Wplyw zanieczyszczen atmosferycznych na drzewostany sosnowe borow bagiennych torfowisk orawsko-nowotarskich

• Autorzy: Bolka M , Krapiec M.

Warianty tytułu

EN

The impact of the atmospheric pollution on pine tree-stands in marshy forests of the Orawa-Nowy Targ peat bogs

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Badaniami objęto drzewostany rosnące na obszarze torfowisk orawsko-nowotarskich w okolicy Jabłonki – Czarnego Dunajca, na siedlisku boru bagiennego. Na dwóch stanowiskach występujących na torfowisku wysokim i przejściowym pobrano 45 wywiertów z sosen Pinus sylvestris L. Na podstawie pomierzonych sekwencji przyrostów rocznych skonstruowano chronologie lokalne, przeprowadzono identyfikację słojów wypadających oraz wyznaczono okresy redukcji szerokości przyrostów rocznych badanych drzew. Na stanowisku 1 (występującym w obrębie torfowiska wysokiego) stwierdzono wyraźny wzrost liczby drzew ze zredukowanymi przyrostami począwszy od połowy lat 50-tych, aż po lata 90-te z maksimum w latach 70-tych XX w. Na drugim stanowisku (na torfowisku przejściowym) zanotowano względnie stałą liczbę drzew z redukcjami szerokości przyrostów, z wyjątkiem lat 80-tych ubiegłego wieku, gdy wystąpił ich niewielki wzrost. W obrębie badanych stanowisk, głównym czynnikiem ograniczającym szerokość słojów są mroźne zimy i suche lata, o czym świadczą zidentyfikowane wspólne dla obu stanowisk lata wskaźnikowe. Konstatacja ta wskazuje więc na inne niż klimatyczne, przyczyny zróżnicowania w rozkładzie redukcji szerokości przyrostów. Czynnikiem, który spowodował redukcje szerokości przyrostów rocznych drzew rosnących w wilgotnym borze bagiennym, były najpewniej zanieczyszczenia atmosferyczne, pochodzące z dalekiego transportu

EN

The study deals with the tree-stands growing within the Orawa – Nowy Targ peat bogs, in the vicinity of Jabłonka and Czarny Dunajec (a boggy forest habitat). Altogether 45 cores were taken from pines Pinus sylvestris from two sites (Fig. 1) situated in high and transitory peat bogs. Based on the measured sequences of annual growths, local chronologies were constructed, missing rings were identified, as well as periods of the growth width reductions were determined at the examinated trees (Fig. 2). In the first site (situated within the high peat bog) a distinct increase of the number of trees with reduced growths was identified; it started in the mid-1950s, lasted until the 1990s, with the maximum in the 1970s (Fig. 3). In the second site (in the transitory peat bog) the number of trees with the growth reductions was relatively uniform, except for 1980s when certain uptick appeared (Fig. 4). In both sites, beside reductions of the annual growth widths, also so-called missing rings could be observed, which is a confirmation of difficult growth conditions of trees. In the examinated sites, the main factors limiting the tree-ring width are frosty winters and dry summers, which is proved by the identified signature years, similar for both sites. This is pointing to other than climatic reasons for different growth reduction patterns. It is most probable, that the reductions of the tree-ring width at trees growing in a humid, marshy forest were brought about by air pollutants coming from distant sources. Pines affected by the same factor, but growing in more difficult conditions, however, reacted much more distinctly. Reactions of pine trees from the boggy forest find an analogy at pine trees growing in the vicinity of Nowy Targ, where short-lived reductions in the tree-ring width occurred in the 1970s and 1980s (Szychowska-Krąpiec 1997).

Słowa kluczowe

PL

drzewostany sosnowe; dendrochronologia; zanieczyszczenia atmosferyczne; sosna zwyczajna; bor bagienny; torfowiska; Kotlina Orawsko-Nowotarska; Pinus sylvestris

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2009
• Tom: 65
• Numer: 6
• Opis fizyczny: s.423-430,rys.,bibliogr.

Twórcy

autor

Bolka M

• Akademia Gorniczo-Hutnicza, Al.Mickiewicza 30, 30-059 Krakow

autor

Krapiec M.

