A comparative analysis of the structure of Neuropteroidea communities of tree canopies in linden-oak-hornbeam forests, light oak forests, mixed coniferous forests and pine forests

• Autorzy: Czechowska W.

Warianty tytułu

PL

Analiza porównawcza struktury zgrupowań siatkoskrzydfych (Neuropteroidea) koron drzew w grądach, świetlistych dąbrowach, borach mieszanych i borach świeżych

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The following paper is based on studies carried out from 1976 to 1987 on Neuropteroidea of tree canopies in 4 types of forest characteristic of lowland and upland areas in Poland: the subcontinental variety of the linden-oak-hornbeam forest (Tilio-Carpinetum), light oak forest (Potentillo albae-Quercetum), mixed coniferous forest (Querco roboris-Pinetum) and pine forest (Peucedano-Pinetum and Leucobryo-Pinetum; the Dicranio-Pinion alliance). The following parameters were analysed and compared: species composition, abundance, structure as well as ecological and zoogeographical diversification of the neuropteran communities. Materials, totalling 10,280 imagines of 45 species of neuropterans, were collected in mature stands from various tree species: oaks, lindens, hornbeams, elms, pines and larches.

PL

Praca jest syntezą badań prowadzonych w latach 1976-1987 nad Neuropteroidea koron drzew czterech typów lasów charakterystycznych dla niżowo-wyżynnej części Polski: grądów subkontynentalnych (Tilio- Ccirpinetum), świetlistych dąbrów (Potentillo albae-Quercetum), borów mieszanych (Querco roboris-Pinetum) i borów sosnowych świeżych (Peucedano-Pinetum i Leucobryo-Pineturrv, związek Dicrano-Pinion). Wszystkie badane grądy (4 stanowiska), dąbrowy (3 stanowiska) i bory mieszane (31 stanowiska) znajdowały się na Nizinie Mazowieckiej, natomiast bory świeże(6 stanowisk) były rozmieszczone na Nizinie Mazowieckiej, Podlasiu, Pojezierzu Pomorskim, Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej i Roztoczu. Odłowy prowadzono w drzewostanach dojrzałych lub dojrzewających przy użyciu żółtych misek. Zebrany materiał liczy 10.280 imagines 45 gatunków. W pracy omówiono i porównano skład gatunkowy, struktury dominacyjne, przebieg dynamiki sezonowej oraz ekologiczny i zoogeograficzny profil zgrupowań siatkoskrzydłych. Neuropterofauny badanych zbiorowisk leśnych okazały się w dużym stopniu podobne do siebie pod względem składów gatunkowych. Wśród okolo 30 (26-31) gatunków wykazanych w lasach poszczególnych typów aż 16 było wspólnych (Tab. IX), a średnie podobieństwo jakościowe (wg wzoru Sörensena) zawierało się w granicach 56-84% (Tab. X). Zgrupowania siatkoskrzydłych z lasów poszczególnych typów różniły się natomiast między sobą strukturami dominacyjnymi. Wskaźnik podobieństwa struktur dominacyjnych (wg wzoru Morisity) siatkoskrzydłych z lasów poszczególnych typów wahał się w zakresie 0,15-0,89 (Tab. X). Wyraźnie odrębne struktury dominacyjne, miały Neuropteroidea grądu, boru mieszanego i boru sosnowego świeżego (Fig. 7). W grądzie gatunkami dominującymi były Chrysotropia ciliata i Nineta flava, w borze mieszanym - Mallada prasina, a w borze świeżym - Raphidia xanthostigma, Coniopteryx paithenia i Wesmaelius concinnus. Wymienione gatunki odznaczały się także dużą wiernością (IV>50%) w stosunku do danego środowiska. Struktura dominacyjna siatkoskrzydłych świetlistej dąbrowy w ogólnym zarysie była podobna do struktury zgrupowania z lasu grądowego (Tab. IX, Fig. 7). Uzyskane wyniki pozwoliły na wyróżnienie trzech głównych typów struktur dominacyjnych zgrupowań