Organizacja rynku zbozowego w Polsce [Stan obecny i uwarunkowania przyszlych zmian]

• Autorzy: Pieniazek K.
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem pracy było wypełnienie braków informacji wykraczających poza zakres statystyki GUS oraz przedstawienie uwarunkowań przyszłych zmian organizacji podaży i dystrybucji ziarna na rynku zbożowym. W badaniach posłużono się ankietą skierowaną do 150 gmin 22 województw o wysokim, średnim i niskim poziomie towarowości. Obrót zbożami jest niesformalizowany i cechuje go wielokanałowość oraz duża zmienność przestrzenna i w czasie. W rejonach o średniej towarowości zbóż obrót poza wszelka siecią handlowa (sąsiedzki) stanowił (w okresie badań) aż 30%. Sprzedaż targowiskowa dominowała w rejonie o niskiej towarowości, zaś wysokiej towarowości towarzyszył duży udział sprzedaży bezpośredniej zakładom przetwórczym i hurtownikom (łącznie 85%). Zmniejszenie się sezonowości skupu przeniosło ciężar skutków ekonomicznych magazynowania ziarna surowego z przetwórstwa do rolnictwa. Jednocześnie zmiana geografii zakupów i sezonowości podaży powodowała niewykorzystanie potencjału magazynowego w przetwórstwie. Wśród producentów zbóż brak jakiejkolwiek organizacji branżowej, co m.in. utrwala rozproszenie podaży. Przy braku hurtu pierwotnego handluje się zbożem niestandaryzowanym i utrudnione jest funkcjonowanie m.in. obrotu giełdowego. Cenę zbóż wyznaczają nie relacje popytu i podaży i jakość, a polityka interwencyjna ARR i regulacje administracyjne. Brak formalnych kanałów rynku powiększa skalę ryzyka produkcji i zbytu, i w dłuższym czasie grozi kreowaniem nadprodukcji, mimo ekstensyfikacji rolniczego wytwarzania. Zasadniczych zmian spodziewać się można wraz z wprowadzeniem standaryzacji, gdyż tylko to może uruchomić ekonomiczne przesłanki powstania hurtu pierwotnego (dawny skup) w obrocie ziarnem surowym. W pracy przedstawiony został zarówno schemat przyczynowo-skutkowy wprowadzenia standaryzacji, jak też - syntetycznie - pola przeobrażeń, funkcje (strategie) i źródła środków materialnych na zmiany adaptacyjne. W rolnictwie dominuje tendencja do podporządkowania się regułom handlu hurtowego, ale występuje też oczekiwanie na jego organizację z zewnątrz. Roli tej nie mogą, w aktualnej sytuacji finansowej, spełnić zakłady przemysłowego przetwórstwa. Przejęcie jej przez ARR grozi ponowna mnopolizaja obrotu (kontrola wejścia na rynek przez kredytowanie skupu, rola podstawowego cenotwórcy).

RU

Целью разработки было восполнение пробелов информации, выходящих за пределы статистики Главного статистического управления (ГСУ), а также представление обусловленностей будущих преобразований организации предложения и дистрибуции зерна на рынке зерновых культур. В исследованиях воспользовались анкетой, направленной в 150 гмин 22-х воеводств с высоким, средним и низким уровнем товарности. Оборот зерновыми неформалистичен и характеризует его многонаправленность и большая переменчивость во времени и пространстве. В районах со средней товарностью зерновых оборот вне розничной сети (соседский) составлял (во время испытаний)даже 30%. Базарная продажа доминировала в районе с низкой товарностью, а высокой товарности сопутствовал большой уд.вес непосредственной продажи перерабатывающим предприятиям и оптовым единицам (вместе 85%). Уменьшение сезонности закупа перенесло тяжесть экономических результатов хранения сырого зерна из перерабатывающей промышленности в сельское хозяйство. Одновременно изменение географии заготовки и сезонности предложения приводило к неиспользованию складского потенциала в перерабатывающей промышленности. Среди производителей зерновых отсутствует какая-либо отраслевая организация, что, наряду с другими причинами, усиливает распыленность предложения. При отсутствии первичного опта имеет место торговля нестандартным зерном и возникают трудности в функционировании биржевого оборота. Цену зерновых определяют не соотношения спроса и предложения и качество, а интервенционная политика Агентства сельскохозяйственного рынка и административные регуляции. Отсутствие формальных каналов рынка увеличивает масштаб риска производства и сбыта, а в длительной перспективе угрожает -возникновенению надпроизводства, несмотря на эстенсификацию сельскохозяйственного производства. Существенных изменений можно ожидать с введением стандартизации т.к. только это может создать экономические предпосылки появления первичного опта (ранее заготовок) в обороте сырым зерном. В разработке была рассмотрена, как причинно-результативная схема стандартизации, так и (в синтетическом представлении) область преобразований, функции (стратегии) и источники материальных средств в адаптационных условиях. В сельском хозяйстве доминирует тенденция подчинения правилам оптовой торговли, но также ожидается на организование ее из вне. Этой роли не могут, в актуальной финансовой ситуации, взять на себя предприятия перерабатывающей промышленности. Перенятие ее Агентством сельскохозяйственного рынка угрожает на ново монополизации оборота (контроль вхождения на рынок путем кредитирования закупов, роль основного ценообразователя).

EN

The paper is aimed at providing information that is not covered by statistical system of the GUS. The second aim is to present the conditions for future changes in supply and distribution of grain. The studies conducted by the author were based on the questionnaire sent to 150 small administrative units (communes) in 22 voivodships with high, middle, and low level of the commodity production of grain. Generally speaking a turnover of grain is not formalized and can be characterized by both spatial and time fluctuation. In the regions with middle level of commodity grain production the share of sale taking place out of any official trade channels ( amoung neighbours ) constitutes as much as 30 percent of the total turnover. Sale on the market places dominates in the low commodity production regions, while in the regions with the high level of this production large proportion of grain is sold directly to processing plants and to the wholesalers. As the seasonality of procurement has been limited the costs of raw grain storage are now shifted from processing to agricultural production level. In the same time storage capacity in the processing plants is not used in full. There is a lack of branch institutions gathering grain producers. This causes, amoung others, a fragmentation of supply. Because of the lack of primary wholesale there is no standardization of grain what makes the activity of a commodity exchange very difficult. A price is fixed not on the base of supily and demand ratio but by intervention policy of the Agricultural Market Agency ( ARR ) and by the administrative decisions. This all increases the risk for producers and in a long run threatens with creation of oversupply, despite extensification of agricultural production. The basic changes of this situation can be expected together with the implementation of standardization for this would call for creation of primary wholesale dealing with trade of raw grain. The paper presents both the schedule for implementation of standardization and the main fields of changes, strategies, and financial sources necessary to start adjustment processes. A tendency to follow the wholesale principles dominates in agriculture but the wholesale level is expected to be created exogenously. This cannot be done by the industrial processing plants. Neither Agricultural Market Agency seems to be a proper institution to play ^that role. What is more, its activity on this field, would threaten with monopolization of the turnover of grain ( controlling of the access to the market by credits granted for procurement, creation of prices, etc. ).

Słowa kluczowe

PL

rynek rolny; Polska; rynek zbozowy

• Wydawca: -
• Czasopismo: Komunikaty, Raporty, Ekspertyzy. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
• Rocznik: 1994
• Tom: 367
• Opis fizyczny: s.36,rys.,tab.

Twórcy

autor

Pieniazek K.