Bibliografia

• Absalon D., Jankowski A., Leśniok M., Wika S. 1996a. Mapa sozologiczna Polski w skali 1:50 000, Arkusz Czarny Dunajec. Przedsiębiorstwo „GEOPOL” Poznań.
• Absalon D., Jankowski A., Leśniok M., Wika S. 1996b. Mapa sozologiczna Polski w skali 1:50 000, Arkusz Jabłonka. Przedsiębiorstwo „GEOPOL”, Poznań.
• Alexandrowicz S.W., Alexandrowicz W.P., Krąpiec M., Szychowska-Krąpiec E. 1997. Zmiany środowiska południowej Polski w okresie historycznym. Kwart. AGH, Kraków. Geologia 23(4): 339-387.
• Baillie M., Pilcher J. 1973. A simple cross-dating program for tree-ring research, Tree-Ring Bulletin 33: 7-14.
• Danek M. 2007. The influence of industry on Scots pine stands in the south-eastern part of the Silesia-Krakow Upland (Poland) on the basis of dendrochronological analysis. Water, Air and Soil Pollution 185: 265-277.
• Denisiuk Z., Dziewolski J. 1975. Sosnowy bór bagienny Vaccinio uliginosi - Pinetum w Kotlinie Nowotarskiej. Chrońmy Przyr. Ojcz. 31(3): 36-40.
• Drogowa Mapa Polski 2007. (wersja elektroniczna: http:// maps.google.pl/).
• Feliksik E., Jaskulski W. 1986. Badania dendrochronologiczne nad sosną pospolitą. Zesz. Nauk. AR Kraków. Leśnictwo 197(16): 13-25.
• Holmes R. L. 1999. Users Manual for Program COFECHA. Laboratory of Tree-Ring Research. University of Arizona, Tucson.
• Huber B. 1970. Dendrochronologie. W: Handbuch der Mikroskopie in der Technik. Freund H. (ed.) Umschau Verlag, Frankfurt 5: 171-211.
• Jasnowska J. 1977. Czynniki wpływające na rozmiary słojów rocznych drewna sosny na torfowisku wysokim w zespole Vaccinio uliginosi-Pinetum. Roczn. Dendrol. 30: 5-31.
• Krawczyk A., Krąpiec M. 1995. Dendrochronologiczna baza danych. Materiały II Krajowej Konferencji: Komputerowe wspomaganie badań naukowych. Wrocław: 247-252.
• Krąpiec M., Szychowska-Krapiec E. 2001. Tree-ring estimation of the effect of industrial pollution on pine (Pinus sylvestris) and fir (Abies alba) in the Ojców National Park (Southern Poland). Nature Conservation 58: 33-42.
• Łajczak A., 2006. Torfowiska Kotliny Orawsko-Nowotarskiej. Wyd. Instytutu Botaniki PAN, Kraków.
• Obidowicz A. 1990. Eine pollenanalytische und moorkundliche Studie zur Vegetationsgeschichte des Podhale-Gebietes (West-Karpaten). Acta Palaeobotanica 30(1, 2): 147-219.
• Perzanowska J. 2005. „NATURA 2000” Ochrona torfowisk wysokich Kotliny Orawsko-Nowotarskiej sieci Natura 2000. Kampinoski Parki Narodowy 2: 17-23.
• Przybylski 1970. Morfologia. W: Sosna zwyczajna. PWN Warszawa: 87-119.
• Schweingruber F. H., Kontic R., Niederer M., Nippel C. A., Winkler-Seifert A. 1985. Diagnosis and distribution of conifer decay in the Swiss RhoneValley: A dendrochronological study. In: Establishment and tending of subalpine forest; research and management. Turner H., Tranquillini W. (ed.) Eidgenossische Anstalt fur das Forstliche Versuchswesen, Berichte 270: 189-192.
• Schweingruber F. H. 1986. Abrupt growth changes in conifers. IAWA Bulletin 7(4): 277-283.
• Szychowska-Krąpiec E. 1997. Ocena wpływu zanieczyszczeń przemysłowych na drzewostany sosnowe Puszczy Niepołomickiej i Borów Nowotarskich w świetle analizy dendrochronologicznej. Zesz. Nauk. AGH. Geologia 23(4): 390-406.
• Walanus A. 2005. Program Quercus. Instrukcja obsługi, Kraków.
• Wilczyński S. 1999. Dendroklimatologia sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.) z wybranych stanowisk w Polsce. Praca doktorska. Zakład Klimatologii Leśnej AR, Kraków. Ms.
• Zielski A. 1992. Dendrochronological studies on pines growing under the influence of air pollution near Pulp and Paper Factory in Kwidzyn, Poland. Lundqua Report 34: 360-363.
• Zielski A., Krąpiec M. 2004. Dendrochronologia. PWN, Warszawa.