PL
Transport oraz adaptacja do nowych warunków środowiskowych należą do podstawowych czynników stresogennych, usposabiających do zachorowań i upadków wszystkich gatunków zwierząt hodowlanych. Analiza poziomu kortyzolu pozwala na ocenę intensywności przebiegu reakcji stresowej jako skutku negatywnego oddziaływania środowiska zewnętrznego na organizm. Stężenie kortyzolu we krwi oraz 11.17 DOA w kale uzyskanym od bydła i owiec po transporcie było istotnie wyższe (p≤0,05), w porównaniu do wartości uzyskanych przed transportem zwierząt. W okresie adaptacji zwierząt do nowych warunków środowiska hodowlanego istotnie wyższe wartości (p≤0,05) poziomu kortyzolu oraz 11.17 DOA obserwowano także w 9 oraz 14 dniu po transporcie. Uzyskane wyniki sugerują istotny wpływ stresu związanego z transportem oraz adaptacją przeżuwaczy na homeostatyczne mechanizmy organizmu, co wyraża się wzrostem sterydowych hormonów nadnerczowych. Obserwowany wzrost poziomu 11.17 DOA w kale, istotnie skorelowany z poziomem kortyzolu we krwi, stwarza nieograniczone możliwości analizy dobrostanu zwierząt w określonych środowiskach hodowlanych, bez dodatkowych zabiegów manipulacyjnych, mogących wpływać na zwiększenie intensywności reakcji stresowej u zwierząt.
EN
Transportation and adaptation stress to new environment are the main stresful factors, predisposing to diseases and higher mortality of livestock animals. The one of the basic indicator of stress reaction in animals is the analysis of plasma cortisol concentration, sis a negative influence of environmental factors on organism. The blood cortisol concentration and 11.17 DOA in faeces obtained from cattle and sheep after the transportation were significant higer (p≤0,05), in comparison to results obtained before the transportation. During adaptation period of animals for new environment the significant higer values (p≤0,05) of cortisol concentration and 11.17 DOA in 9th and 14th day after the transportation were observed. The analysis of correlation between cortisol and metabolit concentration in bovine and sheep faeces showed statistical significant, positive values (p<0,05) in both animal species. The obtained results suggest a significant influence of transport and adaptation stress of ruminants on homeostatic mechanism, which is exposed by increasing level of adrenal steroid hormones. The increase of 11.17 DOA level in faeces showed significant correlation between blood cortisol level. These results suggest an important possibilities of animal welfare analysis in different housing systems without addition of manipulation stress.