Wspolczesne uwarunkowania uprawy i wykorzystania lnu oleistego [Linum usitatissimum L.]

• Autorzy: Zajac T
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

In modern agricultural production linseed is an example of crop with multipurpose applications as it provides the raw material for various industries, such as chemical, pharmaceutical, textile, food, and paper making industry. Moreover, the whole seeds and linseed meal are used as the food and animals' fodder. Linseed is cultivated mainly in order to utilize potential productivity of currently regionalized linseed cultivars grown mainly in Canada and in Hungary. It has been proved that the linseed is particularly abundant in dietetic fibres, mucilage, lignanes, phenolic compounds and essential unsaturated fatty acids. Linseed reveals also dietetic, purgative and protective effects, being particularly useful for treatment of alimentary tract diseases. Linseed as an effective and cheap source of α-linolenic acid, may be used as a food supplement for humans. Currently the research works have been undertaken on linseed, linseed cake and solvent extracted linseed cake utilization in animal nutrition. In majority of European countries linseed is treated as an alternative crop, however in some countries attempts were made to extend the area under this crop to meet the growing requirement for linseed products.

Słowa kluczowe

PL

znaczenie gospodarcze; uprawa roslin; len; kwasy tluszczowe; wykorzystanie; Linum usitatissimum; plonowanie; cechy morfologiczne; len oleisty; odmiany roslin

• Wydawca: -
• Czasopismo: Postępy Nauk Rolniczych
• Rocznik: 2004
• Tom: 51
• Numer: 2
• Opis fizyczny: s.77-91,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Zajac T

