Cephalopod arm hooks from the Jurassic of Poland

• Autorzy: Kulicki C. , Szaniawski K.

Warianty tytułu

PL

Haczyki głowonogów z jury Polski

RU

Krjuchochki golovnogikh molljuskov iz jury Polshi

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The paper presents descriptions of 22 morphological types of cephalopod arm hooks found mainly in three Middle and Upper Jurassic localities in Poland. The majority of them were included in 7 new genera, Acanthuncus, Arcuncus, Cornuncus, Deinuncus, Falcuncus, Longuncus and Urbanekuncus and 12 new species; the remaining 10 forms are described without specific names. Morphology of fossil cephalopod hooks, hooks of Recent calmars and jaws of fossil and Recent polychaetes are compared. It was found that the genera Paraglycerites Eisenack and Arites Kozur hitherto considered as scolecodonts appear to be cepha lopod hooks. The stratigraphical value of the material is briefly discussed.

PL

W pracy tej opisano 22 formy morfologiczne haczyków z ramion głowongów jurajskich z Polski, łącząc je w dziewięć rodzajów, w tym siedem nowych, dwanaście form wyodrębniono w nowe gatunki. Pozostałe dziesięć oznaczono jedynie do szczebla rodzajowego ze względu na niedostateczną ilość materiału. Przeprowadzono szczegółowe porównanie haczyków kopalnych z haczykami współczesnych kalmarów z rodziny Onychoteuthidae. W wyniku porównania stwierdzono, że posiadają one podobny plan budowy, oraz że stosunek ich do otaczających tkanek miękkich był najprawdopodobniej taki sam. Krawędzie podłużne stanowiące granicę pomiędzy powierzchnią haczyka pokrytą tkankami miękkimi i powierzchnią pozbawioną ich są cechą bardzo charakterystyczną właściwą zarówno haczykom z ramion głowonogów kopalnych jak i współczesnych. W rodzaju Cornuncus oraz u Urbanekuncus sp. C i ?Onychites felinus n.sp., występuje krawędź okrężna, odpowiadająca anatomicznie krawędziom podłużnym. U większości kopalnych haczyków obserwować można ostrogę boczną, twór którego brak u głowonogów współczesnych. Wałeczek okrężny stanowi cechę charakterystyczną niektórych kopalnych rodzajów haczyków. Występowanie wałeczka okrężnego wiąże się z obecnością kaptura, ponieważ przebieg jego odpowiada przebiegowi podstawy kaptura u współczesnego Onychoteuthis i Ancistroteuthis, jakkolwiek podobnego tworu u nich nie zaobserwowano, być może ze względu na skąpy materiał porównawczy. Zróżnicowanie morfologiczne haczyków pomiędzy różnymi stanowiskami stratygraficznymi, oraz powszechność ich występowania w utworach mezozoiku, pozwala przypuszczać, że haczyki mogą być dobrymi skamieniałościami przewodnimi. Przeprowadzono także szczegółowe porównania ze skolekodontami. Porównanie haczyków ze skolekodontami jest konieczne ze względu na ich powierzchowne podobieństwo, które powodowało dotychczas włączanie haczyków z ramion głowonogów do skolekodontów (Eisenack, 1939; Howell, 1962; Kozur, 1967, 1970, 1971; Jansonius i Craig, 1971). Wykazano, że te grupy skamieniałości wyraźnie różni szereg cech morfologicznych i zwykle stan zachowania.

