. 9; пл. III, фиг. 1, 2). Створка удлиненная, четырехлопастная, суживающаяся к заднему краю. Дорсальный край прямой. На лопастях ребра. Борозды широкие. Лопасть L4 отделена от L3. Левая створка больше правой. Ясно выраженный диморфизм. Poloniella diversa n. sp. (фиг. 12, 13; пл. V, фиг. 1, 2). Створка самок почти прямоугольная, сзади срезанная, четырехлопастная. Борозды проходят перпендикулярно к замочному краю. Дорсальный край выпуклый. Лопасти округлены. Борозды S1 и S3 не соединены. Ясный диморфизм.