PL
Współdziałanie genotypu ze środowiskiem, określane jako interakcje genetyczno-środowiskowe, nabrało szczególnego znaczenia, jako problem hodowlany, z chwilą umiędzynarodowienia obrotu materiałem hodowlanym i upowszechnienia przepływu osiągniętego w jednych krajach zysku genetycznego do innych, często o diametralnie odmiennych warunkach produkcyjnych. Licząc na wydatną poprawę cech produkcyjnych u miejscowych ras prymitywnych, krzyżuje się je z importowanymi rasami szlachetnymi, nie zawsze jednak uzyskując efekt oczekiwany, czasem wręcz negatywny. Dotyczące tego problemu badania, m.in. wykonane przez Dymnickiego [1], Langholza i Thiesa [5], Paleologa [6], Ziemińskiego i wsp. [7] wykazały, że określone warunki środowiskowe mogą wzmagać bądź deprecjonować działanie genotypu, a efekt krzyżowania nie jest prostą wypadkową działania czynników genetycznych i środowiska, lecz zachodzących pomiędzy nimi interakcji. Ten fakt musi być brany pod uwagę przy krzyżowaniu, zwłaszcza wtedy, gdy stanowi ono jeden z elementów programu hodowlanego. Ma to m.in. miejsce, w przypadku bydła, w Polsce, gdzie do doskonalenia krajowej rasy czarno-białej i nie tylko, wykorzystywane jest bydło holsztyńsko-fryzyjskie. Uzyskane w Polsce wyniki badań nad krzyżowaniem bydła wykazują zróżnicowanie efektów produkcyjnych u mieszańców w zależności od poziomu produkcyjnego stad, w których były one użytkowane. Badania Filistowicza i wsp. [2] wykonane na populacji liczącej przeszło 10 tys. krów czarno-białych, pochodzących po buhajach tej samej rasy oraz holsztyńsko-fryzyjskich i mieszańcach obydwóch ras, dowiodły istnienia wysoko istotnej interakcji pomiędzy wyróżnionymi genotypami krów a poziomem produkcyjnym stad w zakresie wydajności mleka i tłuszczu. Wykazały one różną reakcję poszczególnych genotypów na zróżnicowane warunki produkcyjne. W stosunku do posiadanego potencjału genetycznego, w niskich poziomach produkcyjnych, efektywniejsza okazała się wydajność krów czystorasowych czarno-białych, natomiast efekt wysokiego udziału w genotypie krów genów rasy holsztyńsko-fryzyjskiej ujawnił się w znaczący sposób dopiero w stadach o poziomie produkcyjnym przekraczającym 5 tys. kg mleka rocznie od krowy. Z uwagi na zasięg krzyżowania bydła w Polsce z rasą holsztyńsko-fryzyjską rozeznanie w produkcyjnych konsekwencjach interakcji genetyczno-środowiskowych, jakie w przypadku dużego zróżnicowania środowiska hodowlanego niewątpliwie ma miejsce, wydaje się potrzebne. W tym kierunku zostały podjęte badania, których wyniki są prezentowane w niniejszej pracy.
EN
The study on the local population of 1402 Black - and White Lowland pure breed cows and crossbreds with different share of Holstein-Friesian genes indicated differentiation of this population in case of herds production level and genetic groups (different share of HF-genes). Better, in low production level (limit value - 4000 kg of milk), compare to crossbreds, the production potential of pure breed cows was realized; in high level crossbreds cows were dominated, especially with high share of genes of Holstein-Friesian breed. The results shows very signifficant interaction (P < 0,001) between cows genotype and herds production level for milk and fat yield.