RU

В работе представлено описание 22 морфологических форм крючочков рук юрских головоногих моллюсков Польши. Все формы объединены в девять родов, в том числе семь новых, а двенадцать форм получило новое видовое определение. Остальные десять форм из-за недостатка материала определены лишь до рода. Проведено детальное сопоставление ископаемых крючочков с крючочками современных кальмаров семейства Onychoteuthidae. Сравнение показало, что они характеризуются сходными чертами строения и, по всей вероятности, одинаковым соотношением с окружающей мягкой тканью. Весьма характерным признаком, свойственным крючочкам как ископаемых, так и современных головоногих, являются продольные линии, которые представляют границу между поверхностью крючочка, покрытой мягкой тканью, и поверхностью, лишенной этой ткани. У рода Cornuncus и у Urbanekuncus sp. С. и ?Onychites felinus n.sp. наблюдается кольцевая линия, анатомически эквивалентная продольным линиям. У большинства ископаемых крючочков наблюдается боковой шип или шпора - образование, которое отсутствует у ныне живущих головоногих. Кольцевой валик является характерным признаком некоторых ископаемых видов крючочков. Он связан с наличием капюшона, так как своим очертанием он отражает форму основания капюшона у современных Onychoteuthis и Ancistroteuthis, хотя у них и не наблюдалось образование такого типа, возможно из-за скудности сравнительного материала. Морфологическая дифференцированность крючочков, происходящих из разных стратиграфических местонахождений, а также их повсе-местное распространение в мезозоийских породах, позволяют судить, что они могут играть роль важных руководящих окаменелостей. Проведено детальное сравнение крючочков со сколекодонтами. Это было необходимо в связи с тем, что из-за их внешнего сходства часто крючочки рук головоногих моллюсков относились к сколекодонтам (Эйзенак (Eisenack), 1939; Ховелл (Howell), 1962; Козур (Kozur), 1967, 1970, 1971; Янсониус и Крег (Jansonius i Craig), 1971). Доказано, что эти группы окаменелостей четко отличаются рядом морфологических признаков и, как правило, состоянием сохранности.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1972
• Tom: 17
• Numer: 3
• Opis fizyczny: p.379-419,fig.,ref.

Twórcy

autor

Kulicki C.

• Palaeozoological Institute, Polish Academy of Sciences, Zwirki i Wigury 93, Warsaw, Poland

autor

Szaniawski K.

• Palaeozoological Institute, Polish Academy of Sciences, Zwirki i Wigury 93, Warsaw, Poland