• Akademia Rolnicza im. H.Kollataja, al.Mickiewicza 21, 31-120 Krakow

Bibliografia

• [1] Anonim 1999. Linseed breeding. Gabonatennesztesi Kutato Kft.: 15-22.
• [2] Appel R.S.W. 1991. The linseed market in the United Kingdom. Asp. Appl. Biol. 28: 1-6.
• [3] Aufhammer W., Wägner W., Kaul H.-P., Kübler E. 2000. Strahlungsnutzung durch Bestände ölreicher Körnerfruchtarten - Winterraps, Öllein und Sonnenblume im Vergleich. J. Agron. & Crop Sci. 184: 277-286.
• [4] Barowicz T. 1998. Wpływ tłuszczu dawki pokarmowej na jakość lipidów w tkankach i produktach pochodzenia zwierzęcego. Biul. Inf. IZ. XXXVI(3): 39-48.
• [5] Barowicz T., Pietras M., Kędzior W. 1999. Cechy tuczne, rzeźne i dietetyczne mięsa świń żywionych solami wapniowymi kwasów tłuszczowych oleju lnianego i rzepakowego. Ann. Warsaw Agricult. Univ., Anim Sci. 36: 171-179.
• [6] Borowiec F., Zając T., Kowalski Z.M., Micek P., Marciński M. 2001. Comparison of nutritive value of new commercial linseed oily cultivars for ruminants. J. Anim. Feed Sci. 10: 301-308.
• [7] Candrakova E., Bakula J. 2001. Vplyv hnojenia dusikom na morfologicke znaky, urodotvorne prvky a urody semena lanu siatego. Acta fytotech. et zootech. 1: 9-12.
• [8] Casa R., Russell G., Lo Cascio B., Rossini F. 1999. Environmental effects on linseed (Linum usitatissimum L.) yield and growth of flax at different stand densities. Eur. J. Agron. 11: 267-278.
• [9] Chadha R.K., Lawrence J.F., Ratnayake W.M.N. 1995. Ion chromatographic determina. tion of cyanide released from flaxseed under autohydrolysis conditions. Food Addit. and Contamin. 12(4): 527-533.
• [10] Diepenbrock W.2001. Crop physiology of oilseeds: a comparative analysis between rapeseed (Brassica napus L.), sunflover (Helianthus annuus L.), and linseed (Linum usitatissmum L.). Scientia Agric. Bohemica 32(4): 323-339.
• [11] Diepenbrock W., Leon J., Clasen K. 1995. Yielding ability and yield stability of linseed in Central Europe. Agron. J. 87: 84-88.
• [12] Doreau M., Ferlay A. 1994. Digestion and utilisation of fatty acids by ruminants. Anim. Feed Sei Technol. 45: 379-396.
• [13] Dribnenki J.C.P., Green A.G. 1995. Linola TM '947' low linolenic acid flax. Can. J. Plant Sci. 75: 201-202.
• [14] Dribnenki J.C.P., McEachem S.F.,Green A.G., KenaschukE.O., Rashid K.Y. 1999. Linola TM '1084' low linolenic acid flax. Can. J. Plant Sci. 79: 607-609.
• [15] Easson D.L., Cooper K. 2002. A study of the use of the trimesium salt of glyphosate to desiccate and ret flax and linseed (Linum usitatissimum L.) and of its effects on the yield of straw, seed and fibre. J. Agric. Sci. (Camb.) 138: 29-37.
• [16] Flax Council of Canada. 1998. Growing flax: Production, management and diagnostic guide. Flax Couc. of Can. Winnipeg, MB: 8-15.
• [17] Foster R., Pooni H.S., Mackay I.J. 1998. Quantitative analysis of Linum usitatissimum crosses for dual- purpose traits. J. Agric. Sci. (Camb.) 131: 285-292.
• [18] Froment M.A., Turley D., Collins L.V. 2000. Effect of nutrition on growth and oil quality in linseed. Tests of Agrochem. and Cult. 21: 29-30.
• [19] Froment M.A., Cook S.K., Booth E.J. 2000. Evaluation of linseed cultivars in England and Scotland. Tests of Agrochem. and Cult. 21: 27-28.
• [20] Gambuś H., Mikulec A., Pisulewski P., Borowiec F., Zając T., Kopeć A. 2001. Hipocholesterolemiczne właściwości chleba z nasionami lnu oleistego. Żywność 3(28) Supl.: 54-65.
• [21] Gilbertson O.H.G. 1990. Linseed (seed flax). Outlook on Agriculture 19: 243-249.
• [22] Grant C.A., Dribnenki J.C.P., Bailey L.D. 1999. A comparison of the yield response of solin (cv. Linola 947) and flax (cvs. McGregor and Vimy) to applications of nitrogen, phosphorus, and Provide (Penicillium bilaji). Can. J. Plant Sci. 79: 527-533.
• [23] Grzebisz W., Potarzycki J., Cieśla L. 1998. Ekstrakcja metali ciężkich przez rośliny włókniste z gleb zanieczyszczonych emisjami huty miedzi. Cz. II. Len. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 460: 697-708.
• [24] Gürbüz B. 1999. Determination of cross-pollination in flax (Linum usitatissmum) using different experimental designs. J. Agric. Sci. (Camb.) 133: 31-35.
• [25] Hassan F.U., Leitch M.H., Ahmad S. 1999. Dry matter partitioning in linseed (Linum usitatissimum L.). J. Agron. & Crop Sci. 183: 213-216.
• [26] Hassan F.U., Leitch M.H. 2000. Intluence of seeding on contents and uptake of N, P and K in linseed (Linum usitatissimum L.). J. Agron. & Crop Sci. 185: 193-199.
• [27] Heimann S. 1996. Len włóknisty, len oleisty. Synteza wyników doświadczeń odmianowych 1995, z. 1080. Słupia Wielka, COBORU: 11 ss.