siatkoskrzydłych, właściwych dla: 1) lasu liściastego, 2) bom mieszanego i 3) boru sosnowego świeżego. Różne warianty struktury dominacyjnej w ramach danego typu, uwarunkowane lokalną zmiennością warunków siedliskowych, prezentowały zgrupowania z badanych płatów grądu, świetlistej dąbrowy i boru mieszanego (Fig. 3-5) W przypadku borów świeżych, reprezentowanych przez dwie odmiany - suboceaniczną i subkontynentalną - stwierdzone dwa warianty struktury, byty związane prawdopodobnie z regionalnym zróżnicowaniem występowania niektórych gatunków. Wyższe udziały Raphidiidae i Hemerobiidae niż Coniopterygidae miały zgrupowania w borach Peucedano-Pinetum (Puszcza Białowieska, Puszcza Biała i Puszcza Kampinoska oraz w Borach Tucholskich leżących na styku zasięgu Leucobryo- i Peucedano-Pinetum. W obiektach położonych w obrębie areału typowego zespołu Leucobryo-Pinetum (Babimost, Roztoczański PN) przeważał Coniopteryx parthenia (Fig. 6) Badane lasy (grądy, świetliste dąbrowy, bory mieszane, bory świeże) tworzyły ciąg środowisk w gradiencie zmieniających się warunków siedliskowych. Pozwoliło to na porównanie profilu ekologicznego zgrupowań siatkoskrzydłych i określenie zmian w nim zachodzących, zależnie od składu gatunkowego drzewostanu i warunków mikroklimatycznych danego środowiska. W grądzie i w świetlistej dąbrowie gatunkowo i liczebnie przeważały siatkoskrzydłe odbywające rozwój wyłącznie na drzewach liściastych, a pod względem wymagań abiotycznych cienio- i wilgociolubne. W borze mieszanym wyraźną przewagę zyskały natomiast formy mezohigrofilne i ciepłolubne, związane głównie z drzewami liściastymi. Z kolei w borze świeżym gatunkowo i liczebnie przeważały siatkoskrzydłe związane pokarmowo z entomofauną drzew iglastych i sucholubne pod względem wymagań siedliskowych (Tab. XIII). W zespole związanym pokarmowo z Magami drzew liściastych główną rolę odgrywały sieciarki z rodziny Chrysopidae. Natomiast w zespole związanym troficznie z fitofagami drzew iglastych dominantami były gatunki z rodzin Coniopterygidae, Hemerobiidae i Raphidiidae. Analiza zoogeograficzna neuropterofauny wykazała, że w lasach poszczególnych typów trzonem zgrupowań były gatunki euro syberyjskie, stanowiące od 38 do 58% całkowitych składów gatunkowych (Tab. XIV). Element ten dominował również ilościowo w grądach, świetlistych dąbrowach oraz borach świeżych stanowiąc od 46 do 53% średniej liczebności zgrupowań. Do najliczebniej reprezentowanych gatunków należały Chrysotropia ciliata. Nirieta fiava, Raphidia xanthosligma i Wesmaelius concinnus. Inaczej przedstawiały się te relacje w borze mieszanym. Mimo dużej liczby gatunków eurosybeiyjskich, ich udział w średniej liczebności zgrupowań wynosił zaledwie 7,7%. Ilościowo przeważały siatkoskrzydle o zasięgu palearktycznym wśród których największą liczebnością odznaczały się Mallada prasina i Coniopteryx parthenia. Element palearktyczny zajmował drugie pod względem liczebności miejsce (po eurosyberyjskim) wśród Neuropteroidea boru świeżego (30,2%) miał też dość znaczny udział (w granicach 14-17%) w zgrupowaniach z grądu i świetlistej dąbrowy.

Słowa kluczowe

PL

fauna; dabrowy; owady; korony drzew; bor mieszany; struktura populacji; analiza porownawcza; populacje zwierzat; sieciarki; bor swiezy; Neuroptera; grady

• Wydawca: -
• Czasopismo: Fragmenta Faunistica
• Rocznik: 1997
• Tom: 40
• Numer: 12
• Opis fizyczny: s.127-168, rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Czechowska W.

• Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Wilcza 64, 00-679 Warszawa