Conodont biostratigraphy and paleogeographical relations of the Ordovician Mójcza Limestone (Holly Cross MTS, Poland)

• Autorzy: Dzik J.

Warianty tytułu

PL

Konodontowa biostratygrafia i sytuacja paleogeograficzna ordowickiego wapienia z Mójczy (Góry Świętokrzyskie, Polska)

RU

Konodontovaja biostratigrafija i paleogeograficheskoe polozhenie ordovikskogo izvestnjaka Mujjchi (Sventokrzhiskie Gory, Pol'sha)

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The presence of Ordovician conodont zones from the Late Arenigian (Middle Kunda stage) to the Late Caradocian has been indicated in 8 m thick Mójcza Limestone (Holy Cross Mts, Poland). The conodont fauna of Mójcza is of the Baltic type and decidedly differs from the fauna known from Rzeszówek, situated about 300 km to the west in the Kaczawa Mts (Sudeten Mts). Phragmodus polonicus sp.n. from Mójcza and Erraticodon balticus gen. et sp.n. from a Baltic erratic boulder have been described.

PL

W ośmiu metrach miąższości ordowickich wapieni odsłoniętych w łomie na górze Skała w Mójczy koło Kielc stwierdzono występowanie poziomów konodontowych od pogranicza arenigu z lanwirnem (zona A - morphognathus variabilis, dolna część bałtyckiego piętra Kunda) do górnego karadoku (zona Amorphognathus superbus). Nie stwierdzono zauważalnych przerw w sedymentacji. Zarówno litologia wapienia jak i zespół fauny nie ulegały w trakcie sedymentacji nagłym zmianom. Umożliwiło to prześledzenie ewolucji stratygraficznie ważnych rodzajów Conodontophorida m.in. Prioniodus, Amorphognathus i Eoplacognathus. Szczególnie duże znaczenie stratygraficzne ma występowanie w obrębie całego profilu konodontów z rodzaju Amorphognathus, umożliwiające dokładne odtworzenie ewolucji poszczególnych elementów ich aparatu. Cały zespół konodontów z Mójczy jest typu bałtyckiego i zdecydowanie różni się od odległego o około 300 km na zachód zespołu konodontów z Rzeszówka w Górach Kaczawskich (Baranowski and Urbanek 1973). Przedyskutowano możliwość wyjaśnienia tych różnic efektem dryftu kontynentalnego. Jedynie trzy gatunki konodontów z Mójczy nie były dotąd notowane z regionu bałtyckiego. Jeden z nich - Complexodus pugionifer (Drygant) - jest znany z Wołynia a drugi, typowo amerykański - Rhodesgnathus elegans (Rhodes) - notowany był również z Anglii; populacja z Mójczy wykazuje różnice upoważniające do wydzielenia odrębnego podgatunku. Najciekawszy z ewolucyjnego i zoogeograficznego punktu widzenia jest Phragmodus polonicus sp.n. morfologicznie i czasowo pośredni pomiędzy bałtyckim rodzajem Microzarkodina i grupą amerykańsko-syberyjskich gatunków z rodzaju Phragmodus. Podobnie jak występujący w regionie bałtyckim Erraticodon balticus gen. et sp.n. pośredni ewolucyjnie pomiędzy rodzajem Periodem, i typowymi dla „Midcontinent” Ameryki Płn. i Syberii rodzajami Oulodus i Plectodina, wyjaśnię genezę środkowo-ordowickiej „Phragmodus fauna” (Lindstrom 1976).

RU

В восьми метрах толщи ордовикского известняка, открытой в карьере на горе Скала в Муйчи около Кельц, обнаружены конодонтовые зоны от границы аренига с ланвирнем (зона Amorphognathus variabilis: нижная часть кунгаского горизонта) до верхнего карадока (зона Amorphognathus superbus). Не были обнаружены заметные перерыви в седиментации. Как литология известняка, так и комплекс фауны не подвергались во время седиментации резкими изменениям. Это дало возможность проследить эволюцию стратиграфически важных родов Conodontophorida, а среди них Prioniodus, Amorphognathus и Eoplacognathus. Особенно большое стратиграфическое значение имеет выступление в границах всего профиля конодонтов рода Amorphognathus, что даёт возможность тщательно проследить эволюцию отдельных элементов их аппарата. Целый комплекс конодонтов из Муйчи балтийского типа и чётко отличается от расположенного около 300 км на запад комплекса конодонтов Жешувка в Качавских Горах (Baranowski и Urbanek 1973). В статье обсуждена возможность объяснения этих разниц эффектом континентального дрейфа. Только три вида конодонтов из Муйчи не были до сего времени обнаружены в балтийском районе. Один из них - Complexodus pugionifer (Drygant) - известен в Волыни, другой, типично американский - Rhodesgnathus elegans (Rhodes) - был обнаружен в Англии: популяция из Муйци проявляет различия, которые позволяют выделить отдельный подвид. Самый интересный с эволюционной и зоогеогрдфи-ческой точки зрения это - Phragmodus polonicus sp. п., морфологически и временно стоящей между балтиским родом Microzarkodina и группой американскосибирских видов рода Phragmodus. Также как и встречающийся в районе Балтики Erraticodon balticus gen. et sp. n. эволюционно стоящей между родом Periodon и типичным для „Midcontinent” Северной Америки и Сибири родов Oulodus и Plectodina, он выявляет генезис среднеордовикской „Phragmodus fauna” (Lindström, 1976).