Bibliografia

• ABEL, O. 1916. Paläobiologie der Cephalopoden aus der Gruppe der Dibranchiaten.- I-VII + 1-281, Gustav Fischer, Jena.
• EISENACK, A. 1939. Einige neue Annelidenreste aus dem Silur und dem Jura des Balticums. - Ztschr. Geschiebeforsch. Flachlandgeol., 15, 153-176, Leipzig.
• FERRUSAC, A. & D’ORBIGNY, A. 1835-1848. Histoire naturelle générale et particulière des céphalopodes acétabulifères vivants et fossiles. - Text et atlas, Baillière, Paris.
• FISCHER, A. G. 1947. A belemnoid from the late Permian of Greenland. - Meddedel. Grønland. 133, 5, 1-24, København.
• HEKKER, E. L. & HEKKER, R. F. 1955. Ostatki Teuthoidea iz wierchniej jury i niżniego mieła Powołżia. - Vopr. Paleont., 2, 26-44, Leningrad.
• HINDE, G. J. 1879. On Annelid jaws from the Cambro-Silurian, Silurian and Devonian Formations in Canada and from the Lower Carboniferous in Scotland. - Quart. Journ. Geol. Soc. 35, 370-389, London.
• HOWELL, B. F. 1962. Worms In: Moore (ed.) Treatise on Invertebrate Paleontoglogy, Part W. Miscelanea, W144-W177, Lawrence.
• JANSONIUS, J. & CRAIG, J. H. 1971. Scolecodonts: I Descriptive terminology and revision of systematic nomenclature, II Lectotypes, new names for homonyms.- Bull. Canad. Petrol. Geol., 19, 1, 251-302, Calgary.
• JELETZKY, J. A. 1966. Comparative morphology, phylogeny and classification of fossil Coleidea. - Univ Kansas Paleont. Contrib. Mollusca, 7, 1-162, Lawrence.
• KAFFERSTEIN, W. 1866. Malacozoa cephalophora. - In: Bronn, Klass. Ordn. Tier-Reichs, 3, 2, Heidelberg.
• KIELAN-JAWOROWSKA, Z. 1966. Polychaete jaws apparatuses from the Ordovician and Silurian of Poland and a comparison with modern forms (Aparaty szczękowe wieloszczetów z ordowiku i syluru Polski i porównania z formami współczesnymi).- Palaeont. Pol., 16, 1-152, Warszawa.
• KOZŁOWSKI, R. 1956. Sur Rhabdopleura du Danien de Pologne (Rhabdopleura z danu Polski). - Acta Palaeont. Pol., 1, 1, 12-21, Warszawa.
• KOZUR, H. 1967. Scolecodonten aus dem Mushelkalk des germanisches Binnenbeckens.- Monatsber. Deutsch. Akad. Wiss 9, 11, 842-865, Berlin.
• - 1970. Zur Klassifikation und phylogenetischen Entwicklung der fossilen Phyllodocida und Eunicida (Polychaeta). - Freib. Forschungsh., C 260, 35-75, Leipzig.
• - 1971. Die Eunicida und Phyllodocida des Mesozoikums, Ibidem, C 267, 73-111.
• KULICKI, C. 1969. The discovery of Rhabdopleura (Pterobranchia) in the Jurassic of Poland (Odkrycie Rhabdopleura (Pterobranchia) w jurze Polski). - Acta Palaeont. Pol., 14, 4, 537-551, Warszawa.
• - 1971. New observations on Rhabdopleura kozlowskii (Pterobranchia) from the Bathonian of Poland. - Ibidem, 16, 4, 415-428, Warszawa.
• KUTEK, J. 1962. Górny kimeryd i dolny wołg pn-zachodniego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich. Le Kimméridgien supérieur et le Volgien inférieur de la bordure mésozoïque Nord-Ouest des Monts de Sainte-Croix. - Acta Geol. Pól., 12, 4, 445-527, Warszawa.
• LEWIŃSKI, J. 1922. Monographie géologique et paléontologique du Bononien de la Pologne. - Mém. Soc. Geol. France, Paléontologie, - 36, 1-108, Paris.
• MAKOWSKI, H. 1952. La faune de Callovienne de Łuków en Pologne (Fauna kelowejskaz Łukowa). - Palaeont. Pol., 4, I-X, Warszawa.
• NAEF, A. 1922. Die Fossilen Tintenfische. - Gustav Fischer, 1-322 Jena.
• NAEF, A. Pompecki, J. & Schindewolf, O. H. 1933. Cephalopoden. - In: Handwörterbuch der Naturwissenschaften, 2, Gustav Fischer, Jena.
• POŻARYSKA, K. 1952. Zagadnienia sedymentologiczne górnego mastrychtu i danu okolic Puław. - Biul. P. Inst. Geol. 81, 1-81, Warszawa.
• QUENSTEDT, F. A. 1958. Der Jura. - 1-842, Tübingen.
• RIEBER, H. 1970. Phragmoteuthis? ticinensis n.sp. ein Coleidea-Rest aus der Grenzbitumenzone (Mittlere Trias) des Monte San Giorgio (Kt. Tessin, Schweiz). - Paläontol. Ztschr., 44, 1/2, 32-40, Stuttgart.
• RIEDEL, L. 1936. Ein Onychit aus dem nordwestdeutschem Ober-Hauterive. - Paleontol. Ztschr., 18, 1-4, 307-310, Berlin.
• - 1938. Drei weitere Onychiten aus der nordwestdeutschen Unterkreide. - Ibidem, 20, 2, 258-262, Berlin.
• ROSENKRANTZ, A. Krogbaerende Cephalopoder fra Østgrønlands Perm. - Meddel. Dansk Geol. For. 11, 1, 160-161, København.
• ROGER, J. 1944. Acanthoteuthis (Belemnoteuthis) syriaca n.sp. Céphalopode Dibranche du Crétacé supérieur de Syrie. - Bull. Soc. Géol. France. 14, 5, 3-10, Paris.
• RÓŻYCKI, S. Z. 1953. Górny dogger i dolny malm Jury Krakowsko-Częstochowskiej.- Prace Inst. Geol. 17, 1-335, Warszawa.
• SCHWAB, K. W. 1966. Microstructure of some fossil and recent scoleocodonts. - J. Paleont. 40, 2, 416-421, Menasha.
• WIERZBOWSKI, A. 1966. Górny Oksford i dolny kimeryd Wyżyny Wieluńskiej. L’Oxfordien supérieur et le Kimméridgien inférieur du Plateau de Wieluń.- Acta Geol. Pol., 16, 2, 127-193, Warszawa.
• WILCZEWSKI, N. 1967. Mikropaläontologische Untersuchungen im Muschelkalk Unterfrankens. - Inaugural Dissertation der Hoheen Naturwisssenschaftlichen Fakultät der Julius-Maximilianus-Universität zur Würzburg, 1-111, Würzburg.
• ZAWIDZKA, K. 1971. A polychaete jaw apparatus and some scolecodonts from the Polisch Middle Triassic (Aparat szczękowy wieloszczeta i skolekodonty ze środkowego triasu południowej Polski). - Acta Geol. Pol., 21, 3, 361-377, Warszawa.