Description of the plant association structure and soils of pine forest stands situated in five regions of Poland

• Autorzy: Matuszkiewicz J.M. , Degorski M. , Kozlowska A.
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Paper presents some geobotanical and soil research, which are carried out in pine forest, situated in the five geographical regions of Poland (Wielkopolska, Bory Tucholskie, Puszcza Biała, Puszcza Białowieska and Roztocze). The aim of the study was to make a phytosociological diagnosis, estimation of soil condition and analysis of phytocenoses for zoocenological purposes. Studied plant communities arc represented by two regional association: Leucobryo-Pinetum and Peucedano-Pinetum and two types of soil: podzolic and rusty soil belonging to the podzolic earthe. Physical and chemical soil properties, phytosociological data, as well as results of floristic composition of different regeneration stage of pine forest are presented.

PL

Praca przedstawia wyniki badań geobotaniczno-glebowych, jakie zostały wykonane na powierzchniach badawczych Instytutu Zoologii PAN. Zakres ich był określony z uwagi na potrzeby analizy zoocenologicznej. Badania przeprowadzono w pięciu regionach Polski: w Wielkopolsce (nadl. Babimost), na Roztoczu (Roztoczański Park Narodowy, w Borach Tucholskich (nadl. Osie), w Puszczy Białej (nadl. Ostrów Mazowiecka) i w Puszczy Białowieskiej (nadl. Hajnówka). Obejmowały one następujące etapy: diagnozę fitosocjologiczną, której celem była ogólna charakterystyka fitocenoz, kwalifikacja syntaksonomiczna i porównanie międzyregionalne pomiędzy dojrzałymi fitocenozami (Tab. I); ocenę warunków glebowych, której celem była klasyfikacja badanych gleb, określenie typu próchnicy nadkładowej oraz oznaczenie niezbędnych z punktu widzenia badania fauny glebowej właściwości fizyko-chemicznych (Tab. II); analizę fitocenoz, mającą za zadanie scharakteryzowanie zróżnicowania przestrzennego warstw przyziemnych zbiorowiska roślinnego (Tab. III, IV, V i VI); analizę zmian składu florystycznego różnych faz regeneracji zbiorowiska boru po dokonanym wyrębie drzewostanu (Tab. VII). Badane zbiorowiska reprezentowały mniej lub bardziej odkształcone postacie dwu regionalnych zespołów borów sosnowych świeżych: Leucobryo-Pinetum (Wielkopolska, Roztocze i Bory Tucholskie) i Pseucedano-Pinetum (Puszcza Biała i Puszcza Białowieska). Zespół Psencedano-Pirietum, związany z obszarami o kontynentalnym klimacie w strefie lasów mieszanych, charakteryzował się wyraźnie większym bogactwem florystycznych piatów, w tym szczególnie udziałem gatunków o tzw. zasięgu sarmackim typie, niż środkowoeuropejski zespół Leucobryo-Pinetum. Wszystkie badane gleby wykształcone zostały w podobnych warunkach litologiczno-petrograficznych. Podłożem dla ich rozwoju były piaski, różniące się jednak pod względem genezy (piaski morenowe i glacjofluwialne - Puszcza Biała, j piaski glacjofluwialne - Puszcza Białowieska, Bory Tucholskie, i piaski fluwialne - Roztocze) oraz składu mechanicznego (od piasków luźnych do słabogliniastych). Niezależnie od właściwości litologiczno-petrograficznych materiału geologicznego, wszystkie gleby charakteryzowały się kwaśnym odczynem (pH < 5,5), małym stopniem nasycenia kompleksu sorpcyjnego kationami o charakterze zasadowym (V < 20) i wysokim stosunkiem C : N. Z punktu widzenia typologii j gleboznawczej wszystkie z badanych gleb zaliczyć można do klasy gleb bielico- ziemnych, obejmujących dwa typy: gleby bielicowe i gleby rdzawe, z próchnicą nakładową typu mor, w różnych wariantach. Porównania jednorodności zbiorowisk roślinnych dokonywano w dwunastu dojrzałych fitocenozach (po trzy stanowiska w czterech regionach) poprzez wykonanie spisów florystycznych na powierzchniach w układzie „krata" (25 powierzchni po 25 m2 na jednym stanowisku) i przeprowadzenie analizy podobieństwa podstawowych kwadratów (Rye. 1, 2, 3 i 4). Stwierdzono, że powierzchnie podstawowe 25 m2 wykazują istnienie w obrębie fitocenoz pewnych jednostek strukturalno-przestrzennych (Ryc. 5), a równocześnie umożliwiają rozpoznanie konkretnej fitocenozy. Średnie podobieństwo podstawowych kwadratów potraktowano jako miarę jednorodności fitocenozy (Tab.III) i na tej podstawie dokonano przeglądu poszczególnych zbiorowisk. Na podstawie spisów florystycznych z „krat" przeprowadzono analizę przestrzennego zróżnicowania udziału poszczególnych gatunków roślin ważnych dla badań zoocenotycznych (Ryc. 6, 7 i 8) i ich roli w fitocenozach (Tab. V). Analizowano częstość pojawiania się poszczególnych gatunków w fitocenozie (Tab. IV), przy czym stwierdzono dwa główne typy roli poszczególnych populacji roślinnych w zbiorowiskach borowych: gatunki bardzo częste w zbiorowisku i gatunki pojawiające się w niewielkiej liczbie osobników. Stwierdzono także wyraźne różnice między zespołami regionalnymi w strukturze gatunkowej fitocenoz (Tab. VI, ryc. 9). Z przeprowadzonej analizy fitosocjologicznej zmian zbiorowisk borowych w trakcie regeneracji po wycięciu drzewostanu, przeprowadzonej dla trzech regionów (Tab. VII) wynika, że różnice w składzie florystycznym kolejnych stadiów są stosunkowo niewielkie (stosunkowo największe na świeżych porębach), znacznie wyraźniejsze są natomiast zmiany ilościowe poszczególnych gatunków.

Słowa kluczowe

PL

zoocenozy; fauna; sklad gatunkowy; bor sosnowy; Polska

• Wydawca: -
• Czasopismo: Fragmenta Faunistica
• Rocznik: 1993
• Tom: 36
• Numer: 02
• Opis fizyczny: s.13-36, rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Matuszkiewicz J.M.

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, ul.Krakowskie Przedmiescie 30, 00-927 Warszawa

autor

Degorski M.

autor

Kozlowska A.