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1978
• Tom: 23
• Numer: 1
• Opis fizyczny: p.51-72,fig.,ref.

Twórcy

autor

Dzik J.

• Polish Academy of Science, Al.Zwirki i Wigury 93, 02-089 Warsaw, Poland

Bibliografia

• BARANOWSKI, Z. and URBANEK, W. 1972. Ordovician Conodonts from the epimetamorphic complex from Rzeszówek in the Kaczawa Mts. (Western Sudeten). - Bull. Acad. Sci. Polon. ser. terre., 20, 3, 211-216.
• BARNES, C. R. and FAHRAEUS, L. E. 1975. Provinces, communities, and the proposed nectobenthonic habit of Ordovician conodontophorids. - Lethaia, 8, 133-149.
• BEDNARCZYK, W. 1966. Stratygrafia wapieni z Mójczy pod Kielcami, Góry Świętokrzyskie. - Acta Geol. Pol., 16, 1, 107-123.
• - 1968. Stratigraphy and palaeogeography of the Ordovician in Poland. - Rep. 23 Session Intern. Geol. Congress, 9, 73-85.
• - 1971. Stratigraphy and palaeogeography of the Ordovician in the Holy Cross Mts. - Acta Geol. Pol., 21, 4, 573-616.
• BERGSTRÖM, S. M. 1971. Conodont biostratigraphy of the Middle and Upper Ordovician of Europe and Eastern North America. - Geol. Soc. America, Mem., 121, 83-1157.
• - 1973. Correlation of the Late Lasnamägian Stage (Middle Ordovician) with the Graptolithic succession. - Geol. Fören. Stockh. Förhandt, 95, 9-18.
• - and NILSSON, R. 1974. Age and correlation of the Middle Ordovician bentonites on Bornholm. - Bull. Geol. Soc. Denmark, 23, 1-2, 27-49.
• BURMANN, G. 1973. Das Ordovizium der Nördlicher Phyllitzone. Teil 1. Paschlebener Vorsprung. - Z. geol. Wiss. Berlin, 1, 751-890.
• - 1973a. Teil II. Wippraer Zone. - Ibidem, Themenhefte, 1, 1-196.
• DEAN, W. T. 1976. Some aspects of Ordovician correlation and trilobite distribution in the Canadian Appallachians. - In: Bassett (ed) The Ordovician System, 227-250.
• DRYGANT, D. M. 1974. (ДРЫГАНТ, Д. M.) Новые среднеордовикские конодонты северо-западной Волыни. - Палеонт. сборник, 11, 1, 54-58.
• DZIK, J. 1976. Remarks on the evolution of the Ordovician Conodonts. - Acta Palaeont. Poz., 21, 4, 395-455.
• FAHRÅEUS, L. E. 1966. Lower Viruan (Middle Ordovician) conodonts from the Gullhögen quarry, Southern Central Sweden. - Sveriges Geol. Undern. Ser. C, 610, 60, 5, 4-33.
• - 1976. Possible Early Devonian Conodontophorid Provinces. - Palaeogeogr., Palaeoclimatol., Palaeoecol., 19, 201-217.
• - 1976a. Conodontophorid ecology and evolution related to global tectonics. - Geol. Ass. Canada, Spec. pap. 15, 11-26.
• - and BARNES C. R. 1975. Conodonts as indicators of paleogeographic regimes. - Nature, 285, 5535, 515-518.
• HAVLIČEK, V. 1976. Evolution of Ordovician Brachiopod communities in the Mediterranean provinces. - In: Bassett (ed), The Ordovician System, 349-358.
• - and ŠNAJDR, M. 1955. Nektere problemy paleogeographie stredočeskeho ordoviku. - Sbor. Ustřed. Ustavu Geol., 21 (1954), otd. geol., 1, 448-518.
• KNÜPFER, J. 1967. Zur Fauna und Biostratigraphie des Ordovizium in Thüringen. - Freib. Forschungsheft, C 220, 1-119.
