Ocena wysokosci podsiaku kapilarnego w wybranych profilach gleb Rowniny Sepopolskiej

• Autorzy: Szejba D , Cymes I , Szatylowicz J

Warianty tytułu

EN

Evaluating the height of capillary rise in selected soil profiles on Sepopolska Plain

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy określono wysokość podsiąku kapilarnego przy różnym rozchodzie wody na ewapotranspirację w charakterystycznych profilach glebowych Równiny Sępopolskiej. Badaniami objęto czarne ziemie wytworzone z gliny średniej pylastej oraz z gliny ciężkiej i gleby brunatne wytworzone z gliny lekkiej pylastej na glinie średniej pylastej podścielonej iłem; gliny średniej pylastej na glinie ciężkiej; gliny lekkiej na glinie średniej oraz gliny cięzkiej pylastej na ile. Do obliczenia wysokości podsiąku kapilarnego w zależności od ciśnienia ssącego i rozchodów wody na ewapotranspirację, wykorzystano zależność dla warstwowanych profili glebowych. Wśród badanych profili glebowych, najlepsze warunki podsiąkania wody w glebie wykazują profile charakterystyczne dla gleb brunatnych wytworzonych z gliny ciężkiej pylastej na ile oraz czarne ziemie wytworzone z gliny ciężkiej. Przy założonym zwierciadle wody gruntowej 100 cm poniżej powierzchni terenu, strefa korzeniowa roślin zasilana jest z największą intensywnością wynoszącą do 6⋅mm⋅d⁻¹. Najmniejszą intensywnością zasilania, a tym samym niewielką wysokością podsiąku kapilarnego, charakteryzują się profile glebowe charakteryzujące glebę brunatną wytworzoną z gliny lekkiej pylastej na glinie średniej pylastej podścielonej iłem oraz gleba brunatna wytworzona z gliny średniej pylastej na glinie ciężkiej. Wysokość podsiąku kapilarnego wynosi od kilku do kilkunastu centymetrów przy minimalnym natężeniu przepływu 0,5 mm⋅d⁻¹. Przeprowadzona analiza wykazała, że intensywność zasilania strefy korzeniowej roślin, a także wysokość podsiąku kapilarnego jest zjawiskiem bardzo złożonym i zależnym od wielu czynników. Można do nich zaliczyć skład granulometryczny gleby, przewodność wodna przy stanie pełnego i niepełnego nasycenia oraz zawartość substancji organicznej.

EN

The study aimed at determination of capillary rise height due to different evapotranspiration intensity in characteristic Sępopolska Plain soil profiles. The research covered the mollic gleysols created by clay loam or clay and eutric cambisols created by sandy clay loam over clay loam and clay, clay loam over clay, sandy loam over clay loam and silty clay over clay. The relation ship for layered soil profiles was used to calculate the height of capillary rise due to pressure head and evapotranspiration amount. Among investigated soil profiles, eutric cambisols soil profiles created by silty clay over clay and mollic gleysols created by clay showed the best conditions for capillary rise. The root zone was supplied with 6 mm⋅d⁻¹ intensity at ground water table assumption of 100 cm below soil surface. Eutric cambisol soil profile created by sandy loam over clay loam and clay loam over clay characterized the lowest supply intensity and the same minor height of capillary rise. The height of capillary rise equals from several to tens centimeters above the ground water at minimum flow intensity 0.5 mm⋅d⁻¹. Conducted analysis showed that the supply intensity of root zone as well as the height of capillary rise are a very complex phenomenon which depends on many factors such as soil granulometric composition, saturated and unsaturated hydraulic conductivity and organic matter content.

Słowa kluczowe

PL

Rownina Sepopolska; gleby; profile glebowe; gospodarka wodna; podsiak kapilarny; ewapotranspiracja; gleby brunatne; czarne ziemie

EN

Sepopolska Plain; soil; soil profile; water management; capillary rise; evapotranspiration; brown soil; black earth

• Wydawca: -
• Czasopismo: Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
• Rocznik: 2007
• Tom: 519
• Opis fizyczny: s.319-327,tab.,rys.,bibliogr.

Twórcy

autor

Szejba D

• Szkola Glowna Gospodarstwa Wiejskiego, ul.Nowoursynowska 159, 02-776 Warszawa

autor

Cymes I

• Katedra Melioracji i Kształtowania Środowiska, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

autor

Szatylowicz J

• Katedra Kształtowania Środowiska, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Bibliografia

• BRANDYK T. 1990. Podstawy regulowania uwilgotnienia gleb dolinowych. Rozprawa habilitacyjna. Wyd. SGGW-AR, Warszawa: 86-91.
• BRANDYK T., BRANDYK T., SKĄPSKI K. 1993. Ocena wysokości podsiąku kapilarnego w kilku profilach mad rzecznych. Rocz. Gleb. XLIV(1/2): 5-17.
• CYMES I. 2002. Znaczenie małych zbiorników wodnych dla retencji wody i biogenów w zlewni zmeliorowanej. Praca doktorska. Katedra Melioracji i Kształtowania Środowiska. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie: 26.
• KLUTE A. 1986. Water retention: laboratory methods. Method of soil analysis. Part 1. Physical and mineralogical methods. Agronomy Monograph 9: 644–648.
• KOWALIK P.J. 2006. Drainage and capillary rise components in water balance of alluvial soils. Agricultural Water Management 86: 206-211.
• MUALEM Y. 1978. Hydraulic conductivity of soil: Unified approach to the statistical models. Soil Sci. Am. J. 42: 392-395.
• STĄPEL Z. 1982. Metoda wyznaczania współczynnika filtracji gleb mineralnych do określania rozstawy drenów. Biblioteczka Wiadomości IMUZ 63: 22-34.
• ŚLUSARCZYK E. 1979. Określanie retencji użytecznej gleb mineralnych dla prognozowania i projektowania nawodnień. Melioracje rolne. Biuletyn Informacyjny 3: 1-10.
• VAN BEERS W.F.J. 1958. The auger hole method. Institute for Land Reclamation and Improvement, Wagenningen. Bull. 1: 9-23.
• VAN GENUCHTEN M.Th. 1980. A Closed-form equation for predicting the hydraulic conductivity of unsaturated soils. Soil Sci. Soc. Am. J. 44: 892-898.
• WESSELING J.G. 1991. CAPSEV: steady state moisture flow theory; program description; user manual. Wageningen, SC, Report 37: 51.
• WÖSTEN J.H.M., LILLY A., NEMES A., LE BAS C. 1999. Development and use of a database of hydraulic properties of European soils. Geoderma 90: 169–185.
• ZAWADZKI S. 1973. Laboratoryjne oznaczanie zdolności retencyjnych utworów glebowych. Wiadomości Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych XI(2): 14–23.