• [28] Hocking P.J. 1995. Effects of nitrogen supply on the growth, yields components and distribution of nitrogen in Linola. J. Plant Nutr. 18: 257-275.
• [29] Hocking P.J., Randall P.J., Pinkerton A. 1987. Mineral nutrition of linseed and fiber flax. Adv. Agron. 41: 221-296.
• [30] Horodyski A., Sokołowski J. 1964. Wpływ rozstawy rzędów i ilości wysiewu na plon nasion lnu oleistego. Pam. Puł. 15: 123-131.
• [31] Johnston A.M., Tanaka D.L., Miller P.R., Brandt S.A., Nielsen D.C., Lafond G.P., Riveland N.R. 2002. Oilseed crops for semiarid cropping systems in the northern Great Plains Agron. J. 94: 231-240.
• [32] Kenaschuk E.O., Rashid K.Y. 1998. AC Watson flax„ Can. J. Plant Sci.78: 465-466.
• [33] Kolanowski W., Świderski F. 1997. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe z grupy n-3 (n-3 PUFA). Korzystne działanie zdrowotne, zalecenia spożycia, wzbogacanie żywności. Żywienie człowieka i metabolizm XXIV(2): 49-62.
• [34] Marshall G., Morrison I.N., Nawolsky K. 1989. Studies on the physiology of flax (Linum usitatissimum L.): The application of mathematical growth analysis. W: Flax: Breeding and utilisation, Kluwer Academic Publishers: 39-47.
• [35] Mercer P.C., Hardwick N.V., Fitt B.D.L., Sweet J.B. 1994. Diseases of linseed in the United Kingdom. Plant Varieties and Seeds 7: 135-150.
• [36] Mikelionis S., Endriukaitis A. 2000. Linseed growing technology. Zemdirbyste, Mokslo Darbai. 69: 96-107.
• [37] Muśnicki Cz., Tobola P., Muśnicka B. 1997. Produkcyjność alternatywnych roślin oleistych w warunkach Wielkopolski oraz zmienność ich plonowania. Rośliny Oleiste XVIII: 269-278.
• [38] Niewiadomski H. 1984. Surowce tłuszczowe. WNT, Warszawa: 343 ss.
• [39] Leitch M.H., Kurt O. 1999. Effects of plant growth regulators on stem extension and yield components of linseed (Linum usitatissimum L.). J. Agric. Sci. (Camb.) 132: 189-199.
• [40] Pawelec T. 1998. Uprawa lnu na ziemiach polskich. Post. Nauk Rol. 6: 51-64.
• [41] Piotrowska A., Furowicz B. 1998. Postęp w hodowli jasnonasiennego lnu oleistego. Rośliny Oleiste XIX: 641-643.
• [42] Rowland G.G., Kenaschuck E.O, Bhatty R.S. 1990. Flanders flax. Can. J. Plant Sci. 70: 543-544.
• [43] Rumińska A. 1990. Len zwyczajny. W: Leksykon roślin leczniczych. (red. A. Rumińska i A. Ożarowski) PWRiL, Warszawa: 566 ss.
• [44] Saeidi G., Rowland G.G. 1999. Seed colour and linolenic acid effects on agronomic traits in flax. Can. J. Plant Sci. 79: 521-526.
• [45] Sankari H.S. 2000. Linseed (Linum usitatissimum L.) cultivars and breeding lina as stem biomass producers. J. Agron. & Crop Sci. 184: 225-231.
• [46] Stevenson F.C., Johnston A.M., Beckie H.J., Brandt S.A., Townley-Smith L. 1998. Cattle manure as a nutrient source for barley and oilseed crops in zero and conventional tillage systems. Can. J. Plant Sci. 78: 409-416.
• [47] Tadesse N., Lay C., Dybing C. 1997. Comparative seed yield performance of high-by-high and low-by-high crosses in flax. Plant Bred. 116(6): 561-566.
• [48] Tokarz A. 1994. Współczesne poglądy na rolę żywieniową tłuszczów. Farm. Pol. 50(9): 382-391.
• [49] Turner J.A. 1991. Linseed plant populations relative to cultivar and fertility. Asp. Appl. Biol. Production and Protection of Linseed 28: 26-30.
• [50] Wałkowski T., Ladek A., Piotrowska A. 1998. Len oleisty. IHAR Poznań: 36 ss.
• [51] White N.D.G., Mills J.T., Kenaschuk E.O., Oomah B.D., Dribnenki P. 1999. Quality changes occurring in stored solin, high linolenic acid and standard flaxseed (Linum usitatissimum L.). Can. J. Plant Sci. 79: 35-42.
• [52] Wiltshire J.J.J., Andersen M., Atherton J.G., Wright C.J. 2001. Canopy height and seed yield in winter linseed (Linum usitatissimum L.) can be influencend by proximity to pink canes. Ann. Appl. Biol. 139(10): 126-136.
• [53] Zając T., Antonkiewicz J., Witkowicz R. 2002. Kształtowanie się zawartości wybranych pierwiastków w roślinach lnu oleistego (Linum usitatissimum L.) w zależności od fazy rozwojowej i części rośliny. Acta Agrobotanica 54(2): 27-34.
• [54] Zając T., Borowiec F., Micek P. 2001. Porównanie produktywności, składu chemicznego i profilu kwasów tłuszczowych żółtych i brązowych nasion lnu oleistego. Rośliny Oleiste XXII: 441-453.
• [55] Zając T., Klima K., Borowiec F., Witkowicz R., Barteczko J. 2002. Plonowanie odmian lnu oleistego w różnych warunkach siedliska. Rośliny Oleiste XXIII: 275-286.
• [56] Ziemlański Ś., Budzyńska-Topolowska J. 1994. Rola wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny n-3 w zapobieganiu i leczeniu miażdzycy. Czynniki Ryzyka 2: 55-63.
• [57] Zubal P.2001. Vplyv terminu sejby, vysevku a vyżivy na urodu lanu siateho olejneho (Linum usitatissimum L.). Ved. Prace Vys. Ust. Rastl. Vyr. Piestany. 30: 33-38.