• KVALE, A. 1975. Caledonides in Scandinavia compared with East Greenland. - Bull. Geol. Soc. Denmark, 24, 129-160.
• LANDING, E. 1976. Early Ordovician (Arenigian) conodont and graptolite biostratigraphy of the Taconic allochton, eastern New York. - J. Paleontol., 50, 4, 614-647.
• LINDSTRÖM, M. 1976. Conodont Palaeogeography of the Ordovician. - In: Bassett, M. G. (ed), The Ordovician System, 501-002.
• -, RACHEBOEUF, P. R. and HENRY, J. L. 1974. Ordovician Conodonts from the Postolonnec Formation (Crozon peninsula, Massif Armoricain) and their stratigraphic significance. - Geol. Palaeontol., 8, 15-28.
• LJUTKEVITCH, E. M. and KRYLOVA, A. K. 1975. (ЛЮТКЕВИЧ, E. M., КРИЛОВA, A. K. 1973) Стратиграфия и палеогеография синия, палеозоя и триаса запада Русской Платформы. 1-222.
• MÄNNIL, R. 1966. (МАННИЛЬ, Р.) История развития балтийского бассейна в ордовике. - Eesti NSV Tead. Akad. Uurismused, 3, 1-199.
• MODLIŃSKI, Z. 1973. Stratygrafia i rozwój ordowiku w północno-wschodniej Polsce. - Pr. Inst. Geol., 72, 7-64.
• MOSKALENKO, T. A. 1972. Ordovician conodonts of the Siberian Platform and their bearing on multielement taxonomy. - Geol. Palaeontol., SB 1, 47-56.
• OBERC, J. 1966. Ewolucja Sudetów w świetle teorii geosynklin. - Pr. Inst. Geol., 47, 5-67.
• RYKA, W. and TOMCZYK, H. 1959. Bentonity w osadach staropaleozoicznych Gór Świętokrzyskich. - Kwart. geol., 3, 3, 689-710.
• SPASSOV, H. and TELLER, L. 1963. (СПАСОВ, XP. и ТЕЛЛЕР, Л.) Конодонти от ордовикските варовици при с Муйча в Górach Świętokrzyskich, Полша. - Труд. Геол. България, 5, 75-83.
• STØRMER, L. 1967. Some aspects of the Caledonian geosyncline and foreland west of the Baltic Shield. - Quart. J. Geol. Soc. London, 123, 183-214.
• SWEET, W. C. and BERGSTRÖM, S. M. 1972. Multielement Taxonomy and Ordovician Conodonts. - Geol. Palaeontol., SB 1, 29-42.
• - 1976. Conodont Biostratigraphy of the Middle and Upper Ordovician of the United States Midcontinent. - In: Basset, M. G. (ed.). The Ordovician System, 121-151.
• TOMCZYK, H. 1964. The Ordovician and Silurian sedimentation cycles in Poland and the phenomena of Caledonian orogeny. - Bull. Acad. Sci. Pol., ser. geol., 12, 2, 119-131.
• - and TURNAU-MORAWSKA, M. 1964. Stratygrafia i petrografia ordowiku Brzezin k. Morawicy w Górach Świętokrzyskich. - Acta Geol. Pol., 14, 4, 501-546.
• VIIRA, V. 1974. (ВИИРА, В.) Конодонты ордовика Прибалтики. - 1-128.
• WEBERS, G. F. 1966. The Middle and Upper Ordovician Conodont Faunas of Minnesota - Spec. Publs. Minn. Geol. Surv., SP-4, 1-123.
• WILLIAMS, A. 1976. Plate tectonics and biofacies evolution as factors in Ordovician correlation. - In: Bassett, M. G. (ed.). The Ordovician System, 29-68.
• ZIEGLER, P. A. 1975. The geological evolution of the North Sea area in the tectonic framework of North Western Europe. - Norges geol. Unders., 319, 1-27.
• ZNOSKO, J. 1974. An outline of the tectonics of Poland and the problems of the Vistulicum and Variscicum against the tectonics of Europe. - Biul. Inst. Geol., 274, 7-34.